Zaburzenia poruszania się i wykonywania czynności, występują powszechnie w populacji Europejskiej. Jednym z najczęściej występujących schorzeń tego typu, jest choroba Parkinsona (PD), która dotyka 100-200 osób na 100 000 mieszkańców. Co roku przybywa około 20 nowych chorych na 100 000 mieszkańców, najczęściej osób w podeszłym wieku [1][2].
Co to jest choroba Parkinsona?
Choroba Parkinsona (PD) jest zaburzeniem ruchu wynikającym z uszkodzenia części mózgu (układu pozapiramidowego), który odpowiada właśnie za kontrolowanie ruchu. Choroba ujawnia się najczęściej po 50 roku życia, a rozpoznaje się ją, gdy u pacjenta wystąpią trzy następujące objawy: sztywności mięśni, drżenia spoczynkowe o częstotliwości 4-6 Hz, zaburzenia równowagi, które nie wynikają z uszkodzenia narządów odpowiedzialnych za równowagę (wzrok, błędnik, czucie głębokie). Dlatego, aby rozpoznać PD, trzeba wykluczyć mechaniczne, czy niedokrwienne uszkodzenie mózgu, mięśni, wzroku, itd. [1][2].
Objawy choroby Parkinsona
U osób cierpiących na chorobę Parkinsona mogą wystąpić:
- Sztywność mięśni;
- Trudności w rozpoczęciu ruchu;
- Drżenia spoczynkowe o częstotliwości 4-6 Hz (drżenia zmniejszają się w trakcie wykonywania konkretnego ruchu, np. sięgania po kubek; w spoczynku drżenia mogą mieć charakterystyczny wygląd określany jako “liczenie tabletek”, czyli regularne ruchy nadgarstka i palców);
- Zaburzenia równowagi;
- Zaburzenia postawy ciała (wynikają one z zaburzenia równowagi i sztywności mięśni, chory pochyla się do przodu w biodrach i szura stopami bojąc się oderwać je od podłoża);
- Zmiana charakteru pisma (mikrografia, pismo staje się drobne);
- Wzmożona potliwość i/lub łojotok;
- Otępienie;
- Depresja (występuje u około 50% chorych).
Ważne jest, że objawy postępują i najczęściej są niesymetryczne, czyli jedna strona jest bardziej sztywna, bardziej drży, po tej stronie objawy wystąpiły po raz pierwszy. Pacjenci z chorobą Parkinsona dobrze reagują na leczenie lewodopą, co jest pomocniczym kryterium w rozpoznaniu [1][2]. Dlaczego lewodopa, źródło dopaminy, tak dobrze wpływa na chorych zostanie wyjaśnione w następnej części artykułu.
Przyczyny choroby Parkinsona
Przyczyną choroby Parkinsona jest uszkodzenie/degeneracja neuronów dopaminergicznych (takich, które produkują dopaminę, która jako neuroprzekaźnik odpowiada za przekazywanie sygnałów między neuronami). Znajdują się one głównie w istocie czarnej, części układu pozapiramidowego, który odpowiada za kontrolowanie ruchów ciała. Przyczyna uszkodzenia tych neuronów nie została do końca poznana, choć u części osób, u których PD występuje rodzinnie i/lub w młodym wieku, udaje się rozpoznać podłoże genetyczne choroby, ale jest to tylko część przypadków [2].
Czy wiesz że: zespół parkinsonowski występuje u bokserów, z powodu silnych ciosów otrzymywanych w głowę? Znanym przykładem tego zjawiska jest Muhammad Ali (Cassius Marcellus Clay Jr.), u którego nastąpiło uszkodzenie substancji czarnej, w wyniku przeciążeń, jakim była poddana głowa boksera w trakcie walk.
