Depresja to problem z funkcjonowaniem psychiki, który może wystąpić tak naprawdę u każdego z nas – to właśnie dlatego warto mieć choćby podstawową wiedzę na temat zaburzeń depresyjnych. Depresja jest bardzo groźnym problemem – przez nią pacjenci mogą doświadczać problemów w życiu rodzinnym czy zawodowym, ale i przez jej wystąpienie dojść może do przedwczesnego zgonu.
Psychiatrzy zajmują się leczeniem wielu różnych zaburzeń psychicznych. W kręgu ich zainteresowania leży chociażby schizofrenia, jak i typowe dla osób starszych zaburzenia otępienne, czy pojawiające się głównie u młodych pacjentów zaburzenia odżywiania. Nierzadkim problemem, z którym pacjenci zgłaszają się do psychiatrów jest depresja – czym jest ta jednostka, jakie są jej objawy i w jaki sposób przebiega leczenie depresji?
Czy wiesz że: obecnie na depresję cierpi w Polsce aż ponad 1,5 mln ludzi?
Co to jest depresja?
Depresja zaliczana jest do zaburzeń nastroju (inaczej określanych jako zaburzenia afektywne). Najbardziej kojarzone z depresją jest obniżenie nastroju, jednakże zdecydowanie nie jest to jedyny spotykany objaw depresji. U różnych pacjentów zaburzenia depresyjne mogą przybierać naprawdę rozmaity charakter. To właśnie z tego powodu wyróżnianych jest wiele rodzajów depresji – wspomnieć tutaj można chociażby o depresji dziecięcej, depresji poporodowej czy o depresji wieku podeszłego.
Na depresję zachorować może tak naprawdę każdy – wynika to z tego, że wyróżnia się wiele przyczyn zaburzeń depresyjnych. Wśród nich wspomina się o uwarunkowaniach biologicznych – w pewien sposób do depresji przyczyniać się mogą dziedziczone przez pacjentów geny. Taka obserwacja wysunięta została na podstawie tego, że zaburzenia depresyjne częściej obserwowane są u tych osób, w których rodzinach ktoś już cierpiał na podobne problemy. Innym zjawiskiem, które bywa obserwowane u cierpiących na depresję, są zaburzenia dotyczące stężeń cząsteczek zaangażowanych w transmisję bodźców w obrębie układu nerwowego – mowa tutaj o tzw. neuroprzekaźnikach. W przebiegu depresji dochodzić może do zmniejszenia ilości np. serotoniny czy noradrenaliny w strukturach układu nerwowego. Taką postać depresji, która wynika z zaburzeń biologicznych, określa się mianem depresji endogennej.
Odwrotnością powyżej wspomnianej postaci zaburzeń depresyjnych jest depresja egzogenna. Jej przyczynami są różne sytuacje „zewnętrzne”, które negatywnie odbijały się na funkcjonowaniu psychiki człowieka. Jako takowe problemy wymienić można np. śmierć bliskiej osoby, utratę pracy, zmianę miejsca zamieszkania czy prześladowanie przez rówieśników.
Objawy depresji
Depresja rzeczywiście jest problemem, którego nie powinno się bagatelizować, warto jednak nadmienić, że nie każdy epizod obniżonego nastroju oznacza wystąpienie u pacjenta zaburzeń depresyjnych. W kryteriach klasyfikacyjnych depresji widnieje bowiem to, że do ich rozpoznania wymagane jest stwierdzenie istnienia u pacjenta objawów depresyjnych przez okres trwający minimum 14 dni [1].
Osoba cierpiąca na depresję może być odbierana przez otoczenie po prostu jako człowiek leniwy i nieposiadający jakiejkolwiek siły do życia. Taki pogląd jest zdecydowanie krzywdzący – czy ktoś krytykuje cukrzyków czy pacjentów z nadciśnieniem tętniczym za to, że rozwinęły się u nich ich choroby? Prawdopodobnie nie i tak samo powinni być traktowani ludzie chorujący na depresję – w końcu oni również nie są odpowiedzialni za to, że doszło u nich do wystąpienia zaburzeń psychicznych.
