Co to jest zespół wymiotów cyklicznych i kogo dotyczy? Objawy, przyczyny, diagnostyka i sposoby leczenia zespołu wymiotów cyklicznych.

Wymioty definiowane są jako gwałtowne wyrzucenie treści żołądkowej przez usta w wyniku skurczów mięśni brzucha i klatki piersiowej. Wymioty są bardzo częstą dolegliwością u osób w każdym wieku i zwykle są wynikiem infekcji lub zatrucia pokarmowego. Rzadką przyczyną przewlekłych, uporczywych i nawracających wymiotów jest zespół wymiotów cyklicznych. Kogo najczęściej dotyczy zespół wymiotów cyklicznych oraz jak przebiega jego leczenie?

Co to jest zespół wymiotów cyklicznych?

Zespół wymiotów cyklicznych to nawrotowe, stereotypowe (rozpoczynające się o podobnej porze i wyglądające bardzo podobnie) epizody intensywnych nudności i wymiotów, które utrzymują się przez wiele godzin lub nawet przez kilka dni. Epizody wymiotów przedzielone są okresami bezobjawowymi trwającymi kilka tygodni lub miesięcy – przeciętnie chory doświadcza około 12 napadów wymiotów w ciągu roku.

Zespół wymiotów cyklicznych zaliczany jest do tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Są one definiowane jako kombinacja przewlekłych i nawracających objawów ze strony przewodu pokarmowego, których obecności nie można wytłumaczyć na podstawie zaburzeń strukturalnych (anatomicznych) lub biochemicznych (laboratoryjnych). Nie stanowią one bezpośrednio zagrożenia dla życia pacjenta, ale znacznie pogarszają jego jakość. Pacjent uskarżający się na uporczywe objawy ze strony układu pokarmowego poddawany jest szczegółowej diagnostyce obrazowej, endoskopowej oraz laboratoryjnej, a wyniki wszystkich przeprowadzonych badań nie odbiegają od normy. Wówczas należy wziąć pod uwagę możliwość występowania u danego chorego czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego, do których zaliczamy m.in. zespół wymiotów cyklicznych.

Kogo dotyczy zespół wymiotów cyklicznych?

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Zespół wymiotów cyklicznych jest zaburzeniem dotyczącym dzieci – szacuje się, że na to schorzenie cierpi około 2% pacjentów populacji pediatrycznej. Występuje on z jednakową częstością u dziewczynek i chłopców. Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej około 5 roku życia.

Objawy zespołu wymiotów cyklicznych

W obrazie klinicznym zespołu wymiotów cyklicznych wyróżnia się cztery fazy:

  • międzynapadowa – dobrego samopoczucia;
  • prodromalna – objawów przepowiadających, takich jak np. ból głowy, ból brzucha, nadmierne ślinienie się;
  • wymiotów;
  • powrotu do zdrowia – rozpoczyna się już w momencie ustąpienia wymiotów i trwa do momentu powrotu apetytu i poprawy samopoczucia.

Typowy napad wymiotów rozpoczyna się z reguły o tej samej porze, zwykle w nocy lub wcześnie rano. Kolejne epizody są bardzo podobne do siebie (stereotypowe). Największą intensywność wymiotów obserwuje się w ciągu pierwszych godzin, następnie dolegliwości słabną, a nudności utrzymują się z reguły do końca napadu. Po zakończeniu epizodu następuje szybki powrót do dobrego samopoczucia sprzed napadu, co jest typowe dla tego zaburzenia. Częstość napadów waha się od 1 do 70 rocznie (przeciętnie jest ich około 12).

Epizodom wymiotów mogą towarzyszyć:

  • bladość;
  • osłabienie;
  • ślinotok;
  • bóle brzucha;
  • nadwrażliwość na światło, dźwięki i/lub zapachy;
  • bóle głowy;
  • luźne stolce;
  • tachykardia (przyspieszenie akcji serca >100 uderzeń/minutę);
  • zaburzenia wodno-elektrolitowe.

U części pacjentów udaje się zidentyfikować pewne okoliczności lub zdarzenia “prowokujące” napad, do których zaliczamy:

  • stany pobudzenia emocjonalnego lub wyczerpania fizycznego;
  • infekcje np. zapalenie zatok, zakażenie górnych dróg oddechowych;
  • astma;
  • czynniki dietetyczne np. czekolada, ser

Przyczyny zespołu wymiotów cyklicznych

Dokładna etiologia zespołu wymiotów cyklicznych nie została dotychczas poznana. Podejrzewa się, że do jego wystąpienia predysponują czynniki genetyczne – schorzenie to częściej obserwuje się u dzieci matek, które cierpią na migreny bądź czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego, jak np. zespół jelita drażliwego. Również występowanie migrenowych bólów głowy u samego pacjenta predysponuje go do pojawienia się zespołu wymiotów cyklicznych.

Zapamiętaj: Rokowanie w zespole wymiotów cyklicznych jest dobre - objawy zwykle ustępują samoistnie w okresie dojrzewania i nie nawracają w wieku dorosłym.

Inne teorie postulują, że za zespół wymiotów cyklicznych mogą odpowiadać różnego rodzaju zaburzenia hormonalne, takie jak nieprawidłowe wydzielanie katecholamin (adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy), wazopresyny oraz histaminy. Również zaburzenia czynności mózgu, polegające m.in. na zwiększonej podatności ośrodka wymiotnego na bodźce (np. histaminę), mogą skutkować występowaniem epizodów nawracających wymiotów.

