Osteoporoza jest popularną chorobą szkieletu prowadzącą do częstych złamań kości, również w przypadku małych urazów. Zaburzenie dotyczy częściej kobiet, w szczególności w okresie pomenopauzalnym. Osteoporoza może prowadzić do poważnego obniżenia jakości życia, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci. Czy istnieje skuteczna walka z tą chorobą? Jakie działania profilaktyczne warto podjąć?
Co to jest osteoporoza?
Osteoporoza powstaje w wyniku zmniejszenia gęstości mineralnej kości, co skutkuje ich niską wytrzymałością i zwiększoną łamliwością. Istnieje wiele przyczyn tej przypadłości. Złamania najczęściej dotyczą szyjki kości udowej (górna część kości udowej), kości przedramienia oraz kręgosłupa.
Czy wiesz że: obecna liczba złamań samej kości udowej na świecie wynosi 1,6 mln, a do 2025 wzrośnie do 4 mln?
Kobiety chorują 5 razy częściej niż mężczyźni, szczególnie narażone są kobiety w okresie menopauzy, co spowodowane jest zmianą gospodarki hormonalnej. Jest to choroba postępująca i bardzo wyniszczająca, jest trzecią przyczyną zgonów wśród ludzi zaraz po chorobach układu krążenia oraz nowotworach. Zważywszy na ten fakt, bardzo ważna jest profilaktyka i regularne badania. Rozróżniamy dwa główne typy choroby:
- Osteoporoza pierwotna spowodowana jest starzeniem się organizmu, a tym samym całego układu szkieletowego. Dotyczy zazwyczaj dwóch grup osób t.j kobiet w okresie menopauzy (80%) oraz mężczyzn w podeszłym wieku. Kość, która jest w większości tkanką zbita, traci swoja gęstość mineralną i staje się bardzo podatna na urazy. Proces ten jest nieuchronny, lecz unikanie czynników ryzyka jest w stanie w dużej mierze go spowolnić.
- Osteoporoza wtórna jest następstwem różnych przewlekłych chorób np. zaburzeń hormonalnych (nadczynność tarczycy, przedwczesna menopauza,) chorób reumatycznych lub zaburzeń wchłaniania pokarmu.
| Typ osteoporozy | Pierwotna | Wtórna |
|---|---|---|
| Kto choruje? | Kobiety w okresie przekwitania oraz mężczyźni >70 roku życia. | Osoby w każdym wieku. |
| Na czym polega? | Utrata gęstości mineralnej kości w następstwie starzenia się organizmu oraz narażenia na czynniki ryzyka. | Współwystępowanie choroby hormonalnej, reumatycznej lub stosowanie leków np. GKS. |
Długotrwałe stosowanie leków w szczególności glikokortykosteroidów, przeciwpadaczkowych czy heparyny również może prowadzić do rozwoju choroby.
Objawy osteoporozy
Niestety, początek choroby bardzo często jest bezobjawowy, choroba zyskała nazwę „cichej epidemii“. Pierwszym objawem choroby jest zwykle złamanie kości, które przeoczone może prowadzić do powikłań. Najczęstsze objawy to w przypadku złamania kości kręgów: ból pleców (nasilający się podczas ruchu, często wielomiejscowy), garbienie się, zmniejszenie wzrostu, niesprawność, problemy z poruszaniem się, nagły, silny ból kręgosłupa (rzadko). W przypadku złamania kości długich, czyli kości udowej lub przedramienia to: ból, ograniczenie ruchomości, zniekształcenie okolicznych tkanek.
Zapamiętaj: Najlepszym postępowaniem jest zapobieganie i wczesna profilaktyka osteoporozy.
Warto dodać, iż złamania kości długich znacznie częściej występują zimową porą, w przypadku poślizgnięć – chory ma trudności ze wstaniem i wezwaniem pomocy. Ważne! Choroba ujawnia się dopiero przy złamaniu kości, dlatego tak ważne jest zapobieganie.
Przyczyny osteoporozy
Osteoporoza głównie spowodowana jest tak jak wyżej wspomniano starzeniem się szkieletu oraz zmniejszająca się gęstością kości. Jednak istnieją czynniki ryzyka znacznie przyspieszają jej rozwój takie jak:
- płeć żeńska (szczególnie w okresie okołomenopauzalnym – niedobór hormonów płciowych),
- nałogowe palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu,
- siedzący tryb życia,
- mała podaż wapnia oraz witaminy D.
