Wiele osób z problemami skórnymi zastanawia się co to są retinoidy i jakie jest ich działanie? Retinoidy to leki, które znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce, leczeniu zmian skórnych, a przede wszystkim trądziku. Sprawdź kiedy stosuje się retinoidy, a także jakie mogą mieć skutki uboczne.
Co to są retinoidy?
Retinoidy to grupa organicznych związków chemicznych – pochodne witaminy A i substancje łączące się z receptorami retinoidowymi. Substancje te pełnią wiele rozmaitych funkcji w organizmie:
– regulują procesy odnowy naskórka,
– poprawiają elastyczność skóry,
– zmniejszają łojotok i stany zapalne,
– przyspieszają procesy gojenia się skóry,
– chronią przed nadmiarem promieniowania UV,
– wspomagają produkcję kolagenu.
Dzięki wymienionym właściwościom znalazły szerokie zastosowanie w dermatologii m.in. w leczeniu trądziku, przebarwień skórnych, blizn i zmarszczek. Są stosowane w formie żeli, maści, kremów, a także w formie doustnej. Najbardziej popularnymi lekami z tej grupy są: tretynoina, izotretynoina oraz acytretyna.
Czy wiesz że: skuteczne działanie retinoidów zostało potwierdzone klinicznie?
Retinoidy na trądzik
W terapii trądziku wykorzystywana jest ich zdolność do przyspieszenia rogowacenia naskórka (proces wytwarzania płytek keratynowych na powierzchni naskórka, chronią one skórę przed wniknięciem czynników zewnętrznych np. wody, drobnoustrojów), a także hamowania aktywności gruczołów łojowych. Używane są zarówno w terapii miejscowej (często łączone ze sterydami oraz antybiotykami), jak i ogólnoustrojowej. Stosowane są w różnych rodzajach tego schorzenia: trądziku różowatym, młodzieńczym (pospolitym), zaskórnikowym, a także ropowiczym. Ze względu na swoją wysoką skuteczność są obecnie jedną z najpopularniejszych terapii trądziku. W terapii miejscowej używa się najczęściej tretynoiny, izotretynoiny, adapalenu i tazarotenu.
W sprzedaży dostępnych jest kilka preparatów złożonych: nadtlenek benzoilu + adapalen, erytromycyna + izotretynoina oraz erytromycyna + tretynoina. Preparaty miejscowe można stosować już u dzieci. Leki te przyspieszają gojenie się zmian trądzikowych, a także zapobiegają powstawaniu nowych mikrozaskórników. Aby ograniczyć ryzyko występowania działań niepożądanych, należy rozpocząć stosowanie preparatów kilka razy w tygodniu, od najmniejszego stężenia, następnie powoli zwiększać dawkę i częstotliwość stosowania leku. Terapia miejscowa zalecana jest do łagodnych i umiarkowanych postaci trądziku. Jej długość zależy od stopnia zaawansowania choroby i może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. W przypadku braku efektów leczenia zazwyczaj konieczne jest rozpoczęcie terapii doustną formą retinoidów.
Zapamiętaj: Retinoidy pomagają w walce z trądzikiem, działają przeciwstarzeniowo i redukują przebarwienia skóry.
Najczęściej stosowanym retinoidem doustnym jest izotretynoina. Leczenie doustną izotretynoiną zwykle przynosi doskonałe efekty. Przez pierwsze 4 tygodnie zaleca się dawkę 0,5 mg/kg mc./24 h, a następnie można ją zwiększać maksymalnie do dawki 1 mg/kg mc./24 h. Na efekty działania trzeba zazwyczaj czekać około 2-3 miesięcy, a całe leczenie trwa od 3 do 12 miesięcy. Należy także pamiętać, że na początku leczenia następuje zaostrzenie objawów – na skórze pojawia się więcej zaskórników, grudek i krostek. Jest to jednak naturalna reakcja i w takim przypadku nie należy przerywać terapii. Leczenia nie należy samodzielnie kończyć także w przypadku zauważonej poprawy stanu skóry, ponieważ grozi to nawrotom trądziku w przyszłości. Ewentualną możliwość odstawienia leków należy zawsze skonsultować z dermatologiem.
