Uczucie pieczenia za mostkiem (zgaga), cofanie się pokarmu, nieświeży oddech – to częste objawy, z którymi pacjent zgłasza się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Co może być ich przyczyną? Jakie postępowanie może zalecić lekarz? Nie ma jednej odpowiedzi na te pytania, ponieważ przyczyny tych objawów mogą być różne – jedną z nich jest przepuklina rozworu przełykowego.
Co to jest przepuklina rozworu przełykowego?
Przepuklina rozworu przełykowego jest nieprawidłowym przemieszczeniem żołądka do klatki piersiowej. Obrazowo ujmując ten problem – wnętrze człowieka można podzielić na dwie jamy przedzielone przeponą – klatkę piersiową oraz jamę brzuszną. Każda z wymienionych struktur ma własną anatomię, a przemieszczenia w ich obrębie to przepukliny wewnętrzne. Tak dzieje się w przypadku przepukliny rozworu przełykowego, w której to część żołądka znajduje się powyżej przepony. Wyróżnia się dwa główne typy przepuklin rozworu przełykowego: wślizgową oraz okołoprzełykową. Pierwsza jest przemieszczeniem do śródpiersia wpustu i górnej części żołądka (najczęstszy typ). W przepuklinie okołoprzełykowej tylko dno (najwyższa część) żołądka znajduje się poza jamą brzuszną – w śródpiersiu (części środkowej klatki piersiowej).
Objawy przepukliny rozworu przełykowego
Pacjenci często nie zgłaszają żadnych objawów, a przepukliny rozworu przełykowego wykrywane są przypadkowo. W innym przypadku chorzy zgłaszają zgagę i zwracanie pokarmu, ponieważ upośledzone zostają naturalne mechanizmy antyrefluksowe przełyku (osłabiona funkcja dolnego zwieracza przełyku). Pacjenci podają pogorszenie objawów wskutek pochylania się i leżenia na wznak. Dodatkowo pacjenci prezentują bolesność nadbrzusza i dolnej części klatki piersiowej. Zdarzają się również kołatania serca i czkawka wynikające z drażnienia osierdzia (błony surowiczej pokrywającej serce) i przepony. Mogą pojawić się zaburzenia połykania.
Przyczyny przepukliny rozworu przełykowego
Przyczyną przepukliny okołoprzełykowej i wślizgowej jest osłabienie mięśni otaczających rozwór przełykowy. Może do tego dochodzić w różnych mechanizmach m.in. w trakcie stosowania niektórych leków (tj. azotany), wraz ze starzeniem się u osób z genetycznymi predyspozycjami. Rozwór przełykowy jest otworem w przeponie, przez który przebiega przełyk. Częściej występują w średnim i podeszłym wieku. Wśród pacjentów przeważają kobiety. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest otyłość.
Jak leczyć przepuklinę przełyku?
Lekarz na podstawie wywiadu i badania fizykalnego może wysnuć podejrzenie przepukliny rozworu przełykowego. Następnie może zlecić wykonanie badań obrazowych takich jak gastroskopia czy zdjęcie RTG z zastosowaniem środka cieniującego (z kontrastem). Leczenie może być zachowawcze (dieta, aktywność fizyczna i środki zobojętniające kwas solny) lub chirurgiczne. Zabieg operacyjny (fundoplikacja Nissena) jest leczeniem drugiego rzutu po nieskutecznym leczeniu zachowawczym. Pacjent podejmuje ostatecznie decyzję po rozmowie z chirurgiem i zapoznaniu się z możliwymi korzyściami i ryzykiem powikłań.
Dieta przy przepuklinie rozworu przełykowego
Bardzo istotnym elementem leczenia jest leczenie niefarmakologiczne, polegające na zwiększonej aktywności fizycznej, która ułatwia zrzucenie zbędnych kilogramów oraz przyspiesza pasaż przewodu pokarmowego przywracając niejako barierę antyrefluksową. Nadrzędną zasadą leczenia dietetycznego jest niespożywanie pokarmów nasilających lub wywołujących objawy kliniczne. Należy wykluczyć z diety alkohol, mocną kawę czy długo parzoną herbatę. Pacjenci powinni nauczyć się zdrowych nawyków żywieniowych, tj. zmniejszenie tempa spożycia i objętości posiłków oraz unikanie jedzenia 3 godziny przed nocnym spoczynkiem. Odstawienie pokarmów tłustych, ciężkostrawnych, smażonych, pikantnych, mocno przyprawionych oraz napojów gazowanych ułatwia pozbycie się dokuczliwych objawów. Bezwzględnie trzeba rzucić palenie.
Czy wiesz że: około 50% pacjentów z bólami nadbrzusza środkowego ma przepuklinę rozworu przełykowego?
Podsumowując przepuklina rozworu przełykowego jest niejednorodną chorobą, mogącą bardzo uprzykrzyć codzienne funkcjonowanie. W jej leczeniu podstawą jest aktywność fizyczna i zdrowe nawyki żywieniowe. Często mało nasilonym zmianom w badaniach obrazowych towarzyszy wielki dyskomfort i odwrotnie – zaawansowane zmiany mogą współistnieć z miernymi objawami klinicznymi. W razie dokuczliwych objawów z przewodu pokarmowego (szczególnie w podeszłym wieku) warto zgłosić się do lekarza, aby wykluczyć przyczyny onkologiczne.