Szacuje się, że w 2025 roku na cukrzycę chorować będzie 5,4% populacji, co oznacza 300 milionów chorych na całym świecie. W 2000 roku w samej Polsce zarejestrowano 1,3 mln cukrzyków. Najczęstszym neurologicznym powikłaniem cukrzycy jest neuropatia cukrzycowa. Dlaczego warto o niej wiedzieć więcej?
Co to jest neuropatia cukrzycowa?
Neuropatia to uszkodzenie nerwów obwodowych. Neuropatią cukrzycową natomiast, określa się wystąpienie subiektywnych (zgłaszanych przez pacjenta) lub klinicznych (zdiagnozowanych przez lekarza, klinicystę) cech uszkodzenia obwodowego układu nerwowego występujących w przebiegu cukrzycy. Obwodowy układ nerwowy odpowiada za odbieranie bodźców różnego rodzaju i przekazywanie ich do ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgowia, który pełni rolę nadrzędną, decyzyjną. Konsekwencje wynikające z jego uszkodzenia, opisane zostały w akapicie dotyczącym objawów.
Co ważne, aby zdiagnozować neuropatię cukrzycową, wykluczyć należy inne przyczyny wyżej wymienionych objawów.Jest to między innymi:
- neuropatia alkoholowa (spowodowana działaniem alkoholu), bądź niedoborowa (np. niedobory witaminowe);
- neuropatia infekcyjna, spowodowana przez zakaźny drobnoustrój;
- neuropatia toksyczna lub polekowa, wynikająca z działania szkodliwego różnego rodzaju substancji.
Objawy neuropatii cukrzycowej
Istnieje kilka podziałów neuropatii cukrzycowej w zależności od dynamiki, umiejscowienia czy zajęcia poszczególnych nerwów obwodowych. Stosunkowo często wyróżniamy postać subkliniczną, w której pacjent nie zgłasza objawów oraz kliniczną z jawnie występującymi objawami.
Zapamiętaj: Ścisła kontrola poziomu cukru we krwi oraz odpowiednie leczenie u cukrzyków może spowodować znaczącą redukcję ryzyka rozwoju istotnej klinicznie neuropatii cukrzycowej.
O neuropatii subklinicznej mówimy, gdy w badaniu neurologicznym, klinicysta opisuje: zaburzone czucie wibracji, temperatury, delikatnego dotyku, dyskretne osłabienie siły mięśniowej, osłabienie odruchów głębokich (odruchy głębokie najczęściej sprawdza się młoteczkiem neurologicznym), natomiast pacjent żadnych problemów nie zgłasza. Tak subtelne zmiany mogą przez dłuższy okres nie przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu chorych, co może znacznie opóźnić wdrożenie odpowiedniego leczenia. Osoby cierpiące na neuropatię cukrzycową, u których objawy są już wystarczająco nasilone, aby je zauważyć, mogą skarżyć się na:
- upośledzone czucie bólu, delikatnego dotyku, temperatury, ukłucia;
- osłabienie czucia wibracji;
- nieumiejętność rozróżnienia dotyku ostrego od tępego;
- osłabienie siły mięśniowej;
- powstawanie modzeli, owrzodzeń i deformacji stóp;
- niepewny chód, uczucie chodzenia po wacie;
- uczucie drętwienia;
- przeczulica, ból nieadekwatny do stosowanego bodźca;
- palący, kłujący, przeszywający ból, nie mniej charakter bólu bywa bardzo zróżnicowany;
- nietolerancja wysiłku;
- męczliwość;
- omdlenia, zawroty głowy;
- zaburzenia połykania, nudności, biegunki, zaparcia;
- zaburzenia kontroli oddawania moczu;
- impotencja;
- nieprawidłowe wydzielanie potu, często w formie suchości skóry;
- depresja, lęk, zaburzenia snu.
Przyczyny neuropatii cukrzycowej
Mimo licznych badań nad obwodową neuropatią cukrzycową, nie udało się ustalić jednoznacznie jej patogenezy (mechanizmu powstania i rozwoju choroby). Panuje przekonanie, że jest to mechanizm wieloczynnikowy. Jako, że neuropatia cukrzycowa jest powikłaniem cukrzycy, wszelkie zmiany patologiczne wynikać będą z nieprawidłowego metabolizmu substancji, głównie glukozy w obrębie organizmu. Warto wspomnieć pokrótce o dwóch głównych teoriach:
- teoria metaboliczna zakłada nadmierne akumulowanie się glukozy, fruktozy oraz sorbitolu (cukry) w nerwach, co powoduje zaburzenia osmotyczne, powstawanie wolnych rodników, czy nadmierny stres oksydacyjny.
