Lęk przed różnego rodzaju przedmiotami lub sytuacjami towarzyszy wielu osobom każdego dnia. W części przypadków jest on na tyle silny, że skłania daną osobę do unikania za wszelką cenę obiektu będącego źródłem paraliżującego lęku. Mówimy wówczas o fobii – zaburzeniu psychicznym charakteryzującym się nadmiernym, nieproporcjonalnym do rzeczywistego zagrożenia lękiem, który bardzo ogranicza, a nierzadko wręcz uniemożliwia codzienne funkcjonowanie pacjenta na wielu płaszczyznach. Jednym z rzadkich rodzajów fobii specyficznych jest uksorfobia – jakie są przyczyny tego zaburzenia oraz jak się ono objawia?
Co to jest uksorfobia?
Uksorfobia jest to zaburzenie psychiczne zaliczane do grupy fobii specyficznych, charakteryzujące się panicznym lękiem przed własną żoną. Fobie specyficzne polegają na nieuzasadnionym lęku przed określonym przedmiotem, sytuacją bądź osobą i wiążą się z silnym dążeniem do unikania obiektu będącego źródłem paraliżującego lęku. Pojęcie “uksorfobia” pochodzi z języka łacińskiego, w którym słowo uxor oznacza żonę, a phobia – paniczny strach.
Częstość występowania uksorfobii nie jest znana, ale szeroko pojęte fobie specyficzne są dość częstymi zaburzeniami – szacuje się, że dotyczą nawet 20% populacji. Do najbardziej znanych fobii specyficznych zaliczamy m.in. arachnofobię – lęk przed pająkami oraz klaustrofobię – lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami.
Przyczyny uksorfobii
Przyczyny występowania uksorfobii nie zostały jak dotąd dokładnie poznane. Przypuszcza się, że podobnie jak w przypadku innego rodzaju fobii specyficznych, w powstawaniu uksorfobii uczestniczą czynniki:
- genetycznie – występowanie w najbliższej rodzinie zaburzeń psychicznych, a zwłaszcza fobii specyficznych, znacznie zwiększa ryzyko
- wystąpienia uksorfobii;
- indywidualne cechy osobnicze – osoby wrażliwe, o niskiej samoocenie, podatne na sugestie innych ludzi, mają większe ryzyko rozwoju różnego rodzaju fobii;
- osobiste doświadczenia – negatywne doświadczenia, jak np. przemoc psychiczna ze strony żony, czy też zaobserwowanie podobnego
- zjawiska w najbliższym otoczeniu (np. usłyszenie od kolegi, że obawia się on własnej żony ze względu na jej nietypowe zachowanie) mają prawdopodobnie największy wpływ na rozwój uksorfobii.
Zapamiętaj: Podstawę leczenia uksorfobii stanowi psychoterapia, zwykle prowadzona w nurcie poznawczo-behawioralnym
Warto podkreślić, że aby doszło do rozwinięcia się u danego pacjenta uksorfobii zazwyczaj niezbędne jest współdziałanie wielu czynników jednocześnie. Przykładowo, pacjent o niskiej samoocenie, z wywiadem rodzinnym w kierunku zaburzeń psychicznych oraz doświadczający ciągłej krytyki ze strony żony, ma znacznie większe prawdopodobieństwo wystąpienia uksorfobii niż np. osoba bez obciążeń genetycznych, żyjąca w szczęśliwym związku i otrzymująca wsparcie ze strony partnera.
Objawy uksorfobii
Jak wynika z definicji fobii specyficznych, cierpiący na nie pacjenci za wszelką cenę starają się unikać obiektu, osoby bądź sytuacji, która wywołuje w nich lęk. W przypadku uksorfobii osobą tą jest własna żona i jak można sobie wyobrazić, unikanie osoby, z którą się mieszka, nie należy do najłatwiejszych zadań. Mimo to pacjenci cierpiący na uksorfobię starają się na wszelkie możliwe sposoby unikać kontaktu z żoną – specjalnie zostają dłużej w pracy, wyjeżdżają w delegacje czy też ustalają swój grafik tak, aby jak najmniej czasu spędzać w domu. Nigdy nie mają pewności, jak żona zareaguje w danej sytuacji, dlatego boją się samodzielnie podejmować jakiekolwiek decyzje. Doświadczanie krytyki ze strony żony sprawia, że czują się niedoceniani, bezwartościowi i nieudolni. Przestają wykazywać jakąkolwiek inicjatywę, co staje się zarzewiem kolejnych konfliktów. Nauczeni doświadczeniem, unikają wypowiadania się na kontrowersyjne tematy i nie poruszają drażliwych kwestii w obecności żony. Stronią od odwiedzin u wspólnych znajomych lub rodziny, gdyż obawiają się, że ich lęk mógłby zostać dostrzeżony przez osoby postronne i uznany za bezpodstawny. Mimo tak destrukcyjnego wpływu uksorfobii na życie pacjenta, nie jest on w stanie podjąć decyzji o rozwodzie, gdyż panicznie obawia się reakcji żony. Paraliżujący lęk jest niewspółmierny do rzeczywistego zagrożenia, co jest cechą wspólną dla różnego rodzaju fobii.
