Wątroba to jeden z kluczowych narządów naszego organizmu. Detoksykuje go, odpowiada za produkcję wielu białek – w tym czynników krzepnięcia, umożliwia prawidłowe trawienie i liczne przemiany metaboliczne. Może jednak zostać dotknięta przez różne choroby, które prowadzą do jej niewydolności, stłuszczenia, czy w końcowym stadium marskości. Jakie zatem parametry warto zbadać, by upewnić się o jej prawidłowym funkcjonowaniu? Jest ich bardzo wiele – liczą się zarówno wyniki badań krwi, badania obrazowe oraz objawy pacjenta. Jednym z parametrów określających stan naszej wątroby jest aminotransferaza alaninowa.
Co to jest aminotransferaza alaninowa?
Jest to enzym produkowany w wątrobie, nazywany potocznie ALT lub ALAT, rzadziej GPT (choć ta nazwa może być myląca, gdyż istnieje podobny enzym wątrobowy o skrócie GGTP). Odpowiada ona za przemiany aminokwasów (czyli cząsteczek budujących białka) w organizmie człowieka. Jest wykorzystywana w diagnostyce głównie do oceny stanu wątroby, choć zdarza się, że jej poziom zmienia się w innych chorobach np. przy uszkodzeniu serca, mięśni, czy po zażyciu niektórych leków.
Na czym polega badanie aminotransferazy alaninowej?
Badania aminotransferazy alaninowej wykonywane jest z krwi żylnej pobranej na czczo od pacjenta. Nie wymaga to wcześniejszego przygotowania, jedynie pozostawanie bez posiłku przed pobraniem krwi, jak do większości badań laboratoryjnych.
Zapamiętaj: Badania aminotransferazy alaninowej wykonywane jest z krwi żylnej pobranej na czczo od pacjenta.
Badanie to może być zlecone przez lekarza w związku z pojawiającymi się objawami dotyczącymi wątroby lub dróg żółciowych, a czasem w kontroli przy okazji wykonywania morfologii, by ocenić funkcję tych narządów. Jest to jedno z powszechniejszych badań, a wyniki są zwykle dostępne w ciągu kilku godzin. Kontrolę ALT zleca się również często osobom obciążonym np. zażywającym przewlekle leki obciążające wątrobę, w tym kobietom podczas długotrwałego stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej. Zwykle przy okazji badania ALT pobiera się również krew pod kątem innych parametrów np. podobnej AST (aminotransferazy asparaginowej), GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy), ocenia się krzepnięcie, morfologię krwi itp. w zależności od przyczyn wykonywania pomiarów.
Wyniki badań aminotransferazy alaninowej
Każde laboratorium może mieć odrobinę zmienione metody badań, a więc i wyniki dlatego opracowuje własne normy. Standardowo jednak za prawidłowy wynik uznaje się wartość poniżej 40 IU/l. Najważniejsza jest jednak korelacja wyników tej aminotransferazy z innymi parametrami, jej zmienność w czasie oraz towarzyszący obraz kliniczny. Dopiero ten komplet obserwacji pozwala na ukierunkowanie się w kierunku przyczyny ewentualnej choroby.
Podwyższona aminotransferaza alaninowa
O podwyższonej aminotransferazie alaninowej mówimy powyżej 40 IU/l. Zależnie od poziomu ALT doszukujemy się różnych przyczyn. Najważniejszy do oceny jest jednak często wskaźnik stosunku AST do ALT. Przy nieznacznym podwyższeniu tych wartości (maksymalnie 5 razy powyżej normy) z przewagą AST możemy wnioskować o przyczynach tj. przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C, wszystkie rodzaje ostrego wirusowego zapalenia wątroby (a więc A, B, C, D i E), a także tych wywołanych przez inne rodzaje wirusów (EBV, CMV), stłuszczenie lub stłuszczeniowe zapalenie wątroby, hemochromatoza, uszkodzenie przez leki lub toksyny, choroby z kręgu autoimmunizacji, celiakia czy choroba Wilsona.
Czy wiesz że: u ludzi występuje genetyczna zmienność poziomu ALT? Jest ona zakodowana na chromosomie 8 i z tego powodu każdy może prezentować inne wartości enzymu zarówno w przypadku braku choroby (jednak nie przekraczając normy!), jak i reagować inną zmiennością poziomu aminotransferazy w przypadku choroby.
Jeżeli ALT i AST podniesione są mniej niż 5 razy powyżej górnej granicy normy, ale występuje przewaga ALT podejrzewamy jednostki chorobowe takie jak alkoholowa choroba wątroby, marskość, hemoliza (czyli rozpad krwinek), choroby mięśni, zawał serca, choroby tarczycy czy zwiększony wysiłek fizyczny. Jeśli ALT podniesiony jest powyżej 15 razy, zwykle jest to poważna przyczyna. Taki wzrost może towarzyszyć ostremu zapaleniu wątroby wywołanym przez wirusy WZW typu A, B, C, D, E, a także wirusa HSV, uszkodzenie polekowe, toksyczne, niedokrwienne, choroby autoimmunologiczne czy chorobę Wilsona.
Zaniżona aminotransferaza alaninowa
Tak naprawdę nie istnieje dolna granica ALT. Jej zmienny poziom jest zależny od osobistych predyspozycji. Istnieją badania mówiące, iż osoby z niższym poziomem aminotransferazy alaninowej mogą mieć większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych niż te, których wartości mieszczą się w granicy normy jednak osiągają wyższe wyniki. Rutynowo jednak obecnie nie śledzi się poziomu enzymu w przypadku prawidłowego wyniku celem śledzenia zmian i wpływu na choroby serca.
Kontrola i dbanie o własne zdrowie jest niezwykle ważne. Wątroba jest jednym z tych narządów, które warto zbadać, zwłaszcza w grupach ryzyka, gdyż przeżycie bez niej jest niemożliwe. Zaleca się wykonanie badań z krwi i badania USG, bądź innego obrazowania w razie wystąpienia niepokojących objawów (np. częste bóle brzucha, objawy niestrawności, żółtaczka, przedłużające się osłabienie), a także u osób przed zabiegami operacyjnymi, z podejrzeniem zatrucia, zakażenia obciążającego wątrobę, otyłych, nadużywających alkohol, zażywających przewlekle leki, z obciążonym wywiadem rodzinnym, po przetoczeniach krwi, czy chorujących na nowotwór. U osób zdrowych nie ma konieczności stałego śledzenia parametrów wątrobowych jednak lekarz rodzinny może od czasu do czasu zlecić pobranie krwi jako badanie przesiewowe.