Na cukrzycę cierpi w Polsce ponad 2.1 mln ludzi, z jej powodu w 2015r. zmarło 8.2 tys. osób. Jest to choroba cywilizacyjna, która dotyka coraz więcej osób. Typ 2 jest najczęstszą postacią tego schorzenia. Źle kontrolowana i nieleczona cukrzyca prowadzi do poważnych powikłań i dysfunkcji wielu narządów, dlatego też, ważna jest profilaktyka, ewentualne wczesne wykrycie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Przy odpowiedniej współpracy lekarza i pacjenta cukrzyca nie musi być „wyrokiem” ani ograniczeniem aktywności społecznej czy zawodowej.
Co to jest cukrzyca typu 2?
Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba metaboliczna, związana z zaburzeniami przemian chemicznych w organizmie. Charakteryzuje się wysokim stężeniem cukru – hiperglikemią, oraz upośledzeniem wydzielania lub/i przyswajania insuliny – hormonu trzustkowego odpowiedzialnego za transport glukozy do komórek ciała, równocześnie zmniejszającego ilość cukru we krwi. Cukrzyca typu 2 zaliczana jest do tzw. chorób cywilizacyjnych, powszechnych i często występujących w krajach rozwiniętych w XXI wieku.
Warto też wspomnieć o cukrzycy typu 1, występuje znacznie rzadziej niż typ 2, spowodowana jest uszkodzeniem, degeneracją komórek trzustki, wytwarzających insulinę. Efektem tego jest niedostateczna produkcja lub całkowity brak insuliny.
Cukrzyca TYP1 a TYP2
| Cukrzyca | Typ 1 | Typ 2 |
|---|---|---|
| „typowi” pacjenci | dzieci, osoby młode, szczupłe | osoby starsze, po 40 roku życia, otyłe |
| występowanie | rzadko | często |
| początek objawów | nagły | powolny |
| przyczyna | autoimmunologiczne* zniszczenie komórek trzustki | insulinooporność, niewystarczająca produkcja insuliny |
| leczenie | insulina | dieta, aktywność fizyczna, następnie leki doustne, ew. insulina |
* inaczej autoagresywne, sytuacja, w której organizm rozpoznaje własne komórki jako obce, niszczy własne zdrowe i potrzebne komórki,
Przyczyny cukrzycy typu 2
Przyczyny możemy podzielić na dwie grupy: czynniki genetyczne, na które nie mamy wpływu i czynniki środowiskowe, które grają decydującą rolę w mechanizmie zachorowania na cukrzycę. Do tych czynników należą:
- nadwaga, otyłość, szczególnie typu brzusznego,
- mała aktywność fizyczna,
- dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste,
- stres,
- nadużywanie alkoholu,
- nikotynizm,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia gospodarki lipidowej, tj. zbyt wysokie stężenie triglicerydów, cholesterolu całkowitego i LDL.
Wpływ na zachorowalność ma również wiek, płeć oraz pochodzenie etniczne.
Objawy cukrzycy typu 2
Objawy cukrzycy typu II pojawiają się dość późno i bywają często bagatelizowane przez pacjentów. Ponad połowa chorych nie ma w ogóle żadnych objawów. Dlatego też należy być wyczulonym na pewne zmiany zachodzące w organizmie takie jak:
- nadmierne wydalanie moczu,
- wzmożone pragnienie,
- suchość i zmniejszenie elastyczności skóry, suchość błon śluzowych,
- senność,
- ogólne osłabienie,
- skłonność do ropnych zakażeń skóry,
- częste zakażenia układu moczowo-płciowego.
Rozpoznanie cukrzycy typu 2
Jeżeli zauważysz u siebie wyżej wymienione objawy koniecznie skonsultuj się z swoim lekarzem rodzinnym. Rozpoznanie stawia lekarz na podstawie objawów klinicznych i badań laboratoryjnych. Pomiaru przygodnej glikemii/glikemii na czczo/ doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT).
| Glikemia przygodna* | Glikemia na czczo** | Glikemia w 120 minucie OGTT*** |
|---|---|---|
| ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) + objawy kliniczne | ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) | ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) |
* – badanie glukozy we krwi o dowolnej porze dnia i niezależnie od posiłków, wystarczy jednokrotne potwierdzenie zaburzeń glikemii
** – badanie glukozy we krwi 8-14 godzin po ostatnim posiłku, aby rozpoznać cukrzycę należy dwukrotnie potwierdzić zaburzenia glikemii
*** – OGTT – ang. Oral Glucose Tolerance Test, pol. doustny test obciążenia glukozą
Test składa się z kilku części:
- pobranie krwi żylnej i oznaczenie stężenia glukozy, należy być na czczo,
- wypić 75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody, aby roztwór stał się przyjemniejszy do wypicia można dodać kilka kropli soku z cytryny,
- po upływie 60 minut następne pobranie krwi żylnej i oznaczenie glukozy – czasami ta część testu jest pomijana,
- po upływie 120 minut ponownie pobiera się krew żylną celem oznaczenia stężenia glukozy.
