Nawiązywanie bliższych relacji uczuciowych z drugą osobą nierzadko wiąże się z pewną dozą lęku i obawy przed odrzuceniem lub nie odwzajemnieniem sympatii. Jest to sytuacja stresująca zwłaszcza dla osób nieśmiałych, które dopiero po bliższym poznaniu otwierają się przed partnerem. Istnieje także grupa osób, które na samą myśl o kobietach odczuwają paraliżujący strach, a w życiu codziennym za wszelką cenę unikają kontaktu z płcią piękną. Cierpią one na zaburzenie zwane gynofobią. Jak zatem odróżnić nieśmiałość wobec kobiet od pierwszych objawów gynofobii? Czy gynofobia jest uleczalna?
Co to jest gynofobia?
Gynofobia definiowana jest jako silny, irracjonalny lęk przed kobietami. Jest specyficznym rodzajem fobii, czyli nieuzasadnionego, utrwalonego strachu przed określonym obiektem (w tym wypadku kobietami) lub sytuacją, połączonego z silną potrzebą ich unikania. W przeszłości zaburzenie to było opisywane jako strach odczuwany przez mężczyzn, którzy obawiali się dominacji i poniżenia przez kobietę, która w owych czasach postrzegana była jako “słaba płeć”. Współcześnie realia się zmieniły i na gynofobię mogą cierpieć zarówno mężczyźni, jak i kobiety, choć dotyka ona znacznie rzadziej płci żeńskiej. Gynofobia, tak jak większość fobii może rozwinąć się w każdym wieku, lecz najczęściej ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, poniżej 10 roku życia.
Gynofobia – objawy
Osoba cierpiąca na gynofobię doświadcza bardzo silnego strachu przed kontaktem z kobietami, który jest całkowicie nieproporcjonalny w stosunku do zagrożenia. Często chorzy rozumieją, że ich lęk jest nieuzasadniony i irracjonalny, lecz nie są w stanie powstrzymać się od przeżywania negatywnych emocji. Do typowych objawów gynofobii należą:
- ciągłe poczucie nieuzasadnionego lęku, wewnętrzny niepokój;
- strach na samą myśl o kobietach;
- unikanie aktywności, które wiązałyby się z kontaktem z kobietami;
- uczucie dyskomfortu psychicznego podczas kontaktu z przedmiotami typowo damskimi np. biżuterią, lakierem do paznokci czy sukienką;
- poczucie narastającego niepokoju, gdy istnieje perspektywa konieczności spotkania z kobietą.
Do wyżej wymienionych objawów natury psychicznej, u niektórych pacjentów dołączają się także ataki paniki- napady nagłego, bardzo silnego lęku, którym towarzyszą objawy somatyczne pod postacią:
- przyspieszonej akcji serca i uczucia kołatania w klatce piersiowej;
- pocenia się;
- trudności w oddychaniu;
- nudności, bólu brzucha;
- bólu i zawrotów głowy;
- suchości w ustach;
- trudności w zasypaniu, bezsenność.
Czy wiesz że: pojęciem pokrewnym gynofobii jest androfobia - paniczny lęk przed mężczyznami?
Łatwo sobie wyobrazić, że nieustanne unikanie kobiet w codziennym życiu jest bardzo trudne, a często wręcz niemożliwe. Osoba z gynofobią dąży do odcięcia się od wszelkich źródeł informacji, w których mogłaby zobaczyć kobiety lub usłyszeć ich głos – przestaje oglądać telewizję, nie korzysta z internetu, nie czyta gazet. W skrajnym nasileniu zaburzenia porzuca pracę i całkowicie odcina się od świata zewnętrznego, gdyż tylko w ten sposób jest w stanie zmniejszyć uczucie lęku i niepokoju. Gynofobia wpływa na każdy aspekt jej życia, skazując osobę chorą na samotność i niezrozumienie przez otoczenie.
Bardzo istotna jest umiejętność odróżnienia gynofobii od mizoginii i nie mylenie tych dwóch pojęć. Mizoginia jest to bardzo silne uprzedzenie mężczyzn wobec kobiet, nierzadko połączone z nienawiścią i pogardą wobec płci żeńskiej, natomiast gynofobia jest zaburzeniem opartym na lęku – chory boi się kontaktów z kobietami i z tego powodu ich unika, lecz nie traktuje kobiet w sposób poniżający i negatywny.
Gynofobia – przyczyny
Konkretna przyczyna odpowiadająca za występowanie gynofobii nie została jak dotąd zidentyfikowana, ale tak jak w innych rodzajach fobii, w jej powstawaniu uczestniczy prawdopodobnie wiele różnych czynników. Zaliczamy do nich:
- czynniki środowiskowe i przeżycia osobiste – traumatyczne i negatywne doświadczenia z udziałem kobiet np. wykorzystywanie seksualne przez kobiety, mogą odgrywać największą rolę w rozwoju gynofobii;
- czynniki genetyczne – rozwinięcie objawów gynofobii jest bardziej prawdopodobne, jeśli u członków rodziny także występują zaburzenia psychiczne, zwłaszcza fobie;
- czynniki osobnicze (temperament) – osoby wrażliwe, delikatne oraz o pesymistycznym nastawieniu do życia mają większe ryzyko rozwoju różnego rodzaju fobii.
