Choroby dotykające przewód pokarmowy są dokuczliwe i często wstydliwe. Objawy z tego układu, takie jak nadmierna ilość wypróżnień, czy bóle brzucha mogą utrudniać codzienne życie i powodować dyskomfort. Koronnym przykładem są nieswoiste zapalenia jelit, a wśród nich – wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Co warto wiedzieć o tym schorzeniu?
Co to jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac. colitis ulcerosa) to choroba należąca do nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionym pochodzeniu (razem z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Występuje w niej rozlany stan zapalny błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, co w części przypadków prowadzi do powstawania owrzodzeń. Stan zapalny pojawia się na powierzchownej błonie śluzowej jelita (w odróżnieniu od choroby Leśniowskiego-Crohna, gdzie zajęta jest cała grubość ściany jelita). Tak samo często chorują kobiety i mężczyźni, a wiek zachorowania to zazwyczaj 20-40 lat. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia choroby są: czynniki genetyczne (występowanie choroby w rodzinie), czynniki środowiskowe, właściwości psychosomatyczne – w głównej mierze stres, alergie oraz zakażenia bakteryjne.
Czy wiesz że: zapalenie jelita grubego jest prawdopodobnie jedyną chorobą, w której korzystne jest palenie papierosów? Palenie tytoniu zmniejsza ryzyko wystąpienia i ciężkość tej choroby.
Objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą przewlekłą. Zazwyczaj przebiega w postaci ostrych rzutów, które trwają od kilku tygodni do kilku miesięcy. Pomiędzy nimi występują okresy pełnych remisji – to znaczy, że choroba “wycisza się”, a chory nie odczuwa uciążliwych objawów.
Objawy występujące w przebiegu tej choroby:
-biegunka i domieszka krwi w stolcu – jest to najczęściej pierwszy objaw! często oprócz krwi w stolcu znajdują się domieszki śluzu;
-bóle brzucha;
-zwiększona liczba wypróżnień (nawet do 20 na dobę)
-osłabienie;
-spadek masy ciała;
-niekiedy zamiast biegunek występują zaparcia (ale, jak w przypadku biegunek, towarzyszy mu krwawienie).
Czasem tym objawom mogą towarzyszyć objawy ze strony innych narządów, takich jak:
-układ kostny i stawy – niekiedy obserwuje się u chorych osteopenię (choroba polegająca na zmniejszeniu gęstości kości) lub osteoporozę, często występuje też zapalenie stawów, np. stawów krzyżowo-biodrowych, stawów kręgosłupa;
-wątroba i drogi żółciowe – częstym powikłaniem jest stłuszczenie wątroby, czasami występuje pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, a nawet rak dróg żółciowych;
-skóra – rumień guzowaty i zgorzelinowe zapalenie skóry należą do najczęstszych powikłań z tego układu;
-narząd wzroku – zapalenie spojówek, zapalenie tęczówki;
-układ naczyniowy – zakrzepica żylna, zatorowość.
Jak leczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
Stosuje się leczenie podczas rzutów oraz leczenie podtrzymujące – mające na celu zapobieganie nawrotom wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Stosowane leki to:
-aminosalicylany (m.in. sulfalazyna, olsalazyna, mesalazyna (olsalazyna i mesalazyna mają mniej działań niepożądanych); leki te stosowane są w formie doustnej, w formie czopków lub zawiesiny doodbytniczej); podczas stosowania tych leków należy suplementować kwas foliowy (szczególnie u kobiet w ciąży);
-glikokortykosteroidy (m.in. hydrokortyzon, budezonid, prednizon, również w postaci doustnej, czopków lub zawiesiny doodbytniczej); podczas ich stosowania należy przyjmować preparaty wapnia i witaminy D (żeby zapobiec osteoporozie, którą mogą powodować te leki);
Jeżeli chodzi o leczenie podtrzymujące – stosuje również aminosalicylany (sulfasalazynę lub 5ASA) oraz glikokortykosteroidy stosowane w leczeniu rzutów, ale także zaleca się pacjentowi:
-unikanie stresu (stres może być czynnikiem, który wywołuje zaostrzenie choroby);
-unikanie antybiotyków doustnych, leków przeciwbólowych (leki te również mogą przyczyniać się do wystąpienia zaostrzenia);
-wyeliminowanie mleka z diety (daje dobre efekty u niektórych pacjentów).
