Przełyk to kanał mięśniowy o długości około 20 cm, który łączy gardło z żołądkiem. Jego funkcją jest więc transport pokarmu z gardła do żołądka. Transport kęsa pokarmowego z gardła do żołądka trwa około 1 sekundy. Achalazja to choroba należąca do zaburzeń motorycznych przełyku, która sprawia, że przechodzenie pokarmów do żołądka jest utrudnione. Jak się objawia? Jakie są jej przyczyny i możliwości leczenia achalazji?
Co to jest achalazja przełyku?
Achalazja przełyku to najczęstsza choroba motoryczna przełyku, która wynika z upośledzenia rozkurczu dolnego zwieracza przełyku.
Zapamiętaj: Osoby dotknięte achalazją przełyku powinny przede wszystkim unikać połykania dużych kęsów pokarmowych. Pokarm powinien być odpowiednio rozdrobniony, papkowaty (np. zupy kremy, rozdrobnione warzywa)
Dolny zwieracz przełyku (zbudowany z włókien mięśniowych, w skrócie nazywany LES) stanowi fizjologiczną barierę między przełykiem, a żołądkiem, co chroni przed wstecznym zarzucaniem treści z żołądka do przełyku. Jednak, gdy jego ciśnienie jest zbyt wysokie, powoduje to upośledzenie transportu pokarmu do żołądka – LES nie ulega fizjologicznemu rozkurczowi, co sprawia, że pokarm zalega w przełyku i prowadzi do jego poszerzenia. Częstość występowania achalazji ocenia się na świecie na 1-6/100 000 tys, chorują najczęściej osoby w wieku 30 – 60 lat.
Objawy achalazji przełyku
Do objawów achalazji należy przede wszystkim:
- dysfagia – czyli trudności z połykaniem pokarmu, na początku dotyczy to pokarmów stałych, potem także płynnych;
- zarzucanie treści pokarmowej do jamy ustnej;
- kaszel;
- uczucie zgagi;
- ból w klatce piersiowej;
- krztuszenie się – zachłystywanie się może prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc i ropni płuca;
- utrata masy ciała – trudności z połykaniem sprawiają, że chorzy unikają jedzenia.
Rzadziej achalazja może doprowadzić do krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wynika to z tego, że zalegający pokarm drażni śluzówkę przełyku i prowadzi do jej zapalenia.
Przyczyny achalazji przełyku
Achalazja wynika z upośledzenia rozkurczu dolnego zwieracza przełyku i jego nadmiernego spoczynkowego napięcia. Z czego to wynika? Uważa się, że przyczyną takiego stanu jest uszkodzenie neuronów (czyli komórek nerwowych) splotu Auerbacha. Ten splot nerwowy znajduje się w warstwie mięśniowej dolnej części przełyku i odpowiada za jego prawidłową motorykę. Zmniejszenie liczby jego komórek nerwowych sprawia, że dolny zwieracz nie ulega rozkurczaniu podczas przechodzenia pokarmu, co prowadzi do zalegania pokarmu w przełyku.
Czy wiesz że: achalazja przełyku jest czynnikiem ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego przełyku? Po upływie około 20 lat ryzyko to jest większe aż 30-krotnie w porównaniu do populacji ogólnej.
Istnieją hipotezy mówiące, że za uszkodzenie komórek nerwowych splotu Auerbacha odpowiada proces autoimmunologiczny wywołany zakażeniem wirusem opryszczki zwykłej. Uważa się także, że achalazja ma pewne podłoże genetyczne, gdyż w niektórych przypadkach zauważono występowanie rodzinne tej choroby. Inna hipoteza mówi, że achalazja może wynikać ze zmniejszenia wydzielania substancji odpowiedzialnych za rozkurczanie dolnego zwieracza przełyku. Taką substancją jest VIP – czyli wazoaktywny peptyd jelitowy, który produkowany jest w mózgu i przewodzie pokarmowym.
Leczenie achalazji przełyku
W leczeniu farmakologicznym zastosowanie znajdują substancje, które zmniejszają napięcie dolnego zwieracza przełyku – jest to na przykład diazotan izosorbidu. Jednak bardziej skuteczne jest leczenie interwencyjne:
- zabiegi mechanicznego rozszerzania przełyku drogą endoskopową, w celu uzyskania odpowiedniej skuteczności należy je powtarzać;
- ostrzykiwanie LES toksyną botulinową podczas endoskopii – toksyna botulinowa powoduje zmniejszenie jego skurczu i napięcia, skuteczność tego zabiegu wynosi około 50%.
Jedną z możliwości leczenia achalazji przełyku jest zabieg operacyjny (kardiomiotomia – czyli podłużne nacięcie mięśni przełyku i wpustu żołądka). Wskazania do operacji to przede wszystkim:
- wiek < 30 lat;
- zwężenie wpustu (początkowej części żołądka) uniemożliwiające wprowadzenie endoskopu.
Powikłaniem tego typu operacji może być zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Przecięcie LES sprawi, że może zniknąć jego fizjologiczna funkcja antyrefluksowa i jego napięcie będzie ostatecznie zbyt małe, by zatrzymać treść żołądkową.
Dieta w achalazji przełyku
Osoby dotknięte achalazją przełyku powinny przede wszystkim unikać połykania dużych kęsów pokarmowych. Pokarm powinien być odpowiednio rozdrobniony, papkowaty (np. zupy kremy, rozdrobnione warzywa). Należy pamiętać o dokładnym przeżuwaniu kęsów i unikaniu pośpiechu podczas jedzenia. Najlepiej, gdy posiłki będą przyjmowane w małych ilościach, ale często. Powinno pamiętać się o odpowiedniej zawartości białka, dieta bogatobiałkowa ma za zadanie niwelować niedożywienie i wyniszczenie organizmu. Należy zwiększyć ilość takich produktów jak: mleko, kefiry, jogurty, sery twarogowe, jaja, chude gatunki mięs i wędlin. Dobrym źródłem białka są również chude gatunki ryb – dorsz, sandacz, szczupak. Takie produkty zawierają właśnie duże ilości białka, jednak należy pamiętać o ich odpowiednim rozdrobnieniu. Należy unikać pokarmów drażniących błonę śluzową przełyku, takich jak alkohol, napoje gazowane, kawa, czy ostre przyprawy. Zaleganie treści pokarmowej w przełyku może grozić aspiracją treści do układu oddechowego, dlatego należy pamiętać o wyższym ustawieniu wezgłowia podczas snu.
Należy mieć świadomość, że achalazja przełyku jest chorobą przewlekłą, a brak leczenia może doprowadzić do wyniszczenia organizmu. Najskuteczniejszym leczeniem jest leczenie operacyjne. Skuteczne leczenie achalazji jest ważne, gdyż choroba ta niesie ze sobą ryzyko rozwoju nowotworu przełyku i innych powikłań, takich jak: zachłystowe zapalenie płuc, czy zapalenie błony śluzowej przełyku. Jeśli zauważymy u siebie problemy z przełykaniem i przyjmowaniem pokarmu, to należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
Czy przewlekły stres może doprowadzić do Achalzji Przełyku?