Należy wyraźnie rozdzielić chorobę Parkinsona od zespołu parkinsonowskiego. Ten drugi charakteryzuje się identycznymi objawami, ale jego przyczyną jest np. uraz mechaniczny głowy, udar, leki, itp. w wyniku czego substancja czarna została zniszczona. Podsumowując, choroba Parkinsona rozwija się samoistnie i jest klasyczną postacią tego schorzenia, a zespół parkinsonowski ma konkretną przyczynę i jest czymś innym, choć objawy najczęściej są identyczne [1][2]. Nie jest to tylko kwestia nomenklatury, ale także innej opieki, schematu leczenia i diagnostyki. Zespół parkinsonowski jest raczej spektrum objawów, niż oddzielną chorobą i często występuje w przebiegu innych schorzeń, będąc jedynie częścią objawów.
Przebieg choroby Parkinsona
W swoim naturalnym przebiegu, choroba Parkinsona zaczyna się w większości przypadków po 50 roku życia i najczęściej pierwszym objawem jest sztywność mięśni po jednej stronie ciała, która postępuje, później dołączają do niej objawy z drugiej strony ciała. Do tego dochodzą drżenia i zaburzenia równowagi, które również się nasilają. Drżenia i sztywność stają się coraz mocniejsze, co z czasem utrudnia codzienne funkcjonowanie. Do tego mogą dołączyć inne objawy opisane powyżej.
Leczenie choroby Parkinsona
Leczenie choroby Parkinsona obejmuje farmakoterapię, czyli:
- Agoniści receptorów dopaminowych, np. pramipeksol (leki, które zamiast dopaminy aktywują jej receptor);
- Inhibitory MAO-B, np. selegilina, rasagilina (zwiększają stężenie dopaminy);
- Lewodopa (w mózgu jest przekształcana w dopaminę);
- Inhibitory COMT, np. entakapon (hamuje rozkład lewodopy);
- Głębokie stymulatory mózgu (DBS), jest to leczenie operacyjne.
Dopóki nie ma takiej potrzeby, nie stosuje się lewodopy (ponieważ w przebiegu leczenia lewodopą, występuje więcej objawów niepożądanych), ale kiedy komórek w istocie czarnej jest tak mało, że inne leki zawodzą, wprowadza się lewodopę jako zewnętrzne źródło dopaminy. Deep Brain Stimulation (DBS) jest najbardziej inwazyjną metodą i polega na wprowadzeniu elektrod do mózgu, w miejsce substancji czarnej i stymulacji elektrycznej tego regionu [1][2].
Rehabilitacja chorych na Parkinsona
Rehabilitacja w chorobie Parkinsona jest jednym z elementów leczenia i pomaga chorym zachować sprawność w codziennych czynnościach. Należy jednak pamiętać, że nie zastąpi ona leczenia farmakologicznego i nie doprowadzi do cofnięcia się objawów [1][2]. Musi być ona prowadzona przez doświadczonych specjalistów i bardzo ważna jest systematyczność ćwiczeń.
Choroby podobne do Parkinsona
Największy niepokój może budzić podobieństwo choroby Parkinsona do drżenia samoistnego.
Zapamiętaj: Choroba Parkinsona (PD) jest zaburzeniem ruchu wynikającym z uszkodzenia części mózgu (układu pozapiramidowego), który odpowiada właśnie za kontrolowanie ruchu.
Dla odróżnienia tej często występującej przypadłości od PD, należy nadmienić, że w drżeniu samoistnym występuje zginanie i prostowanie rąk (nie “liczenie tabletek” jak w PD), a jeśli występują drżenia głowy są to ruchy potakujące lub przeczące, które nie występują w PD, gdzie może się pojawić drżenie żuchwy, a nie całej głowy. Niepokojących objawów nie należy lekceważyć i w celu potwierdzenia lub wykluczenia którejś z chorób, należy udać się do lekarza. Wszelkie uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (mózgowia i rdzenia kręgowego) mogą doprowadzić do objawów podobnych do choroby Parkinsona, np. sztywność mięśni w porażeniu spastycznym, itp. W przebiegu tych chorób może wystąpić zespół parkinsonowski, który został opisany powyżej [1][2].
Choroba Parkinsona jest postępującym, nieuleczalnym schorzeniem, które prowadzi do niepełnosprawności, ale postępowanie objawów może być spowolnione przez odpowiednie leczenie. Dlatego przy podejrzeniu PD należy skonsultować się z lekarzem, aby jak najdłużej cieszyć się sprawnością ruchową.