Rak szyjki macicy to drugi co do częstości występowania nowotwór złośliwy, stanowiący zagrożenie dla życia kobiet na całym świecie. Wczesne rozpoznanie choroby daje duże szanse na pełne wyleczenie i szybki powrót do zdrowia. Zarówno w Polsce, jak i na całym świecie, wdrożony został program profilaktyki mający na celu zmniejszenie stopnia zachorowalności i umieralności z powodu raka szyjki macicy. Do podstawowych badań przesiewowych u kobiet, wykonywanych w ramach profilaktyki tej groźnej choroby, należy badanie cytologiczne.
Co to jest cytologia?
Cytologia ginekologiczna to podstawowe, praktycznie nieinwazyjne badanie profilaktyczne wykonywane u kobiet w celu wczesnego wykrycia stanów zapalnych, przednowotworowych czy raka szyjki macicy.
Pierwszy etap badania polega na pobraniu komórek nabłonkowych ze strefy przejściowej oraz z kanału szyjki macicy. Prawidłowo materiał powinien być pobrany przy użyciu specjalnej szczoteczki.
Niestety często zdarza się pobranie cytologii za pomocą wymazówki (szpatułki zakończonej wacikiem), która nie pozwala na uzyskanie materiału pochodzącego zarówno z tarczy i kanału szyjki macicy. Warto o tym pamiętać w czasie wizyty u ginekologa oraz zwrócić uwagę na to, w jaki sposób wykonuje się cytologię, gdyż ma to ogromny wpływ na wynik badania.
W metodzie konwencjonalnej, uzyskana treść rozprowadzana jest na szkiełku podstawowym i utrwalona odpowiednim preparatem. Szkiełko, wraz z danymi pacjentki, informacją o dacie ostatniej miesiączki i stosowanej terapii hormonalnej, przekazywane jest do pracowni cytologicznej, gdzie jest odpowiednio przygotowane do analizy mikroskopowej przez wykwalifikowany personel.
Coraz popularniejsza staje się cytologia tzw. na płynnym podłożu – LBC (z ang. liquid based cytology), szeroko stosowana w USA oraz krajach Europy Zachodniej. Szczoteczka wraz z materiałem pobranym z szyjki macicy pacjentki umieszczana jest w pojemniku z roztworem utrwalacza. Dzięki wirowaniu oraz zastosowaniu metody nefelometrycznej do oceny gęstości komórek, zostaje przygotowany preparat, który następnie oceniany jest pod mikroskopem. Sposób pobrania materiału do badania, jego utrwalanie oraz automatyczna metoda przygotowania szkiełka pozwala na uzyskanie lepszej jakości preparatów w stosunku do metody konwencjonalnej. Co więcej, możliwe jest również wykorzystanie tego samego materiału do innych badań diagnostycznych (np. wykrycie DNA wirusa HPV), bez konieczności powtórnego pobrania próbki od pacjentki. Należy jednak pamiętać, że obie metody są obowiązujące i rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.
Kiedy robić cytologię?
Badanie cytologiczne zalecane są kobietom po 25. roku życia lub młodszym w przypadku wcześniejszego rozpoczęcia współżycia. W ramach kontraktu z NFZ kobiety w wieku 25–59 lat mogą wykonać bezpłatną cytologię raz na 3 lata.
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oraz większości ginekologów, warto wykonywać cytologię regularnie raz do roku, szczególnie w przypadku obecności czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy:
- wiek,
- młody wiek inicjacji seksualnej,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- przewlekłe zakażenie wirusem HPV typ 16/18.
Należy mieć świadomość, że wykonanie badania raz do roku pozwala na wykrycie choroby we wczesnej fazie rozwoju, co daje szanse na niemal 100% wyleczenie i szybki powrót do zdrowia.
Rosnąca świadomość i wiedza na temat chorób stanowiących zagrożenie dla życia, skłania do coraz częstszego wykonywania badań profilaktycznych, gdy nie odczuwamy żadnych dolegliwości mogących sugerować rozwój choroby. Niestety rozwijające się nowotwory narządów rodnych mogą nie dawać żadnych objawów przez długi czas, stąd jedynym sposobem na wykrycie zmian, jeszcze w stadium przednowotworowym, jest regularne wykonywanie badań ginekologicznych wraz z badaniem cytologicznym.