Pacjenci z uksorfobią żyją w ciągłym napięciu i lęku, przez co wycofują się z życia towarzyskiego. Często z powodu fobii zaniedbują także obowiązki zawodowe, gdyż ciągłe obawy nie pozwalają im w pełni skupić się na wykonywanych zadaniach. Fobia wpływa na każdy aspekt ich codziennego funkcjonowania, znacząco obniżając komfort życia.
Leczenie uksorfobii
Pomimo dużego rozpowszechnienia różnego rodzaju fobii specyficznych w populacji, jedynie około 20% cierpiących na nie osób decyduje się na podjęcie leczenia. Duża grupa pacjentów rezygnuje ze zgłoszenia się do psychiatry z obawy przed stygmatyzacją społeczną, która niestety wciąż jest nierzadkim zjawiskiem w przypadku zaburzeń psychicznych. Chorzy usilnie unikają przez całe życie obiektu bądź sytuacji wyzwalającej w nich paniczny lęk, ale nie zawsze jest to możliwe. Zwykle po pomoc zgłaszają się osoby, którym dana fobia całkowicie uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.
Podstawę leczenia uksorfobii stanowi psychoterapia, zwykle prowadzona w nurcie poznawczo-behawioralnym. Terapia prowadzona jest przez psychoterapeutów, czyli specjalistów psychiatrii lub psychologii, którzy ukończyli dodatkowo szkołę psychoterapii. Terapia ma za zadanie pomóc pacjentowi zrozumieć, skąd wziął się u niego ten rodzaj fobii. Wspólnie z psychoteraputą analizuje on własne wzorce postępowania oraz na nowo uczy się asertywnego zachowania. Niezwykle ważne jest, aby w miarę możliwości w psychoterapii uczestniczyła również żona – wówczas para wspólnie analizuje, jak doszło do rozwoju tego rodzaju fobii u jednego z małżonków oraz na nowo uczy się wyrażania własnych emocji. Często jest to niemożliwe, gdyż pacjent panicznie obawia się, jak żona zareagowałaby na propozycję wspólnej terapii i jest przekonany, że nie wyraziłaby na nią zgody. Zdarza się jednak, że jego nastawienie zmienia się wraz z czasem trwania terapii i po kilku sesjach podejmuje decyzję o poinformowaniu żony o możliwości uczestniczenia we wspólnej terapii.
Warto podkreślić, że w artykule mówiliśmy o sytuacji, w której żona nie zagraża bezpośrednio zdrowiu i życiu pacjenta np. poprzez dopuszczanie się przemocy fizycznej, a jego obawy są nadmierne w stosunku do rzeczywistej sytuacji. Jeżeli istniałoby takie zagrożenie, wówczas powinien on niezwłocznie zgłosić się po pomoc np. do najbliższego Ośrodka Interwencji Kryzysowej.
Czy wiesz że: gamofobia jest to paniczny lęk przed zawarciem małżeństwa?
Uksorfobia charakteryzuje się występowaniem panicznego lęku przed własną żoną. Przyczyny występowania tego zaburzenia nie są jeszcze dokładnie poznane, ale prawdopodobnie główną rolę w rozwoju uksorfobii odgrywają negatywne osobiste doświadczenia oraz cechy osobnicze pacjenta, jak np. bycie niedocenianym przez żonę i niskie poczucie własnej wartości. Stale towarzyszący pacjentowi lęk skłania go do unikania żony, gdyż w ten sposób nieco łagodzi on odczuwane obawy. Uksorfobia bardzo negatywnie wpływa na każdy aspekt funkcjonowania chorego, dlatego też powinien on jak najwcześniej zgłosić się po pomoc do specjalisty – psychiatry lub psychoterapeuty. Podstawą leczenia fobii specyficznych, w tym uksorfobii, jest psychoterapia.