- w teorii naczyniowej, zasadniczą rolę odgrywają zmiany na podłożu cukrzycowym w obrębie naczyń odżywczych nerwów (lat. vasa nervorum). W związku z powyższym dochodzi do obniżenia wymiany tlenowej oraz powstawania ognisk niedokrwienia.
Dodatkowo jako przyczyny uznaje się:
- zaburzenia transportu związków odżywczych czy chemicznych w obrębie nerwów;
- zaburzenia układu immunologicznego- odpowiedzialnego za procesy odpornościowe oraz regulacyjne;
- niedobory czynników pobudzających wzrost nerwów;
- nadwrażliwość nerwów na ucisk.
Leczenie neuropatii cukrzycowej
Ścisła kontrola poziomu cukru we krwi oraz odpowiednie leczenie u cukrzyków może spowodować znaczącą redukcję ryzyka rozwoju istotnej klinicznie neuropatii cukrzycowej. Ważnym elementem, jest odpowiednia pielęgnacja stóp, kontrola w kierunku suchej skóry, uszkodzeń, szczelin, modzeli. Zasadnicze znaczenie ma również odpowiednio dobrane obuwie.
Nie istnieje jeden schemat postępowania dla każdego pacjenta. W leczeniu wykorzystywane są m. in.:
- kapsaicyna- pomocna w przypadku przeczulicy- ekstrahowana jest z pieprzu chilli;
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz przeciwdrgawkowe, stosowane celem zmniejszenia dolegliwości bólowych;
- w przypadku omdleń i zawrotów głowy, zastanawiać się można nad mineralokortykoidami (fludrokortyzon); lekami presyjnymi, podwyższającymi ciśnienie (midodryna, johimbina);
- w zwalczaniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych stosowane są np. metoklopramid, domperidon, wywierające efekt przeciwwymiotny. Natomiast powinno pamiętać się o odpowiednio dobranej diecie, spożywaniu mniejszych posiłków w krótszych odstepach czasu;
- w przypadku biegunki pomocne okazują się loperamid, czy difenoksylat.
Niezmiernie ważnym elementem jest odpowiednia terapia choroby podstawowej, jaką jest cukrzyca. Wymaga ona specjalistycznej oraz ciągłej kontroli, celem uzyskania najlepszych efektów terapeutycznych oraz spowolnieniu rozwoju neuropatii.
Czy wiesz że: brytyjskie badania wykazały, że średnia częstość występowania neuropatii wśród chorych na cukrzycę wyniosła 28,5%? Częstość neuropatii u cukrzyków, którzy wymagali leczenia insuliną wyniosła aż 32,1%.
Spektrum powikłań wynikających z neuropatii cukrzycowej jest niesamowicie zróżnicowane. W wyniku pogorszenia czucia w kończynach dolnych, może dochodzić do urazów, uszkodzeń, których pacjent nie czuje. Ich przyczyną jest między innymi, wcześniej wspomniane, źle dobrane, niedopasowane obuwie. W konsekwencji dochodzi do deformacji stopy, tworzenia się ran oraz owrzodzeń, które zainfekowane drobnoustrojami (głównie bakteriami) prowadzą do regionalnej martwicy. Taki stan może być wskazaniem do amputacji części, lub w szczególnie zaawansowanych przypadkach, całej kończyny dolnej. Dlatego, tak ważne jest odpowiednie leczenie oraz stała kontrola choroby przez lekarza prowadzącego.
Neuropatia cukrzycowa jest problemem poważnym i przewlekłym. Z uwagi na rosnącą zapadalność na cukrzycę, przypadków neuropatii cukrzycowej będzie coraz więcej. Spektrum objawów jest bardzo szerokie, od drętwienia czy osłabionego czucia w obrębie kończyn dolnych, do zaparć, czy impotencji. Neuropaitią cukrzycową zajmuje się szerokie grono specjalistów: interniści (specjaliści chorób wewnętrznych), diabetolodzy, chirurdzy, lekarze rodzinni, geriatrzy. Postępowanie terapeutyczne powinno być konsultowane z lekarzem prowadzącym, celem uzyskania najlepszego możliwego rezultatu terapeutycznego.