Choroby reumatyczne – ich przyczyny, rodzaje, objawy oraz sposoby leczenia

Reumatyczne dolegliwości ze strony narządu ruchu mogą dotyczyć nawet 30 do 40% populacji Europy. Są to choroby przewlekłe, nieleczone mogą obniżać komfort życia. Niekiedy ich następstwem jest niepełnosprawność i niezdolność do pracy. Kto może zachorować na choroby reumatyczne? Jak wygląda diagnostyka i leczenie tego rodzaju schorzeń?

Co to są choroby reumatyczne?

Jest to różnorodna grupa chorób stawów oraz tkanki łącznej do, której zaliczamy m.in. ścięgna, powięzie, błony surowicze (osierdzie, opłucna, otrzewna), mięśnie, tkankę tłuszczową, tkankę kostną, krew itp.

Czy wiesz że: szacuje się, iż ok 25% pacjentów z chorobami reumatycznymi nie ma postawionej definitywnej diagnozy, co więcej w wielu przypadkach czas upływający do postawienia ostatecznego rozpoznania wynosi kilka lat? Spowodowane jest to dużą zmiennością objawów oraz zespołami nakładania, w przebiegu, których pacjent skarży się na dolegliwości charakterystyczne dla dwóch, a czasem nawet kilku różnych chorób reumatycznych.

Z klinicznego punktu widzenia ważny jest podział na choroby o podłożu zapalnym (zwykle autoimmunologicznym) i niezapalnym. Do najczęstszych chorób zapalnych zaliczamy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) oraz spondyloartropatie. Chorobą niezapalną jest choroba zwyrodnieniowa stawów.

Przyczyny chorób reumatycznych

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

U podstaw zdecydowanej większości chorób reumatycznych leży proces autoimmunologiczny. To znaczy, że w wyniku nieprawidłowej aktywacji, komórki układu odpornościowego atakują własne tkanki. Nie można mówić jednak o jednej dominującej przyczynie tych chorób, z jednej strony grupa ta jest bardzo różnorodna, a z drugiej procesy te nie są jeszcze do końca przebadane.

Tym niemniej panuje konsensus, że przyczyny te są złożone i zazwyczaj wynikają z nakładania się kilku czynników ryzyka. Zaliczamy do nich predyspozycje genetyczne, które stanowią największy czynnik ryzyka. Najważniejsze wydają się geny kodujące cząsteczki HLA, obecne na wszystkich komórkach organizmu i odpowiedzialne za liczne procesy dotyczące układu immunologicznego. Cząsteczki HLA są także swoistymi identyfikatorami oznaczającymi, że dana komórka pochodzi od tego samego organizmu i jest nieszkodliwa. Pewne warianty HLA mogą predysponować do rozwinięcia objawów niektórych chorób. Do innych czynników ryzyka zaliczamy:

  • Płeć – kobiety częściej chorują na choroby autoimmunologiczne, choć w przypadku niektórych schorzeń, takich jak spondyloartropatie przeważają mężczyźni,
  • Palenie tytoniu,
  • Czynnik infekcyjny,
  • Otyłość,
  • Wiek.

Rodzaje chorób reumatycznych

Szczegółowy podział chorób reumatycznych został zaproponowany w 1983 przez American College of Rheumatology i obejmuje podział na 10 kategorii.

  1. Układowe choroby tkanki łącznej np. reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, toczeń układowy, zapalenie naczyń i inne.
  2. Spondyloartropatie – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym chorobom zapalnym jelit.
  3. Choroba zwyrodnieniowa stawów.
  4. Zapalenia stawów, zapalenia pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniu.
  5. Choroby stawów towarzyszące chorobom metabolicznym i dokrewnym np. dnie moczanowej (podagrze), cukrzycy.
  6. Nowotwory np. szpiczaki, chłoniaki, białaczki.
  7. Zaburzenia nerwowo-naczyniowe np. zespół cieśni nadgarstka, staw Charcota.
  8. Choroby kości i chrząstek – osteoporoza, choroba Pageta.
  9. Zmiany zapalne w obrębie tkanek miękkich np. fibromialgia.
  10. Różne zaburzenia, którym towarzyszą objawy stawowe np. sarkoidoza, zespół towarzyszący dializom, rodzinna gorączka śródziemnomorska.

Przebieg chorób reumatycznych może być różny, wiele z nich to choroby przewlekłe. To znaczy, że niemożliwe jest całkowite wyleczenie, natomiast odpowiednie leczenie i przestrzeganie zaleceń może znacząco złagodzić dolegliwości i spowolnić postęp choroby. Najczęściej przebiegają one z rzutami i remisjami. To znaczy, że okresowo dolegliwości się cofają lub maleją (okres remisji), a następnie zaostrzają (okres rzutu choroby) aby następnie znowu przejść w okres remisji. Okresy remisji różnią się znacząco w zależności od choroby ale także w indywidualnych przypadkach w przebiegu tego samego schorzenia. Czasem trwają wiele lat, a niekiedy są bardzo krótkie.