Leczenie rzutów:
a.) w przypadku lekkiego rzutu: zmiany występują wówczas w końcowym odcinku jelita grubego, chory nie musi pozostawać na dłużej niż 24 godziny w szpitalu (tzw. leczenie jest ambulatoryjne), a także nie musi stosować ograniczeń w trybie życia ani ostrej, restrykcyjnej diety. Leki to: sulfasalazyna, olsalazyna (i ich analogi), glikokortykosteroidy miejscowe (wlewki doodbytnicze/pianki/czopki z hydrokortyzonem lub prednizolonem lub budesonidem);
b.) w przypadku średniego rzutu: zmiany dotyczą większej części jelita i chory musi ograniczyć swój tryb życia i dietę. Występują krwiste wypróżnienia, gorączka i niedobory pokarmowe. Pacjent musi pozostać na dłużej w szpitalu, potrzebuje dostarczenia do organizmu dużej ilości kalorii i białka, uzupełnienia elektrolitów, nie może też spożywać mleka. Niekiedy, jeśli wymagana, stosowana jest transfuzja krwi (w wypadku, gdy chory ma np. bardzo ciężką anemię z niedoboru żelaza. Leki to: glikokortykosteroidy doustne (prednison), 5ASA lub sulfasalazyna oraz glikokortykosteroidy we wlewkach doodbytniczych;
c.) w przypadku ciężkiego rzutu: zmiany występują obszernie, w bardzo dużej części jelita grubego, chory musi bardzo ograniczyć swój tryb życia. Występują częste, krwiste wypróżnienia z domieszką śluzu i ropy, bardzo wysoka gorączka i niedobory pokarmowe. Pacjent często wymaga pobytu w szpitalu i dostarczenia kalorii i białka – najczęściej w postaci żywienia pozajelitowego. Potrzebne jest też uzupełnienie elektrolitów (zwykle w postaci pozajelitowej, czyli kroplówek, bo występują nudności i wymioty). Leki to: antybiotyki dożylne (o szerokim spektrum – amoksycylina, metronidazl i tetracyklina) oraz glikokortykosteroidy dożylne (metyloprednisolon i hydrokortyzon);
W niektórych przypadkach wskazane jest leczenie operacyjne. Obecnie najczęściej wykonywanym zabiegiem jest całkowite wycięcie odbytnicy i okrężnicy (łac. protocolectomia), wytworzeniu zbiornika z końcowego odcinka jelita krętego i zespoleniu go z kanałem odbytu. Jelito kręte jest ostatnim odcinkiem jelita cienkiego, operacja ta polega więc na wycięciu całego jelita grubego – okrężnicy oraz odbytnicy. Operacją, która dawałaby całkowity efekt leczniczy (właściwie całkowite wyleczenie jest proctokolectomia z wytworzeniem końcowej przetoki na jelicie krętym (łac. ileostomia) – oznacza to jednak wyłonienie końca jelita na powierzchnię brzucha, umożliwiające wydalanie jego treści (do worka stomijnego). Czasami przeprowadza się operację z usunięciem samej okrężnicy i połączeniem końca jelita krętego z odbytnicą – wówczas nie ma konieczności wyłaniania stomii. Wskazaniami do leczenia operacyjnego są:
-utrzymywanie się objawów choroby pomimo optymalnego leczenia;
-rak lub zmiany przedrakowe w jelicie grubym – chorzy na wrzodziejące zapalenie jelita grubego są bardziej narażeni na ten nowotwór, po 20 latach choroby występuje nawet u 8% chorych;
-zahamowanie wzrastania z opóźnieniem dojrzewania płciowego u dzieci;
-powikłania długiego stosowania glikokortykosteroidów;
-niektóre powikłania miejscowe – zwężenie okrężnicy, przetoka odbytniczo-pochwowa (przetoka = wytworzenie połączenia między dwoma punktami, w tym przypadku skutkujące przedostawaniem się treści jelitowej do pochwy);
-zgorzelinowe zapalenie skóry.
Zapamiętaj: Główne objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego to biegunka, krew w stolcu, bóle brzucha oraz utrata wagi.
Kiedy leczenie może być przerwane? W przypadku, gdy pacjent nie odczuwa objawów przez co najmniej 2 lata, a w badaniu rektoskopowym widoczna jest pełna remisja choroby – brak widocznych zmian.
Dieta przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
Nie ma udowodnionej diety, która miałaby korzystny wpływ dla wszystkich pacjentów chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego – każdego chorego dieta musi być dopasowana indywidualnie. Należy jednak przede wszystkim dostarczać organizmowi odpowiednią ilość kalorii, a także składników odżywczych takich jak:
-żelazo (ponieważ krwawienie z przewodu pokarmowego często powoduje u chorych anemię) – znajduje się m.in. w chudym mięsie czerwonym, wątrobie, płatkach zbożowych, suszonych owocach, warzywach strączkowych;
-wapń i witamina D (ponieważ stosowanie glikokortykosteroidów wiąże się z wystąpieniem osteoporozy) – wapń znajdziemy w jogurtach, serach, śmietanie, mleku (chociaż u niektórych chorych mleko jest niewskazane ze względu na sprzyjanie zaostrzeniom choroby); w przypadku witaminy D można stosować suplementy;
-witamina B12 – również znajduje się w mleku, serach twarogowych, ale także w m.in. jajach, wieprzowinie, wołowinie;
-witamina A;
-kwas foliowy – jego duże ilości znajdują się w warzywach zielonoliściastych (szpinak, sałata), owocach cytrusowych;
-cynk – pestki dyni, kasza gryczana, rośliny strączkowe, wątroba, ale także kakao zawierają jego duże ilości.
Niekiedy zaleca się też probiotyki – duże znaczenie w rozwoju tej choroby mają zmiany we florze bakteryjnej jelit, a w niektórych przypadkach zauważono też korzystny wpływ zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie.
Jakie zioła na wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
Niektóre zioła mogą pomagać w łagodzeniu objawów wrzodziejącego zapalenie jelita grubego, m.in.:
-Aloe Vera – wykazuje wpływ przeciwzapalny;
-Boswellia Serrata – indyjska roślina, również wykazuje wpływ na hamowanie zapalenia;
-Lukrecja – wpływa m. in. na układ immunologiczny (który odgrywa rolę w wywoływaniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego);
-Wiąz czerwony – suplementy z tego drzewa wpływają kojąco na czynności przewodu pokarmowego (m.in. łagodzą biegunki);
-Trawa pszeniczna – stosowana w różnych chorobach przewody pokarmowego;
-Kurkumina – wykazuje m.in. działanie przeciwzapalne, zmniejsza wydzielanie kwasu solnego w żołądku;
-Bromelaina – wykazuje silne działanie przeciwzapalne;
Środki te można znaleźć w postaci różnego rodzaju suplementów w aptekach lub odpowiednich sklepach dietetycznych.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego na szczęście nie wpływa znacząco na skrócenie długości życia – umieralność w jej przebiegu jest niewiele wyższa od umieralności ogólnej. Zwykle pierwszy rok jej trwania jest najcięższy. Ponad 90% chorych jest zdolnych do pracy i normalnego życia. Mimo przebieg wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest niekiedy ciężki do przewidzenia i pozostaje chorobą o niepewnym rokowaniu.