Czas między wypiciem roztworu glukozy a kolejnymi badaniami należy spędzić w spoczynku, w laboratorium. Można również jednocześnie wraz z OGTT przyprowadzić test na insulinooporność.
Zapobieganie cukrzycy typu 2
Skuteczna jest zdrowa dieta, uboga w cukry proste i tłucze nasycone, bogata w warzywa, ryby, tłuszcze nienasycone z odpowiednio wyliczoną kalorycznością, polecana jest dieta śródziemnomorska lub konsultacja z dietetykiem. Należy zwiększyć aktywność fizyczną (minimum 150min./tydzień), która prowadzi do zmniejszenia masy ciała lub utrzymania prawidłowej. W niektórych przypadkach zalecana jest farmakologiczna prewencja metforminą, lekiem zmniejszającym stężenie glukozy we krwi i ułatwiającym utratę wagi. Np. u kobiet, które przebyły cukrzycę ciążową lub u osób z olbrzymią otyłością.
Zapamiętaj: UWAGA! Metformina to nie lek „na odchudzanie”!
Ważne jest też wczesne wykrycie cukrzycy, pozwala to na uniknięcie poważnych powikłań związanych z hiperglikemią, jest to tzw. prewencja wtórna, czyli jeżeli pacjent już zachorował lekarz rozpoznaje cukrzycę, włącza odpowiednie leczenie i w ten sposób zapobiega powikłaniom. Istnieje również prewencja trzeciorzędowa, polega ona na zahamowaniu postępu powstałych już przewlekłych powikłań.
Leczenie cukrzycy typu 2
Leczenie cukrzycy to połączenie terapii farmakologicznej z niefarmakologiczną, edukacją pacjenta i jego rodziny. Dobra współpraca pacjenta z lekarzem jest bardzo ważna przy chorobach przewlekłych. Edukacja pacjentów, na temat leczenia, diety, aktywności fizycznej, pomiaru domowego glikemii, kontrolowania dawek leków oraz postępowania w razie hipoglikemii, która jest najgroźniejszym powikłaniem leczenia charakteryzującym się spadkiem glukozy we krwi, może prowadzić do śpiączki, a nawet zgonu!
Czy wiesz że: skierowanie na badanie OGTT może wystawić lekarz rodzinny?
Leczenie niefarmakologiczne: urozmaicona, zdrowa dieta, aktywność fizyczną, unikanie używek, ograniczenie picia alkoholu, rezygnacja z papierosów, unikanie stresu.
Leczenie farmakologiczne: doustne leki hipoglikemizujące lub przeciwhiperglikemiczne, inkretynowe, insulina – tylko w przypadku kiedy inne leki zawiodą, leki te mają za zadanie zmniejszenie poziomu cukru we krwi. Lekiem najczęściej stosowanym jest metformina, w razie przeciwwskazań, nietolerancji, wystąpieniu uciążliwych działań niepożądanych lekarz zmieni lek na inny z wyżej wymienianych grup. U osób z opornością na leczenie doustnymi lekami dodaje się zastrzyki z insuliną.
Ważne jest też leczenie powikłań już występujących, kontrola i leczenie u innych specjalistów, gdy cukrzyca nie jest jedyną chorobą pacjenta. Cukrzyca typu 2 to podstępna choroba, powodująca wiele ciężkich powikłań, dotykająca coraz większą część naszego społeczeństwa. Niestety pierwsze jej objawy łatwo przeoczyć, dlatego też ważna jest profilaktyka, która znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania. Zdrowy tryb życia wraz z właściwą dietą i odpowiednią dawką aktywności fizycznej mogą nas skutecznie uchronić przed zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Dlatego też warto trzymać się wyżej wymienionych prostych ale efektywnych zasad by w przyszłości nie spotkać się z diagnozą – CUKRZYCA.