Zespół chronicznego zmęczenia – choć obecnie nie jest uznawany nawet za chorobę – utrudnia zwyczajne funkcjonowanie niektórym ludziom. Nazwa problemu sugeruje, z czym jest on związany, jednakże w przebiegu tego zespołu pacjenci borykają się nie tylko z przewlekłym uczuciem zmęczenia. Jakie są inne objawy zespołu chronicznego zmęczenia i co można zrobić, kiedy problem ten pojawi się u nas?
Ciągłe uczucie zmęczenia
Uczucie zmęczenia jest zapewne znane każdemu człowiekowi. Wyczerpujący tydzień w pracy, opieka nad wymagającym uwagi dzieckiem czy długa podróż – wymienione stanowią zaledwie przykłady sytuacji, w których człowiek może odczuwać zmęczenie. Zazwyczaj – jeżeli dana osoba pozwoli sobie na odpoczynek i nie jest ciągle narażona na męczące sytuacje – zmęczenie mija i powraca siła do działania. Inaczej jednak bywa w sytuacji, kiedy człowiek doświadcza stanu, o którym mówi się obecnie coraz więcej, czyli zespołu chronicznego zmęczenia.
Czy wiesz że: zespół chronicznego zmęczenia uważany jest za chorobę cywilizacyjną?
Co to jest zespół chronicznego zmęczenia?
Zespół chronicznego zmęczenia (określany skrótem CFS, pochodzącym od angielskiej nazwy chronic fatigue syndrome) chorobą tak naprawdę nie jest – jednostka ta nie widnieje ani w medycznej klasyfikacji ICD-10, ani w amerykańskiej klasyfikacji psychiatrycznej DSM. O problemie tym mówi się jednak coraz więcej z tego względu, że jego rozpowszechnienie może być wbrew pozorom całkiem znaczne. Dokładne statystyki dotyczące częstości występowania zespołu chronicznego zmęczenia nie są znane, szacowane jest jednak, że z problemem tym może się zmagać nawet 3% populacji ogólnej [1].
Jak sama nazwa wskazuje, głównym problemem w przypadku CFS jest odczuwanie przez pacjentów zmęczenia. Nie jest to jednak „typowe zmęczenie”. W przebiegu zespołu chronicznego zmęczenia charakterystyczną jego cechą jest to, że odpoczynek nie przynosi ukojenia – uczucie zmęczenia, nawet pomimo oddawania się relaksowi, wciąż się utrzymuje.
Zespół chronicznego zmęczenia pozostaje wciąż jednostką dość tajemniczą. Nie udało się dotychczas odkryć dokładnej przyczyny CFS. Wśród obecnych poglądów dotyczących patogenezy zespołu chronicznego zmęczenia dominuje ten, według którego jednostka ta pojawia się wskutek współdziałania wielu różnych zaburzeń. Za potencjalne przyczyny problemu uważane są różne zaburzenia genetyczne, infekcje (m.in. wirusem EBV, wywołującym mononukleozę), ale i różne problemy psychologiczne (takie jak doświadczenie jakiegoś urazu psychicznego nawet we wczesnych latach młodości) czy zaburzenia czynności kory nadnerczy.
Objawy zespołu chronicznego zmęczenia
Nie każde odczuwane przez pacjentów zmęczenie może być traktowane jako objaw zespołu chronicznego zmęczenia. Aby można było podejrzewać wystąpienie tej jednostki, znacznego stopnia zmęczenie, nieustępujące mimo odpoczynku, powinno utrzymywać się przez 6 lub więcej miesięcy [1]. Pod uwagę w rozpoznawaniu CFS bierze się również to, że dręczące pacjentów dolegliwości nie mogą wynikać z istnienia u nich jakiejś choroby somatycznej. Inną cechą zespołu chronicznego zmęczenia jest to, że w związku z nim pacjenci znacząco ograniczają swoją dotychczasową aktywność życiową.
