W wielu krajach świata występują choroby, o których nigdy wcześniej nie słyszeliśmy. Najczęściej są one przedstawiane, jako ciekawostki i zazwyczaj wydaje nam się, że nigdy nie będą nas dotyczyć. Sytuacja się zmienia w momencie, kiedy podejmujemy decyzję o wyjeździe na inny kontynent – najczęściej do strefy tropikalnej. Wtedy zawsze powinniśmy mieć świadomość o zagrożeniach zdrowotnych występujących na danym obszarze. Jedną z chorób „ciekawostek” jest mycetoma. Mając wiedzę na jej temat, łatwo można się uchronić przed zachorowaniem.
Czym jest mycetoma?
Mycetoma jest chorobą wywołaną przez grzyby oraz bakterie z rodziny promieniowców. Nazywana jest również stopą madurską, ponieważ po raz pierwszy została opisana w XIX wieku w regionie Madura w Indiach. Jest to przewlekłe zapalenie skóry oraz tkanki podskórnej. W przypadku zaniedbania pojawiającej się zmiany zajęte mogą zostać również okoliczne tkanki miękkie oraz kości. Mycetoma dotyka głównie pracujące boso osoby żyjące w krajach tropikalnych. Są opisywane również pojedyncze przypadki zachorowania turystów przebywających w regionie występowania stopy madurskiej.
Mycetoma – występowanie
Mycetoma występuje w strefie tropikalnej: w krajach Ameryki Środkowej i Południowej oraz w Afryce: w Senegalu, Sudanie, Somalii, Etiopii, Czadzie oraz Mauretanii. Opisano również liczne przypadki zachorowań w Pakistanie, Indiach, czy Australii. Ze względu na brak obowiązku zgłaszania pacjentów ze stopą madurską dokładne dane na temat zapadalności są niedoszacowane.
Mycetoma – objawy
Początkowo na skórze stopy (lub innej części ciała zaatakowanej przez patogen) pojawia się mały guzek. Następnie wokół zmiany pierwotnej narasta obrzęk, który szerzy się coraz bardziej na obwód.
Zapamiętaj: Mycetomę rozpoznaje się na podstawie bardzo charakterystycznego obrazu klinicznego. Należy jednak wykonać dodatkowe badania w celu określenia patogenu, który zainfekował stopę.
W miejscu guzka powstaje owrzodzenie, z którego wydostaje się treść ropna zawierająca charakterystyczne ziarna (składające się ze strzępków grzybów lub promieniowców). W obrębie kończyny powstają również liczne przetoki (patologiczne połączenia między guzkami lub owrzodzeniami). W wyniku zignorowania początkowych objawów choroby cała stopa staje się nabrzmiała i jest pokryta licznymi guzkowatymi zmianami. Patogeny atakują również okoliczne mięśnie, stawy i kości, co może doprowadzić do deformacji stopy. Pomimo bardzo agresywnego przebiegu mycetomy w obrębie kończyny dolnej, pacjent jest w stanie ogólnym dobrym i nie odczuwa bólu. Zdecydowanie cięższy przebieg stopy madurskiej stwierdza się w przypadku zajęcia rany przez promieniowce – ta postać kończy się najczęściej amputacją kończyny.
Mycetoma – przyczyny
Mycetoma dotyczy 3 razy częściej mężczyzn, głównie w wieku 20-40 lat. Są to przede wszystkim osoby pracujące bez obuwia: rolnicy, pasterze oraz robotnicy. Na stopę madurską chorują przeważnie osoby o niskim statusie społecznym, których nie stać na zakup butów. Do zakażenia dochodzi w wyniku dostania się grzybów lub promieniowców do organizmu przez ranę na stopie lub podczas ukłucia kolcami roślin. Choroba może również zająć inne części ciała, jednak ze względu na to, że patogeny wywołujące mycetomę bytują głównie w glebie najbardziej narażone są kończyny dolne. Osoby podróżujące w rejony występowania mycetoma zachorowują głównie chodząc boso lub nosząc obuwie nie osłaniające w pełni stopy.
Mycetoma – diagnostyka
Mycetomę rozpoznaje się na podstawie bardzo charakterystycznego obrazu klinicznego. Należy jednak wykonać dodatkowe badania w celu określenia patogenu, który zainfekował stopę.
Czy wiesz że: na świecie nigdy nie odnotowano epidemii mycetomy? Choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka.
Do dalszej diagnostyki pobiera się ropny wysięk z owrzodzenia oraz wycinki tkanek. Następnie prowadzi się hodowlę na odpowiednim podłożu w celu odróżnienia grzybów od bakterii. Ziarna promieniowców składają się z delikatnych nici. W przypadku grzybów nici są dłuższe i grubsze. Określenie patogenu wywołującego chorobę ma kluczowe znaczenie w celu włączenia odpowiedniego leczenia. Bardziej zaawansowana diagnostyka stopy madurskiej obejmuje sekwencjonowanie DNA. Polega ono na wykryciu materiału genetycznego patogenu w obrębie rany.
Mycetoma – leczenie
W przypadku mycetomy niezwykle ważne jest jak najszybsze włączenie odpowiedniego leczenia. Na wczesnym etapie choroby lekarz dokonuje chirurgicznego usunięcia zmian. Postać wywołana przez grzyby ma łagodniejszy przebieg i do wyzdrowienia dochodzi po zastosowaniu farmakoterapii. Aktualnie stosuje się dwa preparaty przeciwgrzybicze: itrakonazol oraz mykonazol. Stopa madurska wywołana przez promieniowce rokuje zdecydowanie gorzej. Najczęściej pomimo podania pacjentowi złożonej antybiotykoterapii (leczenie tetracyklinami, streptomycyną, ampicyliną lub ceftriaksonem) konieczna jest amputacja chorej kończyny. Bardzo często w obrębie owrzodzeń dochodzi do dodatkowych nadkażeń bakteryjnych, co wymaga zastosowania innych antybiotyków.
W krajach Globalnego Południa mycetoma jest poważnym problemem klinicznym. Bardzo często prowadzić do rozwoju niepełnosprawności – w wyniku amputacji zakażonych kończyn. Pacjenci ignorują początkowe objawy choroby z kilku powodów. Zmiany rozwijają się powoli, a zainfekowana stopa nie boli. Często brakuje również świadomości zagrożenia, a dostęp do opieki medycznej jest bardzo ograniczony. Prowadzi to do rozwoju zaawansowanych zmian, w przypadku których konieczna jest amputacja kończyny. Chorobie można łatwo zapobiec stosując odpowiednią profilaktykę. Na terenach występowania stopy madurskiej nie należy chodzić boso, zawsze zakładać pełne buty oraz nie wymieniać obuwia z lokalną ludnością.