Wśród możliwych objawów depresji wymienić można szereg różnych problemów. Nie wszystkie z nich pojawiają się u każdej osoby z zaburzeniami depresyjnymi. Ogólnie jednak wśród objawów depresji wymieniane są:
- obniżenie nastroju nieadekwatne do aktualnej sytuacji życiowej
- anhedonia (utrata możliwości cieszenia się z rzeczy, które wcześniej przynosiły pacjentowi radość),
- zaburzenia snu (mogą one polegać na bezsenności, ale i odwrotnie – pacjenci z depresją mogą doświadczać wyjątkowo dużej senności),
- zmiany apetytu (dochodzić może do znacznego obniżenia łaknienia, ale i do występowania wyjątkowo wzmożonego apetytu),
- rozdrażnienie,
- smutek i płaczliwość,
- występowanie u pacjenta myśli o tym, że życie, jak i nawet cały świat, są pozbawione sensu,
- ciągłe zamartwianie się,
- obniżenie samooceny,
- doświadczanie nieuzasadnionego poczucia winy,
- utrata motywacji,
- unikanie kontaktów społecznych i popadanie w izolację.
Z depresją związane jest także występowanie myśli samobójczych. Ten objaw zaburzeń depresyjnych jest szczególnie groźny, ponieważ myśli samobójcze mogą doprowadzić do próby samobójczej, a nawet do popełnienia samobójstwa. W przypadku depresji chociażby z tego powodu życie pacjentów może zostać zakończone przedwcześnie – to właśnie dlatego należy podejmować się leczenia depresji. Medycyna dysponuje obecnie wieloma metodami, dzięki którym możliwe jest pokonanie tych zaburzeń nastroju.
Jak leczyć depresję?
Podstawową rolę w leczeniu depresji odgrywa farmakoterapia oraz psychoterapia. W przypadku pierwszej z wymienionych metod terapii zaburzeń depresyjnych największe znaczenie ma podawanie pacjentom leków przeciwdepresyjnych. Środki te wpływają na stężenia neuroprzekaźników w obrębie układu nerwowego. Wśród antydepresantów funkcjonuje kilka różnych grup leków, takich jak np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) czy trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD).
Psychoterapia pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi prowadzona może być różnymi technikami. Chorym proponowana może być zarówno psychoterapia poznawcza (skupiająca się na poszukiwaniu wewnętrznych problemów psychicznych), jak i terapia poznawczo-behawioralna (analizująca konflikty psychologiczne, ale i wpływ zachowań chorych na funkcjonowanie ich psychiki).
Leczenie depresji u różnych osób może być całkowicie odmienne. U jednego pacjenta (szczególnie, jeżeli jego stan psychiczny jest wyjątkowo ciężki) od razu wdrażane może być leczenie farmakologiczne. U innej osoby, np. u tej z dość łagodną postacią depresji reaktywnej, na początku leczenia skorzystać można z samej tylko psychoterapii. Czasami bywa jeszcze inaczej, mianowicie może okazać się tak, że najkorzystniejsze efekty terapii uzyskane zostaną dzięki połączeniu farmakoterapii razem z psychoterapią.
Pacjent z depresją może być leczony ambulatoryjnie (to znaczy odwiedzać specjalistę w poradni, a w międzyczasie znajdować się w swoim domu), ale i zdarzyć się może konieczność hospitalizacji. Potrzeba leczenia depresji w szpitalu może zachodzić np. u takich pacjentów, u których długotrwałe leczenie nie przynosi poprawy, a ich stan psychiczny nadal pozostaje ciężki. Do hospitalizacji pacjenta z depresją może także doprowadzić popełnienie próby samobójczej czy też stwierdzenie przez psychiatrę tego, że u pacjenta istnieje bardzo duże ryzyko podjęcia takiej próby.
Zapamiętaj: Depresję leczy się na trzy sposoby: farmakologicznie, niefarmakologicznie oraz psychologicznie.
Leczenie depresji elektrowstrząsami
Omawiając temat leczenia depresji w warunkach szpitalnych, warto również wspomnieć o jeszcze jednej metodzie leczenia depresji, która dotychczas nie została wspomniana. Mowa tutaj o elektrowstrząsach, które w rzeczywistości nadal bywają przeprowadzane. Terapia elektrowstrząsowa nie jest jednak rutynowym postępowaniem w przypadku depresji – wykorzystuje się ją m.in. u osób z wyjątkowo ciężkimi przypadkami zaburzeń depresyjnych czy też u tych chorych, u których inne metody leczenia depresji nie pozwoliły na uzyskanie zadowalającej poprawy ich stanu psychicznego.
Z depresją zdecydowanie można wygrać, trzeba jednak najpierw zauważyć istnienie problemu. Długotrwałe obniżenie nastroju u bliskiego i stwierdzenie innych, wyżej opisanych objawów depresji, powinny skłonić jego otoczenie do poszukiwania specjalistycznej pomocy. Czasami rzeczywiście, leczenie zaburzeń depresyjnych zajmuje wiele czasu, aczkolwiek zaburzenia nastroju można pokonać i stan naszego bliskiego może powrócić do tego, jaki występował przed rozwinięciem się u niego depresji.