W dzisiejszych czasach wielu osobom zdarza się, w pewnych okolicznościach, poczucie niedostosowania, odmienności od reszty społeczeństwa. Zwłaszcza w stanie przemęczenia mogą mieć wrażenie, że otaczający świat ich przerasta i że stają się obcy dla samego siebie. Czasem wręcz, przytłoczeni nadmiarem obowiązków i codziennych wyzwań, zadają sobie pytanie: “Czy ja rzeczywiście istnieję?”. Może być to fizjologiczna reakcja układu nerwowego na zbytnie przeciążenie, ustępująca po odpowiednim odpoczynku i regeneracji sił. Jeśli jednak zjawisko to utrzymuje się stale i gdy towarzyszą mu dodatkowe objawy, może to świadczyć o występowaniu zaburzenia zwanego depersonalizacją. Czym jest depersonalizacja i jak ją leczyć?
Czym jest depersonalizacja?
Depersonalizacja jest to objaw psychopatologiczny, polegający na zaburzonej percepcji (postrzeganiu) własnej osoby i otaczającego świata. Polega na poczuciu “oddzielenia się od własnej osoby”, staniu się niejako zewnętrznym obserwatorem własnego umysłu lub ciała. Stan ten wywołuje u pacjentów duży dyskomfort psychiczny – nie rozumieją, co się z nimi dzieje,obawiają się, że “zwariowali”. W związku z tym, że ciężko jest im zdefiniować swoje niespecyficzne objawy, zwykle późno zgłaszają się po pomoc do specjalisty. Depersonalizacja może utrudniać codzienne funkcjonowanie chorego, dlatego nie warto jej lekceważyć.
*psychopatologia – jest to dziedzina psychiatrii zajmująca się definiowaniem i opisywaniem poszczególnych zaburzeń psychicznych i ich zespołów
Depersonalizacja – objawy
Depersonalizacja nie daje objawów zewnętrznych. Jest sposobem myślenia. Dlatego osoby doświadczające depersonalizacji, opisują ją jako:
- poczucie nierealności;
- obcość samego siebie lub części własnego ciała;
- uczucie “życia jak we śnie”;
- poczucie zmiany tożsamości;
- “patrzenie w lustro i uczucie oddzielenia się od swojego odbicia”;
- zmiana myślenia i odbierania własnej osoby.
Człowiek doświadczający depersonalizacji jest niepewny, czy rzeczywiście istnieje. Może mieć poczucie, że niektóre części ciała są oderwane od reszty, niepasujące do siebie. Ma wrażenie, że jego ciało jest dziwne i zdeformowane, a uczucia i przeżycia oddalają się i zanikają. Depersonalizacja jest przyczyną dużego lęku odczuwanego przez chorego.
Ważnym aspektem jest to, że jeśli depersonalizacja występuje w przebiegu nerwicy lub depresji, pacjent zdaje sobie sprawę z nierealności zmian. Jeśli jednak towarzyszy osobie chorującej na schizofrenię, krytycyzm ten nie zostaje zachowany.
Depersonalizacja – przyczyny
Zjawisko występowania depersonalizacji najczęściej wyjaśniane jest wcześniejszym doświadczeniem głębokich, życiowych traum.
Czy wiesz że: przejściowe stany depersonalizacji są powszechne w populacji ogólnej i 25-50% osób doświadcza ich przynajmniej raz w życiu, zwłaszcza w związku z traumatycznymi wydarzeniami (bezpośrednim zagrożeniem życia)?
Jest ona niejako sposobem reagowania naszego układu nerwowego na szczególnie bolesne wydarzenia i radzenia sobie z nimi. Prawdopodobnie jest rodzajem mechanizmu obronnego ludzkiej psychiki. Badania dowodzą, że ponad połowa osób, którym towarzyszy zjawisko depersonalizacji, wcześniej przeżyła dotkliwy wstrząs psychiczny. Nie jest ona odrębną jednostką chorobową, a symptomem towarzyszącym wielu innym zaburzeniom, nie tylko psychiatrycznym. Depersonalizacja jest obecna w:
- schizofrenii,
- nerwicach,
- zespołach depresyjnych,
- zaburzeniach lękowych,
- po zażyciu substancji psychoaktywnych,
- zespołach abstynencyjnych,
- w niektórych odmianach padaczki,
- w migrenowych bólach głowy,
- przy przemęczeniu – jest wtedy zjawiskiem krótkotrwałym i na ogół nie wymaga leczenia.
Depersonalizacja – leczenie
Leczeniem depersonalizacji zajmuje się psychiatra. Ze względu na to, że nie jest ona sama w sobie jednostką chorobową, a jedynie objawem towarzyszącym innym zaburzeniom psychiatrycznym lub neurologicznym, w leczeniu kluczowe jest rozpoznanie choroby, której objawem jest depersonalizacja. Tylko właściwa diagnoza umożliwia odpowiednio dostosowane leczenie. Na przykład:
- jeśli przyczyną jej wystąpienia są zespoły depresyjne, to podaje się leki przeciwdepresyjne,
- gdy depersonalizacja wystąpi w przebiegu schizofrenii – leki przeciwpsychotyczne,
- jeżeli jest objawem towarzyszącym migrenie lub padaczce – leki przeciwbólowe i przeciwdepresyjne; przeciwpadaczkowe.
Depersonalizacja po zażyciu środkowych psychoaktywnych zazwyczaj ustępuje samoistnie po okresie detoksykacji.
Zapamiętaj: zjawiskiem często współwystępującym z depersonalizacją jest derealizacja, jednak nie należy mylić tych dwóch pojęć. Derealizacja jest to poczucie nierealności otoczenia. Wydaje się ono bezbarwne, sztuczne, przypominające scenę, “jak w filmie”. Łączne występowanie tych dwóch zjawisk określane jest mianem syndromu depersonalizacji/derealizacji.
Jeżeli przyczyną depersonalizacji są zaburzenia lękowe lub depresyjne, szczególnie dobre efekty daje psychoterapia. W czasie terapii psychoterapeuta stara się dotrzeć do źródeł problemu i pomóc pacjentowi naprawić zaburzone schematy myślenia i funkcjonowania. Często kluczem do wyleczenia jest uświadomienie sobie przez pacjenta, co wywołuje u niego objawy depersonalizacji. Często jest to trauma z przeszłości, o której nie może zapomnieć i jest to sposób jego psychiki na radzenie sobie z nią.
Depersonalizacja jest to zaburzone postrzeganie własnej osoby. Objawia się poczuciem nierealności, wrażeniem zmiany osobowości i obcości siebie lub części własnego ciała. Zaburzenie to najczęściej dotyczy młodych dorosłych, ale może wystąpić u każdego w przeciągu życia np. w stanie przemęczenia. Najczęściej ma związek z przeżytą w przeszłości traumą psychiczną. Depersonalizacja towarzyszy wielu chorobom psychiatrycznym i neurologicznym, dlatego nie leczy się samej depersonalizacji, a jej przyczynę np. depresję, schizofrenię czy padaczkę. Poza przyczynowym leczeniem farmakologicznym duże znaczenie ma także psychoterapia.