W obecnych czasach istnieje całe mnóstwo metod antykoncepcji. Świadome i rozważne planowanie rodziny to przywilej naszych czasów i jedno z podstawowych praw człowieka. Jednak wśród tych licznych sposobów, by zabezpieczyć się przed niechcianą ciążą, można się pogubić. Istnieją metody mechaniczne, hormonalne, a także łączące te dwie opcje. Niektóre dostępne są bez recepty, niemal w każdym sklepie jak np. prezerwatywa, inne muszą być wybierane rozważnie pod okiem ginekologa, a często nawet przez niego zakładane. Jedną ze skuteczniejszych form antykoncepcji jest tak zwana wkładka domaciczna. Jednak owa wkładka nie występuje w jednej formie – ma bowiem swoje odmiany i warianty.
Co to jest wkładka domaciczna?
Jest to jedna z najskuteczniejszych metod antykoncepcji. Zwana jest inaczej kształtką domaciczną lub spiralą. Istnieje w dwóch formach – jako wkładka z miedzią i jako ta z hormonami, a konkretnie z progesteronem. Wkładkę po dokładnym zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjentki umieszcza w macicy lekarz ginekolog. Zwykle zakłada się ją na okres od 3 do 5 lat, jednak istnieje możliwość wcześniejszego jej wyjęcia, jeśli kobieta zmieni swoje plany co do ciąży. Jest to metoda dość bezpieczna i wygodna – nie trzeba w trakcie jej stosowania pamiętać o regularnym kupowaniu tabletek czy prezerwatyw, zabieraniu ich np. w podróż i pamiętaniu o zastosowaniu. Po założeniu kobieta może tak naprawdę zapomnieć o jej istnieniu.
Działanie wkładki domacicznej
Działanie wkładki różni się zależnie od jej rodzaju. Wkładka z miedzią powoduje wywoływanie w macicy swego rodzaju stanu zapalnego w odpowiedzi na ciało obce, możliwe że wywołuje również reakcje niszczącą plemniki i komórkę jajową, która uległa owulacji. Jony miedzi upośledzają funkcjonowanie i ruch plemnika oraz blokują swoiste receptory w macicy, utrudniając prawidłowe przemiany fizjologiczne oraz nasilając jej skurcze co prowadzi do szybszego wydalenia komórki jajowej. Wkładka z hormonami oprócz wywołania swoistego odczynu zapalnego, wpływa na zmianę śluzu szyjki macicy, który staje się nieprzepuszczalny dla plemników. Wpływa też swoją aktywnością hormonalną na endometrium, czyli błonę śluzową macicy – uniemożliwiając zagnieżdżenie się w niej zarodka. Biorąc pod uwagę wszystkie mechanizmy wkładki zapobiegają w głównej mierze samemu zapłodnieniu, a nie zagnieżdżeniu już powstałego zarodka, jak uważano dawniej.
Od kiedy działa wkładka domaciczna?
Wkładka założona w odpowiednim dniu cyklu jest skuteczna niemalże od razu. Jednak ze względu na pewien dyskomfort u niektórych kobiet czasami nie zaleca się stosunków w ciągu pierwszej doby. Jeśli wkładkę zakładamy w innym momencie cyklu niż w ciągu 7 dni od rozpoczęcia miesiączki – konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie się przez następny tydzień.
Zakładanie wkładki domacicznej
Wkładkę zakłada lekarz ginekolog .Przed założeniem systemu należy przeprowadzić badania ginekologiczne, badanie piersi i pobrać wymaz cytologiczny. Należy wykluczyć ciążę, nieprawidłowości w endometrium i choroby przenoszone drogą płciową. Zakładamy ją zwykle w ciągu ostatnich dni miesiączki lub około 6 tygodni po porodzie. Założenie wkładki czasem bywa bolesne, a po jej założeniu może dochodzić do plamień. Mogą one utrzymywać się nawet do 3 miesięcy. Po założeniu kształtki należy ponownie zbadać się w ciągu 1-3 miesięcy, a następnie raz do roku tak jak każda kobieta. Wiele firm nie zaleca zakładania wkładki u kobiet, które nie rodziły, jednak nie jest to bezwzględne przeciwwskazanie.
Usunięcie wkładki domacicznej
Wkładkę zwykle usuwamy w momencie, gdy kończy się jej działanie (zwykle jest to 3-5 lat), można w tej sytuacji od razu wymienić ją na kolejną, jeśli pacjentka podejmie taką decyzję. Wyjęcie wkładki nie jest bolesne i zwykle usuwa się ją w trakcie miesiączki. Jeśli system zostanie usunięty w innym momencie cyklu niż menstruacja, a pacjentka odbyła stosunek płciowy w ciągu ostatnich 7 dni, istnieje możliwość zajścia w ciążę, chyba, że po usunięciu systemu natychmiast zostanie założony nowy. Wkładkę usuwa lekarz ginekolog poprzez pociągnięcie specjalnej nitki wystającej z macicy poprzez ujście w jej szyjce.
