Niechęć do jedzenia dotyczy nawet 25-35% dzieci między 1. a 5. rokiem życia. Większość małych pacjentów, z którymi zgłaszają się zaniepokojeni rodzice jest zdrowa – w tym wieku występuje fizjologiczne zmniejszenie łaknienia. Wynika to z wolniejszego tempa wzrastania, jednak zazwyczaj pokrywa dzienne zapotrzebowanie energetyczne malucha.
Jak rozpoznać niejadka?
Rodzice zgłaszający się do lekarza z niejadkiem, są powszechnym problemem. Często się zdarza, że rodzice nie biorą pod uwagę fizjologicznego spadku apetytu u dziecka. Stąd ważna jest rola lekarza, który po zebraniu wywiadu obejmującego nawyki żywieniowe oraz zbadaniu dziecka ustali, czy odmowa spożywania posiłków jest wynikiem naturalnego zmniejszenia łaknienia, czy może podłoże jest organiczne.
Pediatra bądź lekarz rodzinny powinien zebrać dokładne informacje odnośnie nawyków żywieniowych, wielkości porcji, czasu spożywania posiłku oraz przekąsek. Istotna jest także towarzysząca atmosfera: przymuszanie, karanie, przekupstwa mogą spowodować efekt odwrotny do zamierzonego. Należy ustalić, czy pogorszenie apetytu jest nagłe i dotyczy wszystkich produktów żywnościowych, co może świadczyć o stanie chorobowym. Kluczowym elementem badania przedmiotowego jest dokładny pomiar masy ciała oraz wysokości ciała dziecka, a następnie porównanie wyników z poprzednich wizyt. Pomocne jest także określenie stosunku masy o wysokości lub oznaczenie wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI). Brak odchyleń w badaniu wskazuje na podłoże fizjologiczne.
Sposoby na niejadka
Przede wszystkim rodzice powinni mieć świadomość, że jeśli ich pociecha rozwija się prawidłowo, gorsze łaknienie wynika ze zwolnienia tempa wzrastania i zmniejszenia zapotrzebowania energetycznego w przeliczeniu na masę ciała. Aby już od najmłodszych lat życia dziecka budować właściwe nawyki żywieniowe warto posługiwać się kilkoma zasadami:
- Rodzice odpowiedzialni są za dobór pokarmu odpowiedniego dla wieku malucha, natomiast dziecko decyduje, ile zje.
- Początkowo najlepiej podawać mniejsze porcje nowych pokarmów. Można stosować zasadę mówiącą, że na każdy rok życia dziecka przypada jedna łyżka stołowa danego przysmaku. W zależności od apetytu, można tę ilość zwiększać.
- Przekąski powinny być podawane w połowie czasu pomiędzy głównymi posiłkami i powinno się unikać ich, jeśli czas lub wielkość “małego co nieco” będzie zmniejszać łaknienie dziecka podczas obiadu lub kolacji. Istotny jest także dobór przekąsek: powinny być to produkty bogate w substancje odżywcze. Picie dużej ilości soków lub mleka powoduje mniejszy apetyt w czasie głównego posiłku, przez co dziecko nie jest w stanie zjeść całej porcji.
- Czas spędzony przy stole powinien wynosić do 20 minut. Przedłużanie posiłków, w trakcie których dziecko nie je, nudzi się szybko zniechęci malucha do jedzenia.
- Dziecko nie powinno być rozpraszane w czasie posiłku zabawkami, telewizją, książeczkami.
- Zabawa, wysiłek fizyczny na ogół pobudzają apetyt, jednak nadmiernie rozbawione czy też zmęczony maluch nie będzie dobrze jadł. Dobrym pomysłem jest 15-minutowe wyciszenie, które pomoże dziecku uspokoić się i przygotować do posiłku.
- O ile jest to możliwe, posiłki powinny być spożywane w gronie domowników. Dzieci chętniej jedzą w towarzystwie najbliższych, jest to także sposób na wzmacnianie rodzinnych więzi. Powinien być to czas przyjemny dla całej rodziny, w związku z czym nie powinne być poruszane kwestie dyscypliny. Budowaniu zdrowych nawyków żywieniowych nie służy także nakłanianie do jedzenia, przymuszanie, przekupstwa czy karanie.
Domowe sposoby na niejadka
A może kilka domowych sposobów na niejadka, które pozwolą przemycić nowe, zdrowe produkty do jego diety?
- Wspólne planowanie posiłków – zaangażowanie malucha w wybór dań poprzez oglądanie książki kucharskiej, wymyślanie posiłków, zabranie go na zakupy może rozbudzić jego ciekawość i większą chęć próbowania nowości.
- Wspólne przygotowywanie dań – może być świetną zabawą, pomysłem na spędzenie razem czasu. A poza tym, który niejadek nie spróbuje czegoś, co właśnie sam (lub prawie sam) przygotował?
- Metoda “pusty talerz” – brzmi groźnie? Dziecko otrzymuje pusty talerz, na który sam nakłada co tylko chce. Z czasem niejadek sam zauważy, że im bardziej kolorowo, tym fajniej i będzie nakładał wszystkiego po trochu.
- Gadżety z ulubionych bajek – może być to komplet bajkowych naczyń, pomysłowe sztućce w kształcie samolotu, patelnia, która pozwoli wyczarować uśmiechnięte placuszki. Jedzenie stanie się zabawą, a posiłek zniknie w oka mgnieniu.
Terapia dla niejadków
Istnieje zaburzenie, które polega na unikaniu spożywania nowych pokarmów. Określane jest mianem neofobii żywieniowej. Jak odróżnić dziecko z neofobią żywieniową od niejadka?
| Dziecko z neofobią żywieniową | Niejadek |
|---|---|
| Spożywanie nowego produktu wzbudza panikę, lęk | Preferuje spożywanie danego typu produktu przez dłuższy czas |
| Problemy pojawiają się już w okresie niemowlęcym lub poniemowlęcym | Ograniczenie produktów rozpoczyna się ok. 3 roku życia |
| Pomimo silnego głodu nie jest w stanie spożyć niczego spoza kilku określonych produktów | Spożywa ponad 30 produktów |
| Odmowa jedzenia często współistnieje z traumą związaną z jedzeniem, zaburzeniami gastrologicznymi, oralno-motorycznymi | Odmowa przyjmowania posiłków może być formą kontroli |
| Trudności nie zmniejszają się, często nawet narastają z czasem | Problem zmniejsza się bądź ustępuje ok. 6 roku życia |
Czy wiesz że: spożywanie warzyw i owoców w zalecanych 5 porcjach dziennie zmniejsza ryzyko rozwoju astmy i zapalenia oskrzeli u dzieci?
Specjalistyczną terapią powinno być objęte dziecko z neofobią żywieniową, które nie przyrasta wystarczająco lub jego masa ciała zmniejsza się, towarzyszą inne zaburzenia takie jak nieuzasadniony strach przed pewnymi rzeczami, nowościami, odstępstwami od rutyny, jego funkcjonowanie jest utrudnione, bądź problem nie zmniejsza się po ukończeniu 6. roku życia. Nieleczona neofobia może skutkować niedożywieniem, niedoborem składników odżywczych, a w przyszłości izolacją społeczną, trudnościami w relacjach międzyludzkich. Czas terapii jest zależny od natężenia zaburzenia – może trwać od roku do kilku lat.
Leki dla niejadka
Na rynku dostępne są preparaty w postaci syropu, bądź tabletek, które mają na celu poprawić apetyt i zapewnić prawidłowe trawienie. Najczęściej jest to kompozycja witamin oraz wyciągów ziołowych np. z owoców kopru, cykorii, mięty pieprzowej, anyżu. Słodki, owocowy smak sprawia, że dzieci chętnie je spożywają. Wskazane są powyżej 3. roku życia.
Zapamiętaj: Rodzice powinni mieć świadomość, że jeśli ich pociecha rozwija się prawidłowo, gorsze łaknienie wynika ze zwolnienia tempa wzrastania i zmniejszenia zapotrzebowania energetycznego w przeliczeniu na masę ciała.
Niechęć do jedzenia często powoduje u rodziców niepokój, obawę o niedostateczny rozwój ich dziecka bądź współistnienie choroby przewlekłej. Często jest ona wynikiem fizjologii i przy prawidłowym rozwoju psychoruchowym nie powinna być powodem do zmartwień. Zastosowanie kilku reguł zdrowego odżywiania pozwoli na ukształtowanie właściwych nawyków na całe życie.