Diagnostyka chorób reumatycznych

U podstawy rozpoznania zawsze leży wywiad lekarski i badanie. Lekarz specjalista z dziedziny reumatologii powinien dokonać wstępnej oceny prawdopodobieństwa choroby reumatycznej i w zależności do oceny zdecydować o dalszej diagnostyce lub wykluczyć chorobę. Najczęstszą chorobą reumatyczną jest choroba zwyrodnieniowa stawów. U jej podstaw leży zużycie stawów, a nie proces immunologiczny. Tacy pacjenci także nie wymagają dalszej diagnostyki.

W przypadku podejrzenia choroby reumatycznej o podłożu zapalnym w przebiegu dalszego procesu diagnostycznego wykonywane są:

  • badania laboratoryjne – morfologia, markery stanu zapalnego (OB, CRP), panel wątrobowy, kreatynina, kwas moczowy, czynnik reumatoidalny (RF), przeciwciała ANA, ACPA i opcjonalnie HLAB27.
  • badania obrazowe – rentgen klatki piersiowej, rąk i stóp, USG zajętych rąk lub stóp, opcjonalnie rentgen lub rezonans magnetyczny stawów krzyżowo-biodrowych (przy podejrzeniu spondyloartropatii), rezonans zajętych rąk lub stóp.

Po otrzymaniu wyników badań lekarz powinien kolejny raz przeprowadzić badanie fizykalne, ocenić ryzyko choroby reumatycznej na podstawie odpowiednich skal np. DAS28 ew. HAQ.  W przypadku potwierdzenia podejrzenia choroby reumatycznej, lekarz stawia odpowiednie rozpoznanie i włącza leczenie.  Z racji tego, że choroby reumatyczne są przewlekłe i nie da się z nich całkowicie wyleczyć wymagane są okresowe wizyty u reumatologa. O terminie wizyty decyduje lekarz, zazwyczaj, w stabilnych przypadkach jest to odstęp 6 miesięcy.

Leczenie chorób reumatycznych

Leczenie jest długotrwałe i może wiązać się z efektami ubocznymi. Podstawą terapii jest dążenie do jak największego wyciszenia choroby przy równoczesnym unikaniu wystąpienia efektów ubocznych. Tym niemniej w przypadku długoletniej terapii ich wystąpienie jest niemal pewne. 

Zapamiętaj: Choroby reumatyczne są to schorzenia o charakterze przewlekłym - niekiedy prowadzą do niepełnosprawności i uniemożliwiają podjęcie pracy.

W farmakoterapii chorób reumatycznych stosujemy:

  • Leki niemodyfikujące przebiegu choroby – działają one wyłącznie objawowo, łagodzą dolegliwości ale nie spowalniają postępu choroby. Są to np. popularne niesterydowe leki przeciwzapalne tj. ibuprofen.
  • Leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) – działają przyczynowo u źródła stanu zapalnego, dzięki temu nie tylko łagodzą objawy ale spowalniają także postęp choroby.
    • Klasyczne LMPCh np. sterydy, leki immunosupresyjne. Stanowią one podstawę leczenia, w przypadku rozpoczęcia leczenia każdy pacjent powinien otrzymać klasyczny LMPCh. Dalsze wizyty lekarskie pozwalają na ocenę przebiegu leczenia i ewentualne modyfikacje.
    • Biologiczne LMPCh – jest to stosunkowo nowa grupa leków zarezerwowana dla najcięższych przypadków, opornych na leczenie klasycznymi lekami. Z racji ceny, dostępne są najczęściej dla pacjentów w ramach tzw. programów lekowych. Leczenie takie prowadzone jest w wybranych szpitalach po spełnieniu licznych kryteriów medycznych dotyczących ciężkości choroby.

Schematy lecznicze w przypadku poszczególnych chorób różnią się, tak samo indywidualna odpowiedź na leczenie. Terapia jest dobierana indywidualnie przez lekarza.

Choroby reumatyczne to duża i różnorodna grupa schorzeń aparatu ruchu, mogą dotyczyć zarówno stawów jak i tkanek okołostawowych. Z punktu widzenia kliniki najważniejszy wydaje się podział na schorzenia o podłożu zapalenia i choroby niezapalne. Wczesna diagnostyka i leczenie, a przede wszystkim profilaktyka i zmiana stylu życia w najlepszym stopniu pomogą zachować wysoki komfort życia i uniknąć ciężkich powikłań.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *