Tętno (puls) jest jednym z podstawowych parametrów życiowych. Daje wiele istotnych informacji o stanie zdrowia i jest możliwe do zmierzenia bez skomplikowanej aparatury. Prawidłowe tętno wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę. Zarówno zbyt wysokie, jak i niskie tętno może świadczyć o chorobie. Przeczytaj, jak sprawdzić tętno, gdzie je mierzyć i jakie są jego prawidłowe wartości?
Co to jest tętno?
Co to jest tętno? Jest to falisty ruch naczyń spowodowany wypływem krwi z komór (części anatomiczne serca, z których krew wypływa na obieg – z komory prawej do tętnicy płucnej, a następnie do płuc, a z komory lewej do aorty do wszystkich tkanek). Wyrzut krwi z serca generuje falę tętna – rozprzestrzenianie się odkształcenia tętnic, które jest wywołane wyrzutem krwi z serca. To zjawisko powoduje, że wyczuwamy puls na badanych naczyniach krwionośnych. Tętno wyczuwalne jest zarówno na tętnicach jak i żyłach, lecz na naczyniach żylnych jest zdecydowanie słabiej odczuwalne. Puls jest najlepiej wyczuwalny na tętnicach, szczególnie tych, które biegną powierzchownie i nad kośćmi. Tętno najlepiej jest oceniać na dużych tętnicach: ramiennej, szyjnej i udowej.
Podczas badania należy zwrócić uwagę na takie cechy tętna jak: częstość – ilość uderzeń serca na minutę, miarowość – tętno jest miarowe jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, wypełnienie – określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca (objętość jaką serce tłoczy do naczyń krwionośnych w ciągu jednej minuty), napięcie – cecha tętna będąca wyrazem ciśnienia tętniczego, symetria – fizjologicznie powinno być takie samo po lewej i po prawej stronie (np. na lewej t. promieniowej i na prawej).
Jakie jest prawidłowe tętno?
Puls zmienia się w zależności od sytuacji. Tętno naturalnie wzrasta (nawet do 200 uderzeń na minutę) w trakcie wysiłku fizycznego, stresu i pobudzenia emocjonalnego, a maleje w trakcie snu. Jest zależne od stanu fizjologicznego (np. ciąża), a także wieku. Prawidłowe wartości tętna w zależności od wieku:
-u płodu: 110-150/minutę,
-u niemowląt: 140/minutę,
-u dzieci: 100/minutę,
-u młodzieży: 85/minutę,
-u dorosłych: 70/minutę,
-u osoby starszej: 60/minutę.
Czy wiesz że: im bardziej wysportowany jest człowiek, tym jego tętno podczas spoczynku jest niższe? Zawodowi sportowcy osiągają wyniki około 40-50 uderzeń na minutę i nie jest to dla nich żaden powód do obaw.
Zbyt wysokie tętno?
Przyczyn zbyt wysokiego tętna może być bardzo wiele. Mogą być one zarówno fizjologiczne, jak i patologiczne, między innymi:
-stosowanie leków np. sympatykomimetyków (np. adrenalina, noradrenalina), leków rozszerzających naczynia (np. nitrogliceryna),
-stosowanie substancji, które przyspieszają akcję serca np. kofeina, alkohol, amfetamina czy kokaina,
-wysiłek fizyczny,
-stres, niepokój i ból,
-nerwica,
-nadczynność tarczycy,
-gorączka,
-masywne krwawienie,
-guz chromochłonny nadnerczy,
-zatrucie tlenkiem węgla,
-zatrucie metanolem,
-odwodnienie,
-anemia,
-choroby i zaburzenia rytmu serca,
-hipoglikemia.
Jak obniżyć tętno?
W przypadku, gdy podwyższona akcja serca wynika ze spożycia używek takich jak np. kawa, alkohol czy papierosy należy je ograniczyć, a najlepiej całkowicie z nich zrezygnować. Jeżeli puls podwyższony jest przewlekle to należy skonsultować się z lekarzem w celu znalezienia przyczyny problemu i wdrożenia odpowiedniej terapii. Pomocne może być leczenie farmakologiczne, a także wdrożenie do codziennego życia umiarkowanej aktywności fizycznej.
Co oznacza zbyt wolne tętno?
Podobnie jak w przypadku zbyt wysokiego tętna, jest wiele powodów, przez które serce może pracować wolno, a są to: sen, trening atletyczny, niedoczynność tarczycy, choroby i zaburzenia rytmu serca, stosowanie leków zwalniających akcję serca np. beta blokery, digoksyna, werapamil, diltiazem.
Jak mierzyć puls?
Do szybkiego pomiaru tętna najlepiej nadają się tętnice:
-szyjne (mierzy się z boku szyi, w zagłębieniu tuż pod żuchwą),
-promieniowe (mierzy się na nadgarstku),
-tętnice udowe (mierzy się w okolicach pachwiny).
Jednak w trakcie resuscytacji (czynności stosowane u osoby, u której podejrzewane jest zatrzymanie akcji serca) zaleca mierzenie tętna na tętnicy szyjnej, ponieważ znajduje się ona najbliżej serca i tętno jest wyczuwalne nawet przy niskich wartościach rozkurczowego ciśnienia tętniczego. Mierzenie pulsu powinno odbywać się w następującej kolejności:
Opuszki trzech środkowych palców należy położyć na tętnicy, następnie ocenić parametry tętna takie jak: częstość, miarowość i wypełnienie. W celu oceny częstości należy liczyć ilość uderzeń serca przez 30 sekund, a następnie pomnożyć przez 2. W przypadku niemiarowego tętna należy liczyć ilość uderzeń serca przez 60 sekund.
Zapamiętaj: -brak tętna jest oznaką zatrzymania akcji serca, w takim przypadku należy niezwłocznie rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową,-nie każde obniżenie lub podwyższenie akcji serca stanowi o stanie chorobowym,-prawidłowe wartości tętna są zależne od wieku.
Podsumowując, tętno jest bardzo istotnym wskaźnikiem aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Zarówno wysokiego, jak i niskiego tętna w spoczynku nie należy lekceważyć i trzeba skonsultować ten stan z lekarzem.