*ośrodek wymiotny – obszar zlokalizowany w obrębie rdzenia przedłużonego (części ośrodkowego układu nerwowego), odpowiedzialny za odbieranie bodźców z różnych okolic ciała i “wykonywanie” odruchu wymiotnego.

Jak zdiagnozować zespół wymiotów cyklicznych?

Diagnostyką zespołu wymiotów cyklicznych zajmują się pediatrzy oraz gastroenterolodzy dziecięcy. Zespół wymiotów cyklicznych można rozpoznać na podstawie typowego obrazu klinicznego u dziecka, które spełnia wszystkie poniższe kryteria:

  • co najmniej 2 epizody niepowściągliwych, napadowych wymiotów z odruchami wymiotnymi w ciągu 6 miesięcy, trwające od kilku godzin do kilku dni;
  • u tego samego pacjenta napady wymiotów mają stereotypowy przebieg (rozpoczynają się w ten sam sposób, w podobnych okolicznościach);
  • pacjent wraca do wcześniejszego stanu zdrowia na kilka tygodni lub miesięcy między kolejnymi epizodami wymiotów.

W postępowaniu diagnostycznym kluczową rolę odgrywa dokładnie zebrany wywiad – należy podkreślić, że zespołu wymiotów cyklicznych nie można potwierdzić żadnym testem diagnostycznym, a rozpoznanie stawiane jest wyłącznie na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. U wielu dzieci dodatkowo występuje choroba lokomocyjna, a u rodziców zespół jelita drażliwego lub migrenowe bóle głowy.

Leczenie zespołu wymiotów cyklicznych

Po zdiagnozowaniu zespołu wymiotów cyklicznych bardzo ważnym elementem postępowania jest dokładne wytłumaczenie rodzicom pacjenta natury dolegliwości dziecka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich związek ze stresem. Należy starać się zidentyfikować czynniki wyzwalające napady, aby móc ich w przyszłości unikać. W profilaktyce napadów najczęściej zaleca się:

  • modyfikację diety (ograniczenie spożycia czekolady i sera);
  • regularny sen;
  • unikanie stresu;
  • zaprzestanie żucia gum i picia napojów gazowanych;
  • stosowanie leków hormonalnych w celu modyfikacji cyklu miesiączkowego u pacjentek z zespołem wymiotów cyklicznych towarzyszących menstruacji;
  • naukę psychologicznych technik radzenia sobie ze stresem.

U niektórych pacjentów bardzo pomocna bywa także psychoterapia. Celem leczenia jest zmniejszenie nasilenia i częstotliwości wymiotów oraz zapoznanie rodziców ze sposobami doraźnego leczenia w warunkach domowych, a także z metodami profilaktyki napadów.

W profilaktyce farmakologicznej napadów u dzieci poniżej 5 roku życia stosuje się cyproheptadynę (lek o działaniu przeciwhistaminowym) lub propranolol, a u starszych dzieci – amitryptylinę (lek o działaniu przeciwdepresyjnym, uspokajającym i przeciwlękowym) lub propranolol. U niektórych pacjentów dobre efekty terapeutyczne przynosi stosowanie leków przeciwmigrenowych (pochodne dihydroergotaminy, pizotifen). Ze względu na nie do końca poznaną etiologię schorzenia, nie istnieje jeden farmaceutyk, który byłby skuteczny u wszystkich chorych – dobór leku często jest procesem długotrwałym, prowadzonym metodą “prób i błędów”, gdyż każdy pacjent inaczej reaguje na leczenie.

Czy wiesz że: u dziewczynek jednym z czynników wyzwalających napad wymiotów może być miesiączka i towarzyszące jej zmiany hormonalne?

W czasie epizodu wymiotów stosuje się H2-blokery oraz inhibitory pompy protonowej (powszechnie znane jako IPP), czyli leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Podawane są one w celu ochrony błony śluzowej przełyku przed drażniącym działaniem soku żołądkowego a także szkliwa zębów – długotrwałe wymioty mogą prowadzić do erozji (niszczenia) szkliwa. Podczas napadu wspomagająco stosuje się także lorazepam, czyli lek o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym. W razie nasilonych, przedłużających się wymiotów pacjent może wymagać hospitalizacji w celu wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych poprzez dożylne przetaczanie płynów. Rokowanie w zespole wymiotów cyklicznych jest dobre – objawy zwykle ustępują samoistnie w okresie dojrzewania i nie nawracają w wieku dorosłym.

Zespół wymiotów cyklicznych jest to schorzenie zaliczane do czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego, charakteryzujące się występowaniem nawracających epizodów intensywnych nudności i wymiotów, które nie mają przyczyny organicznej (nie są spowodowane konkretną chorobą somatyczną). Zaburzenie to dotyczy dzieci, a pierwsze objawy pojawiają się najczęściej około 5 roku życia. W leczeniu zespołu wymiotów cyklicznych dużą rolę odgrywa identyfikacja potencjalnych czynników prowokujących napady oraz ich eliminacja, a także edukacja pacjenta i jego rodziców na temat specyfiki schorzenia. W terapii farmakologicznej napadów stosuje się leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku oraz preparaty o działaniu przeciwwymiotnym i uspokajającym.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *