Paracetamol to pochodna fenacetyny wprowadzona na rynek apteczny w latach 50-tych, XX wieku. Tę substancję leczniczą zna zapewne każdy z nas, a jej działanie możemy wyrecytować na pamięć z niejednej reklamy telewizyjnej. Możemy ją spotkać w każdej aptece, w sklepie spożywczym, a nawet na stacji benzynowej. Bezpieczne panaceum na każdy ból, ale czy na pewno? Jako lek występuje w najróżniejszych postaciach, od granulatów, tabletek, kapsułek, kropli, czopków, aż do formy najlepiej przyswajalnej dla dzieci, czyli zawiesiny. Czym właściwie jest paracetamol i jak naprawdę działa? Kiedy i jak powinniśmy go stosować? Tego i wielu innych informacji, które powinieneś wiedzieć, a których nie dowiesz się z reklamy, przeczytasz właśnie w tym artykule.
Co to jest paracetamol?
Paracetamol inaczej acetaminofen to substancja o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym należąca do grupy nieopioidowych leków przeciwbólowych. Jest pozbawiony działania przeciwzapalnego, co odróżnia go od pozostałych szeroko dostępnych przeciwbólowych leków OTC (ang. over-the-counter drugs). Jak więc powinien być stosowany? Maksymalna dawka w przypadku osoby dorosłej nie powinna przekraczać 4000 mg substancji, podawanej w dawkach jednorazowych wynoszących od 300-1000 mg w odstępach czasowych co najmniej 3-6 godzin. W przypadku dzieci dawkowanie oraz forma leku powinna być dostosowana adekwatnie do wieku i wagi. Ilość lekarstwa, jaką należy podać dziecku jest wyszczególniona na opakowaniu leku, bądź w ulotce. Jest to 10-15 mg/kg m.c. co 4-6 godzin, a maksymalna dawka dobowa nie powinna przekraczać 60 mg/kg m.c. dziecka.
Warto pamiętać o tym, aby u dzieci poniżej 2 roku życia nie stosować go bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem bądź farmaceutą. Bardzo ważne jest również, aby nie przekraczać zalecanego dawkowania, gdyż niewłaściwe stosowanie może powodować wystąpienie ciężkich działań niepożądanych takich jak: niewydolność wątroby (w ciężkich przypadkach prowadząca do jej martwicy), problemy z krzepliwością krwi, reakcje alergiczne oraz wysypki skórne. Paracetamolu nie należy stosować dłużej niż 3 dni u dzieci i 10 dni u dorosłych, jeśli nie konsultowaliśmy tego wcześniej z lekarzem.
Na co stosować paracetamol?
Preparaty dostępne bez recepty możemy stosować w przypadku bólów słabych lub o umiarkowanym nasileniu, miesiączkowych, migrenowych, bólu zęba oraz podczas gorączki. Powszechnie występuje on również w preparatach złożonych, zalecanych przy pierwszych objawach przeziębienia. Kojarzony jest często z takimi substancjami jak: pseudoefedryna, czy fenylefryna, które będą odblokowywać zatkany nos, zmniejszać jego obrzęk oraz przekrwienie błony śluzowej nosa. Ponadto możemy spotkać również połączenia z lekami przeciwalergicznymi (chlorfenaminą, feniraminą, difenhydramina), które w takich preparatach będą dodatkowo zmniejszać wydzielanie i spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, przez co łagodzą wynikający z tego kaszel. Skuteczność w przeziębieniu wynika nie tyle z ich działania przeciwalergicznego, a właściwie z wykorzystania ich działań niepożądanych – sedatywnego i cholinolitycznego. Natomiast w przypadku leków dostępnych na receptę, paracetamol stosuje się głównie w połączeniu z opioidami. Te leki stosowane są w przypadku bólu o nasileniu umiarkowanym lub silnym, towarzyszącym często chorobom nowotworowym lub w okresie pooperacyjnym.