Gynofobia – diagnostyka
W związku z tym, że etiologia gynofobii jest wieloczynnikowa i nie do końca poznana, nie stosuje się jednego określonego schematu w postępowaniu diagnostycznym. Diagnostyka gynofobii opiera się wyłącznie na wywiadzie przeprowadzanym z pacjentem przez psychiatrę, który na podstawie zgłaszanych przez chorego objawów może postawić rozpoznanie. Do symptomów, które ukierunkowują lekarza na podejrzenie gynofobii należą:
- nieuzasadniony, bezustanny strach na samą myśl o kobietach;
- unikanie przebywania w otoczeniu kobiet;
- skrajny lęk i niepokój, gdy chory jest zmuszony przebywać w otoczeniu kobiet;
- powyższe objawy wywierają znaczny wpływ na codziennie życie pacjenta, uniemożliwiając mu funkcjonowanie społeczne i zawodowe.
Należy podkreślić, że objawy te muszą występować u pacjenta nieustannie przez ostatnie 6 miesięcy.
Gynofobia – leczenie
Leczeniem gynofobii zajmują się psychiatrzy oraz wykwalifikowani psychoterapeuci – z uwagi na naturę zaburzenia, pacjenci wybierają na swojego lekarza lub terapeutę jedynie mężczyzn. W związku z tym, że nie istnieje jedna sprecyzowana przyczyna powodująca gynofobię, nie ma także specjalnego protokołu leczenia dedykowanego temu zaburzeniu. Istnieją jednak różne sposoby terapii, które w dużym stopniu pomagają wyeliminować uciążliwe objawy towarzyszące gynofobii. W leczeniu gynofobii wykorzystuje się następujące metody:
a). terapia ekspozycyjna – uważana jest za najbardziej skuteczną formę terapii u osób cierpiących na ten rodzaj specyficznej fobii. Polega ona na bezpośredniej konfrontacji pacjenta z obiektem lub sytuacją wywołującą w nim uczucie lęku- w przypadku gynofobii obiektem tym jest kobieta. Przykładowym scenariuszem terapii w przypadku tej fobii będzie stopniowe oswajanie pacjenta z wizerunkiem kobiet np. poprzez oglądanie zdjęć kobiet, filmów z ich udziałem, a finalnie pójście do miejsca, w którym można spotkać wiele kobiet np. do galerii handlowej. Bezpośrednie zmierzenie się ze źródłem lęku daje największe szanse na całkowite wyleczenie z fobii;
b). psychoterapia poznawczo-behawioralna – ten rodzaj terapii pomaga pacjentowi zrozumieć, poprzez bliższe przyjrzenie się relacjom z kobietami w ciągu życia, skąd wzięła się u niego gynofobia. Wspólnie z terapeutą analizuje on własne wzorce myślenia i postępowania, aby wypracować nowe schematy reagowania i radzenia sobie z negatywnymi emocjami, które towarzyszą kontaktom z płcią piękną;
c). środki farmakologiczne – nie są stosowane rutynowo u wszystkich pacjentów i stanowią jedynie uzupełnienie psychoterapii, gdyż nie zwalczają one przyczyn fobii, lecz jedynie znoszą jej uciążliwe objawy. Zalecane są szczególnie u osób doświadczających nawracających ataków paniki o dużym nasileniu. Do leków stosowanych w terapii gynofobii zaliczamy następujące grupy preparatów:
- antydepresyjne – stosowane są głównie preparaty z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które zapobiegają atakom paniki i zmniejszają uczucie niepokoju towarzyszącego chorym,
- uspokajające – np. benzodiazepiny, które mogą być stosowane jedynie przez krótki okres, gdyż wykazują duży potencjał uzależniający. Ich działanie polega na zmniejszeniu uczucia ciągłego lęku i niepokoju,
- beta-blokery – leki z tej grupy pomagają zmniejszyć nasilenie uciążliwych objawów fizycznych towarzyszących atakom paniki, takich jak uczucie kołatania serca, drżenie kończyn czy trudności w oddychaniu. Nie stosuje się ich rutynowo u chorych, u których nasilenie objawów fobii jest niskie lub umiarkowane, bez towarzyszących napadów paniki.
Gynofobia a związki
Oczywistym faktem jest, że ciągłe unikanie kobiet zdecydowanie nie sprzyja budowaniu relacji z płcią żeńską i znacznie utrudnia znalezienie towarzyszki życia. Osoby cierpiące na gynofobię wbrew pozorom chciałyby stworzyć szczęśliwy związek z kobietą, lecz irracjonalny lęk i obawa przed przebywaniem w ich towarzystwie bardzo to utrudnia. Nie są one w stanie przebywać w otoczeniu kobiet, a co dopiero nawiązać z nimi rozmowę czy poprosić o numer telefonu. Niezwykle istotne w tej kwestii jest jak najwcześniejsze zgłoszenie się do specjalisty – odpowiednio dobrana terapia umożliwia przezwyciężenie irracjonalnego lęku przed kobietami i daje szansę pacjentowi na stworzenie szczęśliwego związku. Powinien on jednak pamiętać, że terapia fobii jest procesem długotrwałym i wymaga od pacjenta cierpliwości, gdyż tylko takie postępowanie zapewnia długoterminowe efekty.
Zapamiętaj: Osoba cierpiąca na gynofobię doświadcza bardzo silnego strachu przed kontaktem z kobietami, który jest całkowicie nieproporcjonalny w stosunku do zagrożenia.
Chociaż nie istnieje uniwersalna metoda zapobiegania rozwojowi fobii, to poszukiwanie pomocy u specjalisty natychmiast po przeżyciu traumatycznego doświadczenia lub po zaobserwowaniu u siebie pierwszych niepokojących symptomów, znacząco zmniejsza ryzyko przejścia utrzymujących się lęków o niewielkim nasileniu w fobię. Im szybciej chory podejmie terapię, tym większa szansa na całkowite przezwyciężenie gynofobii i zbudowanie trwałej więzi z drugą osobą.