Wiele chorób oraz stosowanych leków wspomnianych wyżej również sprzyja rozwojowi osteoporozy i złamaniom – w szczególności stosowanie sterydów (często stosowane leki w chorobach zapalnych).
Diagnostyka osteoporozy
Dla lekarza na samym początku bardzo ważna jest rozmowa z pacjentem oraz dokładne badanie. Specjalista ustala narażenie na czynnika ryzyka choroby oraz przeprowadza tak zwany wywiad bólowy, pytając o skalę nasilenia bólu w różnych częściach ciała. Inne ważne badania diagnostyczne umożliwiające ustalenie ryzyka złamań:
- Badanie densytometryczne kości – ocenia gęstość mineralną kości , przy użyciu aparatu rentgenowskiego. Jest to badanie bezinwazyjne i bezpieczne. Pacjent nie musi się do niego przygotowywać. Warto dodać, iż dawka promieniowania jest wielokrotnie niższa, niż w przypadku zwykłego zdjęcia rentgenowskiego.
- Badania obrazowe – rentgen, tomografia komputerowa – służą ocenie dokładnej ocenie złamań
- Kalkulator FRAX – powszechnie używany, dostępny również w internecie. Ocenia ryzyko złamań kości w ciągu najbliższych 10 lat, uwzględniając wszystkie czynniki ryzyka i stan kliniczny pacjenta
- Badania laboratoryjne – ocena wielu parametrów, w szczególności gospodarki wapniowo – fosforanowej (wapń, fosforany, witamina D).
Leczenie osteoporozy
Podstawą leczenia osteoporozy jest unikanie, a najlepiej całkowita eliminacja czynników ryzyka złamań. Bardzo ważne jest, aby pacjent współpracował z lekarzem i uświadomił sobie, że choroba może postępować bezobjawowo! Co jest istotne?
- Odpowiednie stężenie witaminy D – bardzo ważna jest suplementacja (dawka 800 do 2000 jednostek), co ważne nawet przy prawidłowym stężeniu witaminy. Należy pamiętać o ekspozycji na światło do 20 minut dziennie.
- Odpowiednia dieta bogata w wapń – mleko i jego przetwory. Jeżeli dieta nie wystarcza na pokrycie zapotrzebowanie, należy wdrożyć suplementację węglanem wapnia.
- Bisfosfoniany – są lekiem z wyboru w osteoporozie pierwotnej oraz po stosowaniu sterydów. Jest to substancja hamująca dalszą resorpcję (uszkodzenie) kości. Lek ten stosowany jest zazwyczaj raz w tygodniu lub raz w miesiącu.
- Hormonalna terapia zastępcza – zmniejsza ryzyko złamań kości u kobiet po menopauzie, lecz udowodniono zwiększone ryzyko raka piersi przy jej stosowaniu.
- Denosumab – jest to innowacyjny lek w leczeniu osteoporozy. Substancją czynną jest tzw. przeciwciało monoklonalne, które łączy się z kością, zabezpieczając przed uszkodzeniem. Lek ten jest bardzo bezpieczny, mogą go stosować również pacjenci z niewydolnością nerek. Jego stosowanie jest komfortowe dla chorego, ponieważ stosowany jest co 6 miesięcy.
Profilaktyka osteoporozy
Warto dbać o wysoką podaż wapnia – wskazana jest dieta bogata w mleczne przetwory lub suplementacja. Należy kontrolować poziom witaminy D (dla dorosłych zalecana jest suplementacja w okresie od września do maja – 800 do 2000 jednostek oraz ekspozycja na światło słoneczne). Należy ograniczyć spożycie kawy, która sprzyja rozwojowi osteoporozy, a także unikać czynników ryzyka (palenie papierosów, picie alkoholu w dużych ilościach).
Wskazana jest również aktywność fizyczna, powinno się pozostawać w ruchu co najmniej 30 minut 5 razy w tygodniu. Bardzo ważne jest zapobieganie upadkom oraz urazom poprzez rehabilitację i ćwiczenia ruchowe, korekcję wady wzroku, noszenie odpowiednich butów (np. przeciwpoślizgowych), a także stosowanie kul, lasek ortopedycznych. Stosując się do tych zaleceń z pewnością zmniejszymy ryzyko zachorowania na osteoporozę i podniesiemy jakość swojego życia.