Terminem choroby wektorowe nazywa się schorzenia wywołane przez chorobotwórcze wirusy i bakterie, które są przenoszone na ludzi z udziałem owadów, pajęczaków. Do tej grupy chorób należą również riketsjozy. Jakie są objawy tego schorzenia? Gdzie ta choroba występuje? Jak leczyć riketsjozy?
Co to jest riketsjoza?
Riketsjozy to grupa chorób wywołanych przez pewien rodzaj bakterii o nazwie Rickettsja. Są to bakterie wewnątrzkomórkowe, co oznacza, że środowiskiem w którym drobnoustrój namnaża się, jest wnętrze komórek organizmu żywego. W przebiegu zakażenia zwykle dochodzi do wzrostu temperatury ciała oraz wystąpienia plamistej wysypki, stąd choroby te często noszą nazwę gorączek plamistych. W zależności od gatunku drobnoustroju będącego przyczyną choroby, wyróżniamy kilka schorzeń:
- gorączka plamista Gór Skalistych – wywołana przez Rickettsia rickettsii;
- ospa riketsjowa – wywołana przez Rickettsia akari;
- tyfus (dur) epidemiologiczny – wywołany przez Rickettsia prowazekii;
- tufus (dur) mysi – wywołany przez Rickettsia typhi;
- i wiele innych.
Riketsjozy są chorobami, które rozwijają się w wyniku kontaktu człowieka z wektorem, czyli organizmem zarażonym drobnoustrojem i przenoszącym chorobę na inne organizmy żywe. W zależności od gatunku bakterii rolę wektora mogą pełnić: kleszcze, wesz odzieżowa, roztocza oraz pchła szczurza i kocia.
Riketsjoza – objawy
Pierwszym dostrzegalnym objawem gorączek plamistych jest zwykle strup w miejscu ukąszenia przez kleszcza lub pchłę. Zmiana skórna rozwija się w ciągu kilku dni po pogryzieniu przez owada. Po kilkunastu dniach (średnio 8 do 18 dni) dochodzi do rozwoju:
- gorączki;
- bólu głowy;
- bólu mięśni;
- powiększenie węzłów chłonnych;
- wysypki.
Osoby chore mogą mieć powiększoną śledzionę i wątrobę, co określane jest terminem hepatosplenomegalia.
Przebieg kliniczny choroby, czas trwania i nasilenie objawów zależą od rodzaju bakterii wywołującej chorobę. Na przykład, wysypka w przebiegu gorączki Gór Skalistych ma zwykle charakter plamisty (zmiany skórne leżą w poziomie skóry i nie są wyczuwalne dotykiem), a w przypadku ospy riketsjowej obserwuje się grudki i pęcherzyki. W większości przypadków riketsjoz objawy pojawiają się nagle, z kolei w durze mysim dolegliwości rozwiją się stopniowo.
Riketsjoza – przyczyny
Istnieje wiele czynników etiologicznych (czynników odpowiedzialnych za rozwój choroby) riketsjoz. Najpopularniejsze zostały zaprezentowane w tabeli poniżej.
| Choroba | Drobnoustrój | Wektor | Występowanie |
|---|---|---|---|
| Gorączka plamista Gór Skalistych | R. rickettsi | Kleszcze | USA, Ameryka Południowa |
| Ospa riketsjowa | R. akari | Roztocza | Przypadki na całym świecie |
| Dur epidemiczny | R. prowazekii | Wszy | USA, Azja, Europa |
| Dur mysi | R. typhi | Pchły | Klimat tropikalny i subtropikalny |
Według danych epidemiologicznych Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie w latach 2006- 2012 riketsjoza była podejrzewana u 180 osób. Na podstawie badań laboratoryjnych chorobę ostatecznie potwierdzono w 5 przypadkach, jednak uważa się, że mniej niż 50% przypadków podejrzenia riketsjoz jest zgłaszanych. Zgodnie z polskimi przepisami (Dz. U. 2008, Nr 234, poz.1570 i Dz. U. z 2012, poz. 892), zgłaszanie i rejestracja riketsjoz w Polsce jest obowiązkowa.
Riketsjoza – diagnostyka
Diagnostyka gorączek plamistych jest trudna ze względu na nietypowe, mało charakterystyczne objawy w początkowym okresie choroby. Dolegliwości i ich nasilenie jest zmienne u różnych osób. Obecne objawy występują w przebiegu wielu innych, częstszych chorób człowieka.
Zapamiętaj: Riketsjozy to grupa chorób wywołanych przez pewien rodzaj bakterii o nazwie Rickettsja.
Pomocne jest zebranie dokładnych informacji od chorego dotyczących: kontaktu z kleszczami, pchłami, podróżami do rejonów o częstszym występowaniu schorzenia, podobnych objawów u członków rodziny. Jednak w wielu przypadkach ukąszenie przez kleszcza jest niebolesne, stąd wielu chorych tego nie zgłasza. W przypadku podejrzenia riketsjoz konieczna może okazać się diagnostyka serologiczna (badania przeciwciał we krwi). Przeciwciała to cząsteczki produkowane przez układ immunologiczny człowieka, których zadaniem jest zwalczenie czynnika chorobotwórczego, w tym przypadku bakterii z rodziny Rickettsia. Stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał jest pomocne w postawieniu diagnozy.
Riketsjoza – leczenie
Leczeniem z wyboru jest antybiotykoterapia. W przypadku podejrzenia riketsjoz stosuje się antybiotyki z grupy tetracyklina, najczęściej doksycyklinę.
Czy wiesz że: tyfus plamisty wywoływany przez R. prowazekii był przyczyną licznych epidemii w poprzednich stuleciach?
Dodatkowo, w przypadku wystąpienia gorączki pomocne mogą okazać się leki obniżające temperaturę ciała. Nie zaleca się profilaktycznego (zapobiegawczego) stosowania antybiotyku po ukąszeniu przez kleszcza w przypadku braku objawów choroby. Chorobie trzeba przede wszystkich zapobiegać, dlatego podróżując w rejonu częstego występowania schorzenia należy unikać ekspozycji (narażenia na kontakt) z wektorami (kleszczami, pchłami czy wszami). W tym celu można wykorzystać środki odstraszające owady, stosowane miejscowo na skórę.
Riketsjozy to grupa chorób wywoływanych przez wewnątrzkomórkowe bakterie chorobotwórcze. Choroba jest przenoszona na ludzi za pośrednictwem wektorów. Objawy schorzenia są niecharakterystyczne, jednak często chorzy skarżą się na gorączkę, bóle głowy oraz wysypkę. Leczenie choroby polega na zastosowaniu preparatów przeciwgorączkowych oraz antybiotykoterapii.