Zapamiętaj: Paracetamol inaczej acetaminofen to substancja o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym należąca do grupy nieopioidowych leków przeciwbólowych.
Jest to substancja stosunkowo bezpieczna, gdy jest stosowana według zaleceń lekarza lub farmaceuty. Jest dobrą alternatywą dla NLPZ (Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych) gdyż można go stosować podczas choroby wrzodowej oraz gdy cierpimy na nadciśnienie. Mimo wielu badań i domysłów na temat bezpieczeństwa paracetamolu, pozostaje on także najbezpieczniejszym doustnym lekiem przeciwbólowym, który można stosować w trakcie ciąży. Jest zalecany także u osób z astmą aspirynową gdyż nie powoduje jej napadów. Jednakże mimo tego, iż jest reklamowany jako lek bezpieczny warto wiedzieć, że występuje on w wielu preparatach złożonych stosowanych w łagodzeniu objawów przeziębienia, dlatego należy uważać, aby ich wzajemnie nie łączyć, gdyż może spowodować to przedawkowanie leku, a w konsekwencji zatrucie organizmu. Ponadto nie powinno się go stosować u osób, które są niedożywione bądź ich organizm jest wyniszczony, a także z przewlekłymi chorobami wątroby (np. alkoholicy).
Ibuprofen czy paracetamol?
Który z tych dwóch leków powinniśmy wybrać i kiedy? W tym przypadku jest to ciężka decyzja gdyż każdy z nich ma swoje plusy i minusy, ale zanim podejmiemy decyzję najpierw powinniśmy się przyjrzeć działaniu ibuprofenu, co może ułatwić nam wybór. Ibuprofen jako lek również jest łatwo dostępny znajdziemy go w każdej aptece, a także w sklepach, występuje w wielu postaciach takich jak: zawiesiny, tabletki, kapsułki, czopki, maści, żele, plastry i kremy. Jest to lek zaliczany do grupy NLPZ, a więc będzie wywierać działanie nie tylko przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, ale również przeciwzapalne co zdecydowanie odróżnia go od paracetamolu. Stosujemy go w bólach o nasileniu małym, bądź umiarkowanym, głównie: zęba, mięśni, głowy, stawów, oraz w trakcie bolesnych miesiączek. W połączeniu z pseudoefedryną, może być stosowany podczas bólu występującego w przebiegu zapalenia zatok. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu znajduje on także zastosowanie w urazach kończyn.
Czy wiesz że: nadużywanie leków przeciwbólowych może prowadzić do polekowego bólu głowy?
W aptece możemy go znaleźć również w preparatach łączonych z paracetamolem, których działanie jest silniejsze niż zastosowanie tych leków osobno, a dodatkowo zmniejsza ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych co zostało potwierdzone w przeglądzie Cochrane. Ponadto jeśli lekarz zaleci, ibuprofen wraz z paracetamolem może być stosowany naprzemiennie w trakcie obniżania gorączki u dzieci, co pozwoli ograniczyć działania niepożądane obu leków. Istnieją także (również według przeglądu Cochrane) dowody wysokiej jakości iż ibuprofen może mieć skuteczniejsze działanie przeciwbólowe niż paracetamol w przypadku bólu po chirurgicznym usunięciu zębów mądrości. Ostatnią kwestią, jakiej nie wolno pominąć są pacjenci powyżej 65 roku życia. Rozwiązuje ją Lista Beer’s, dzięki której możemy dowiedzieć się, jakich leków lepiej unikać. Wśród nich znalazł się niestety ibuprofen, jako uzasadnienie jego szkodliwości podano wzrost ryzyka krwawień z przewodu pokarmowego stosowany jest przewlekle , a podczas terapii nie są włączone inhibitory pompy protonowej. Ibuprofen nie jest lekiem równie bezpieczny jak paracetamol i to nie podlega wątpliwości. Jest przeciwwskazany w trakcie choroby wrzodowej, u osób z nadciśnieniem, a także może on wywoływać napady astmy aspirynowej. Tak więc paracetamol czy ibuprofen? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, gdyż zakres działania, a co za tym idzie wskazania obu tych leków różnią je od siebie. Jednak jedno jest pewne – paracetamol wydaje się bezpieczniejszą alternatywą dla większości leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Paracetamol dla niemowląt?