Wbrew pozorom zespół chronicznego zmęczenia związany jest nie tylko z uczuciem ciężkiego zmęczenia. Wśród innych objawów zespołu chronicznego zmęczenia wymieniane są takie problemy, jak:
- bóle mięśni i stawów (nierzadko dotyczące wielu różnych grup mięśniowych i różnych stawów),
- bóle głowy,
- zaburzenia pamięci i koncentracji,
- bóle gardła,
- pojawienie się zmęczenia po wysiłku fizycznym lub intelektualnym, które utrzymuje się przez 24 godziny lub dłużej już po zakończeniu czynności,
- niemożność wyspania się (pacjenci mogą spać nawet przez długi czas, a i tak mogą oni nadal czuć się zmęczeni).
W przebiegu zespołu chronicznego zmęczenia mogą występować również i inne, budzące zazwyczaj niemały niepokój pacjentów, dolegliwości. Jako ich przykłady można podać objawy grypopodobne, kołatania serca czy też pojawianie się zawrotów głowy i nudności.
Psychotest diagnozujący zespół chronicznego zmęczenia
Nie jest dostępny obecnie jeden test psychologiczny, dzięki któremu możliwe byłoby postawienie rozpoznania zespołu chronicznego zmęczenia. Prawdopodobnie sytuacja ta wynika z tego, że CFS nie jest traktowany jako jednostka chorobowa – nie ma obecnie ustalonych jednoznacznych kryteriów jej rozpoznawania, ciężko więc byłoby więc o stworzenie psychotestu służącego do stwierdzania tego zespołu.
Zapamiętaj: (CFS) to skrót określający zespół chronicznego zmęczenia.
Pacjenci mogą czuć się zawiedzeni, że nie mogą oni skorzystać z internetowego testu, aby sprawdzić, czy aby nie są oni obarczeni zespołem chronicznego zmęczenia. Z drugiej jednak strony taka sytuacja najprawdopodobniej jest… korzystna. Podejrzewając u siebie CFS, najlepiej jest odwiedzić lekarza – takie rozwiązanie można uznać za rozsądne z tego względu, że u osoby borykającej się z przewlekłym zmęczeniem istnieje konieczność wykluczenia wielu różnych schorzeń somatycznych. Lista chorób, które mogą być potencjalnymi przyczynami przewlekłego zmęczenia, jest wyjątkowo długa – jako przykłady takich jednostek można podać:
- niedoczynność kory nadnerczy,
- zaburzenia czynności tarczycy (głównie w postaci niedoczynności tarczycy),
- zaburzenia i choroby psychiczne (przede wszystkim w postaci depresji),
- choroby reumatyczne (np. toczeń rumieniowaty układowy),
- niedokrwistość,
- schorzenia neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane),
- cukrzycę,
- boreliozę.
Jak więc widać, zanim pacjentowi zostanie postawione rozpoznanie zespołu chronicznego zmęczenia, zazwyczaj istnieje konieczność wykonania u niego wielu różnorodnych badań. Nie tylko diagnostyka zespołu chronicznego zmęczenia jest niełatwa – trudności spotykane są również podczas leczenia tej jednostki. Obecnie bowiem nie ma leku na zespół chronicznego zmęczenia – nie są w końcu znane dokładne przyczyny tej jednostki, wobec czego nie istnieje możliwość zastosowania terapii skierowanej konkretnie ku podłożu pojawiających się zaburzeń. Pacjenci zdecydowanie nie są jednak pozostawiani samym sobie – osobom z CFS proponowane są obecnie psychoterapia (zazwyczaj w postaci terapii poznawczo-behawioralnej, mającej na celu najpierw znalezienie konfliktów psychologicznych, które doprowadzają do pojawiania się zaburzeń, a później na modyfikacji różnych zachowań danego pacjenta), a także różnorodne ćwiczenia (zarówno relaksacyjne, jak i fizyczne).
Zespół chronicznego zmęczenia wciąż jest dość enigmatyczny, jednakże coraz więcej ludzi doświadcza odpowiadających mu objawów, co zapewne będzie stanowiło motywację dla badaczy do prowadzenia badań nad tym problemem. Co doprowadza do CFS i jakie są inne możliwości leczenia tej jednostki – o tym najprawdopodobniej przekonamy się w przyszłości.