Meningokoki to ostatnio popularny temat, są groźne zwłaszcza dla niemowląt i małych dzieci, ale mogą powodować poważne zakażenia w każdym wieku. Co to są meningokoki? Kto może zachorować na tę chorobę? Jak leczyć infekcję? Czy można zaszczepić się przeciwko meningokokom?
Co to są meningokoki?
Meningokoki to potoczna nazwa bakterii Neisseria meningitidis. Bakterie te powszechnie kolonizują błony śluzowej nosa i gardła, należą do drugiej najczęstszej przyczyny zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych.
Czy wiesz że: wyróżnia się 12 grup meningokoków. W Polsce za zakażenia odpowiedzialne są grupy B, C (odpowiedzialne za niemal wszystkie zakażenia) oraz znacznie rzadziej Y i W-135.
Wczesne rozpoznanie choroby jest trudne, wymaga dużej czujności. Na początkowym etapie objawy choroby są niezauważalne albo mylące i mogą być maskowane przejściowym poprawieniem stanu ogólnego. W przypadku, gdy obraz kliniczny nasuwa podejrzenie zakażenia N. meningitidis potwierdzeniem jest wykonanie posiewu, które polegają na próbie wyizolowania bakterii z odpowiedniego materiału biologicznego. Diagnostyka nie powinna jednak opóźniać leczenia, a być prowadzona równolegle, a jej wynik powinien zdecydować o kontynuacji, a nie początku leczenia.
Objawy spowodowane przez meningokoki
Zakażenia są typowe u dzieci poniżej 5 roku życia, szacuje się że dotyczy ich ok 75% przypadków choroby meningokokowej.
Zapamiętaj: Szczepienie na meningokoki jest zalecane zwłaszcza u małych dzieci zapisanych do żłobków i przedszkoli.
Podatne na zakażenia są zwłaszcza niemowlęta, ale choroba może rozwinąć się też u osób starszych. Osoby z obniżoną odpornością, starsze i żyjące w zamkniętych populacjach (więzienia, koszary) są bardziej podatne na zakażenia w czasie epidemii. Choroba meningokokowa, w zależności od lokalizacji ogniska chorobotwórczego może przebiegać pod różnymi postaciami, zarówno u dzieci jak i osób dorosłych.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które charakteryzuje się bólem głowy i gorączką. Śmiertelność u osób nieleczonych sięga 100%, a u leczonych mniej niż 10%. Powikłania neurologiczne są rzadkie.
- Sepsa meningokokowa, jest to stan zagrożenia życia. Dochodzi do zakrzepicy małych naczyń krwionośnych i niewydolności wielonarządowej. Często dochodzi do powstania zmian skórnych. W przebiegu sepsy może dojść do uszkodzenia nadnerczy.
Możliwa jest też łagodna sepsa przewlekła, obecność bakterii utrzymuje się wtedy przez kilka dni lub tygodni, a objawy to zmiany skórne, zapalenie stawów oraz niewielka gorączka. Inne formy zakażenia mogą obejmować zapalenie płuc, stawów, cewki moczowej. W Europie najczęściej, w ok. 60% przypadków, obserwuje się obraz kliniczny odpowiadający sepsie z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Izolowaną sepsę w 20% przypadków, a samo zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w 25%.
Przyczyny zakażenia meningokokami
Choroba meningokokowa występuje na całym świecie, zwłaszcza w krajach uznawanych za rozwijające się. Najczęściej do rozwoju choroby dochodzi w sytuacji kontaktu nowego szczepu chorobotwórczego z populacją, która nie miała z nim wcześniej styczności i nie zdążyła wykształcić odporności. Menigitidis przenosi się drogą kropelkową (wydzielina z dróg oddechowych w formie drobnych kropelek zawieszonych w powietrzu), wśród ludzi przebywających ze sobą przez długi czas.
Jedynymi nosicielami bakterii są ludzie, nosicielstwo szacuje się od 1 do 40%. Najczęściej skolonizowani są nastolatkowie, dzieci w wieku szkolnym i osoby żyjące w słabych warunkach socjoekonomicznych. Nosicielstwo jest przejściowe i ustępuje po wytworzeniu przeciwciał przez układ odpornościowy.
Leczenie zakażenia meningokokami
Leczeniem z wyboru są antybiotyki. Lekami pierwszego wyboru są cefotaksym lub ceftriakson, należą one do grupy cefalosporyn, które z kolei zaliczają się do antybiotyków betalaktamowych. W ostatnim czasie obserwowany jest wzrost oporności bakterii na dostępne leki. Stąd profilaktyka, w postaci szczepień ochronnych, staje się ważnym elementem zwalczania zakażeń.
Szczepienie przeciwko meningokokom
W Polsce szczepienie należy do kategorii zalecanych w programie szczepień, ale nie jest bezpłatne. Obecnie na rynku dostępne są 3 rodzaje szczepionek:
- Przeciwko meningokokom z grupy C;
- Przeciwko meningokokom z grupy A, C, W, Y;
- Przeciwko meningokokom z grupy B.
Ze względu na podatność na zakażenia małych dzieci szczepienia powinny być wykonywane w okresie niemowlęcym. W krajach, w których wprowadzono szczepienia ochronne zaobserwowano znaczący spadek zakażeń meningokokowych. Po zakończeniu szczepień u niemal wszystkich szczepionych powstają swoiste przeciwciała, a odporność utrzymuje się długo. Co więcej zapobiega również osiedlaniu się bakterii na błonach śluzowych i tym samym zmniejsza ryzyko przeniesienia bakterii na osoby nieszczepione. W przypadku niemowląt szczepionych przed ukończeniem 1. roku życia potrzebna jest dawka przypominająca szczepienie.
Meningokoki to potoczna nazwa bakterii Nesisseria menigitidis. Często kolonizuje ona błony śluzowe nosogardła. Zakażenie szczepem chorobotwórczym jest groźna zwłaszcza dla niemowląt i małych dzieci, ale może dotyczyć każdego. “Choroba meningokokowa” przebiega najczęściej pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy. Zakażenie leczone jest antybiotykami. Ze względu na poważny przebieg zakażenia wzrastającą oporność na leki, zalecane są szczepienia ochronne.