Przesunięcie wkładki domacicznej
Dobrze założona wkładka nie powinna być wyczuwalna, a po jej założeniu wielu lekarzy decyduje się na kontrolę prawidłowego położenia poprzez wykonanie USG. Wkładka nie powinna być także wyczuwalna przez partnera w trakcie stosunku. Jeśli pacjentka ma wątpliwości powinna zgłosić się do lekarza. W przypadku przesunięcia zwykle kobieta ma poczucie ciała obcego i wtedy konieczna jest kontrola u ginekologa. U kilku procent kobiet (ok. 4%) może dojść do wypadnięcia wkładki, zwykle gdy założona jest za nisko, choć zdarza się to także w przypadku prawidłowo założonych wkładek. Zarówno wypadnięcie wkładki jak i jej przesunięcie może spowodować spadek skuteczności antykoncepcyjnej.
Skuteczność wkładki domacicznej
Jest to metoda bardzo skuteczna, najskuteczniejsza z dostępnych w naszym kraju nie licząc podwiązania nasieniowodów u mężczyzny. Do określenia skuteczności wykorzystywany był dawniej wskaźnik Pearla – im niższy wskaźnik tym metoda skuteczniejsza. Oblicza się go na postawie szansy na zapłodnienie u 1000 kobiet w ciągu roku, czyli 12 cykli. Dla wkładki z miedzią wynosi on około 0,8, dla tej z hormonami 0,1. Obecnie WHO skłania się jednak do łatwiejszej oceny – w procentach. Używając tej metody obliczeń obie wkładki mają bardzo wysoką skuteczność rzędu 99%. Dla porównania najpowszechniejsza metoda antykoncepcji jaką jest prezerwatywa ma skuteczność 82%. Tak wysoką skuteczność wkładki zyskujemy to nie tylko dzięki samemu jej odpowiedniemu mechanizmowi działania, ale także dlatego, że pacjentki nie muszą pamiętać o niczym w trakcie jej stosowania – minimalizujemy dzięki temu ryzyko związane z regularnym pamiętaniem o antykoncepcji.
Wkładka domaciczna – przeciwwskazania
Pierwszym i dość oczywistym przeciwwskazaniem jest podejrzenie ciąży, dlatego zawsze przed jej założeniem należy upewnić się czy nie mogło dojść do zapłodnienia w ostatnim czasie. Kolejne to choroby nowotworowe zwłaszcza dotyczące narządu rodnego, wątroby lub piersi – w ich przypadku hormonalne zmiany mogłyby nasilić wręcz wzrost guza. Wady budowy macicy lub mięśniaki, które zmieniają kształt macicy – może to uniemożliwiać prawidłowe założenie wkładki ze względów czysto anatomicznych i mechanicznych. Istnieją jednak różne rodzaje i kształty wkładek. Dlatego u kobiet z mięśniakami można poszukać odpowiedniej opcji, której umieszczenie będzie możliwe pomimo modelowania jamy macicy przez mięśniaka.
Czy wiesz że: jeżeli pomimo stosowania wkładki dojdzie do zapłodnienia i ciąży, nie usuwamy kształtki, pozostawiona w macicy nie wpływa na rozwój i przebieg ciąży?
Następnym przeciwwskazaniem jest nieprawidłowość w badaniu cytologicznym. Jeśli została wykryta – w pierwszej kolejności należy pogłębić diagnostykę w kierunku chorób szyjki macicy. Również stan zapalny w obrębie miednicy, a także choroba przenoszona drogą płciową, która wystąpiła w ciągu ostatnich 3 miesięcy uniemożliwia bezpieczne założenie wkładki. Oczywiste też wydaje się przeciwwskazanie jakim jest uczulenie na jakikolwiek składnik wchodzący w skład wkładki np. alergia na miedź. Wkładki nie zakładamy także w pierwszych 6 tygodniach od porodu lub poronienia.
Ile kosztuje wkładka domaciczna?
Wkładka z jonami miedzi jest tańsza – kosztuje zwykle około 100 zł. Więcej natomiast zapłacimy za tę z progesteronem, jej cena to zwykle około 600 zł. Do tej kwoty należy doliczyć koszt wizyty u ginekologa, ewentualnych wcześniejszych badań oraz opłatę za zabieg założenia wkładki przez lekarza. Te dodatkowe kwestie kosztują zwykle od 300 do 600 zł, w zależności od gabinetu i ewentualnych koniecznych badań. Jednak jest to koszt jednorazowy na kilka lat. W czasie jej stosowania nie są konieczne żadne dodatkowe badania czy wizyty, poza standardowymi kontrolami ginekologicznymi, które powinna wykonywać każda kobieta – z wkładką czy bez.
Zapamiętaj: Dobrze założona wkładka nie powinna być wyczuwalna, a po jej założeniu wielu lekarzy decyduje się na kontrolę prawidłowego położenia poprzez wykonanie USG.
Wkładka jest bardzo dobrą i skuteczną metodą, która ma niewiele przeciwwskazań. Mogą stosować ją kobiety po cesarskim cięciu i karmiące piersią. Istnieją dwa podstawowe rodzaje wkładek, jednak produktów na rynku jest dużo więcej i wybór odpowiedniej powinien być dokonywany indywidualnie w zależności od możliwości finansowych i innych czynników zdrowotnych pacjentki. Wkładki z miedzią mogą bowiem powodować silne i bolesne miesiączki, natomiast te z hormonami – łagodzą objawy w trakcie menstruacji. Założenie wkładki może być nawet metodą antykoncepcji po stosunku – założenie wkładki w ciągu 48 godzin od stosunku zapobiega zapłodnieniu i rozwojowi ciąży. Po usunięciu wkładki kobieta staje się płodna od kolejnego cyklu, a wcześniejsze stosowanie spirali nie wpływa na późniejszą płodność i rozwój ciąży.