Niemowlaki to bardzo delikatne istoty, ich organizm nie zawsze radzi sobie z metabolizmem leku tak, jak u starszych dzieci dlatego forma jaką dobierzemy jest tutaj szczególnie ważna i istotna podczas leczenia. Stosowany jest w przypadku wystąpienia gorączki (szczególnie w okresie poszczepiennym, w trakcie ząbkowania bądź infekcji) ponadto wskazany jest w bólach o małym nasileniu. Preparaty z paracetamolem zalecane w okresie niemowlęcym to zawiesina, krople doustne (już od pierwszego dnia życia), a także czopki (od 3 miesiąca życia). Zawiesiny i krople podajemy drogą doustną, w przypadku maluchów jednak istnieje ryzyko, że podanie leku może okazać się dość problematyczne. Dobrze jest więc dobrać tak lek, aby objętość podawanego płynu była możliwie najmniejsza.
W przypadku kropel dla dziecka o masie około 4 kg, zalecana dawka to około 15 kropli co odpowiada 0,6 ml, natomiast w przypadku zawiesiny jest to ponad 4 razy więcej płynu (2,5ml), który musi przyjąć niemowlak, co może okazać się nie lada wyzwaniem. Dlatego w przypadku noworodków, korzystniejszą postacią leku są właśnie krople. Alternatywą dla doustnego paracetamolu są czopki doodbytnicze zalecane od 3 miesiąca życia, a podanie ich zmniejsza ryzyko tego, że naszemu maluchowi lek po prostu nie będzie smakować, jak to może być w przypadku formy doustnej. Warto pamiętać, że jeśli gorączka u niemowlęcia jest wyższa niż 38 stopni, bądź utrzymuje się dłużej niż 3 dni i nie spada mimo stosowania leków, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Niezbędna będzie również wizyta u lekarza jeśli gorączce towarzyszą niepokojące objawy takie jak: zmiana sposobu oddychania, zachowania, wyglądu oraz drgawki gorączkowe.
Paracetamol w syropie czy w czopkach?
Czopki nie są tak przyjemną formą leku jak słodkie, smakowe syropy czy zawiesiny jednak mają inne plusy, które mogą korzystnie wpływać na leczenie. Co odróżnia syrop od czopka poza drogą podania? Odpowiedź jest prosta jest to czas działania. Po podaniu doustnym paracetamolu dziecku czas jaki utrzymuje się on w organizmie wywierając jednocześnie działanie przeciwgorączkowe to około 1,5-2 godzin, a w przypadku czopków to aż 6-8 godzin. Jednak jeżeli zależy nam aby uzyskać jak najszybszy efekt powinniśmy wybrać zawiesinę, gdyż jej działanie zauważalne jest już po około 30 minutach, natomiast w przypadku czopków trzeba będzie poczekać trochę dłużej.
Przeciwbólowe leki dostępne bez recepty to preparaty, po które Polacy sięgają najchętniej, często nie zastanawiając się czy są to dla nich leki bezpieczne i odpowiednie. Paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy i wiele innych substancji jeżeli nie będą przez nas stosowane tak jak są zalecane,to wszystkie z nich mogą okazać się niebezpieczne. Dlatego mimo, iż paracetamol jest uważany za lek stosunkowo bezpieczny, warto pamiętać, że jeśli nie będzie przyjmowany według zaleceń lekarza, farmaceuty bądź, według informacji które są zawarte w ulotce, może okazać się bardzo szkodliwy dla naszego zdrowia.