Podobnie jak w przypadku preparatów miejscowych dawki retinoidów doustnych powinny być zwiększane stopniowo, a w trakcie stosowania pacjent powinien obserwować, czy nie zaistniały u niego efekty niepożądane. Terapię ustawia lekarz dermatolog, który na pierwszej wizycie kieruje zwykle pacjenta na badanie stężenia lipidów w surowicy na czczo (możliwe zwiększenie stężenia trójglicerydów) oraz oznaczenie wskaźników czynności wątroby (możliwe zwiększenie ich aktywności). Jeżeli przed terapią, któryś z podanych parametrów jest podwyższony leczenie izotretynoiną nie powinno być rozpoczęte. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do rozpoczęcia stosowania izotretynoiny jest ciąża. Przed rozpoczęciem leczenia należy wykluczyć ciążę, a w trakcie leczenia stosować skuteczną antykoncepcję.
Retinoidy na blizny
Preparaty łączące kwas retinowy z kwasem glikolowym wykazują wysoką skuteczność w leczeniu blizn potrądzikowych. Substancje te redukują przebarwienia, które były wynikiem stanu zapalnego, dzięki czemu znacznie poprawia się wygląd skóry. W niektórych przypadkach efekty pojawiają się już po miesiącu od rozpoczęcia terapii.
Retinoidy na zmarszczki
Retinoidy są często dodawane do kremów przeciwzmarszczkowych. W składzie takich preparatów znajdziemy najczęściej retinol, karoten oraz witaminę C i E. Dzięki swoim właściwościom antyoksydacyjnym oraz aktywnym udziale w odnowie naskórka poprawiają elastyczność skóry oraz powodują jej wygładzenie. Stosowanie takich kremów długofalowo nie jest szkodliwe, ale mogą wystąpić miejscowe objawy uboczne takie jak suchość i podrażnienie skóry, czy świąd.
Retinoidy na przebarwienia
Skutecznie usuwają przebarwienia na skórze powstałe w wyniku nadmiernego działania promieniowania UV. Podobnie jak w kremach przeciwzmarszczkowych głównym składnikiem preparatów na przebarwienia jest retinol. Reguluje on ilość melaniny (pigment odpowiadający za barwę skóry), dzięki czemu poprawia koloryt skóry. Jedną z funkcji retinoidów jest także stymulacja powstawania nowych naczyń krwionośnych w skórze, dzięki czemu jest ona lepiej dotleniona i odżywiona, co wpływa na jej lepszy wygląd, elastyczność i kolor. Leczenie przebarwień przy pomocy retinoidów trwa do 3 miesięcy.
Skutki uboczne działania retinoidów
Niestety, mimo szerokiego zastosowania oraz wysokiej skuteczności leczenia retinoidy mają wiele działań niepożądanych. Podczas terapii miejscowej najczęściej obserwuje się: suchość i podrażnienie skóry, świąd oraz wysypki. W przypadku stosowania doustnego mogą się pojawić także: wysychanie błon śluzowych gardła i nosa, suchość gałek ocznych, niedokrwistość, zmiana liczby płytek krwi, zwiększenie aktywności aminotransferaz, bóle stawów i mięśni, zwiększenie stężenia triglicerydów w surowicy, zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji HDL (przed rozpoczęciem leczenia izotretynoiną lekarze kierują pacjentów na oznaczenie profilu lipidowego we krwi). Mają także silne działanie teratogenne (toksycznie wpływają na rozwój płodu), co wymusza stosowanie u kobiet skutecznej antykoncepcji.
Podsumowując, retinoidy to nowoczesna grupa leków, która zrewolucjonizowała leczenie trądziku. Jest także bardzo przydatna w leczeniu innych zmian skórnych takich jak blizny, przebarwienia, czy zmarszczki. Należy jednak pamiętać, że stosowanie lekarstw z tej grupy wiążę się z możliwością wystąpienia wielu skutków ubocznych, dlatego wprowadzenie ich do terapii należy skonsultować z lekarzem dermatologiem.