Jeśli lekarz podejrzewa u pacjenta zmiany w górnym odcinku przewodu pokarmowego albo mimo długotrwałych poszukiwań nie znalazł przyczyny niedokrwistości, na pewno zleci to badanie. Gastroskopia, czyli niezastąpione źródło informacji odnośnie przełyku, żołądka i dwunastnicy. Nie zawsze personel medyczny dokładnie poinformuje nas o tym jak przebiega badanie i jak po nim postępować. Co robić przed gastroskopią, aby dobrze się do niej przygotować? Czego spodziewać się podczas samej procedury?
Co to jest gastroskopia?
Gastroskopia jest jednym z najlepszych i jednocześnie bezpiecznych badań diagnostycznych górnego odcinka przewodu pokarmowego. Nie tylko pozwala na potwierdzenie między innymi choroby wrzodowej żołądka, ale także sprawdzenie obecności Helicobacter Pylori, pobieranie wycinków do badań histopatologicznych, a także do usuwania polipów.
Podobnie jak w przypadku innych endoskopii, przeprowadza się je za pomocą specjalnego przyrządu – giętkiej rurki wyposażonej w kamerę oraz elementu do pobierania wycinków tkanek. Za pomocą gastroskopu można ocenić stan przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Rurka endoskopu jest aplikowana przez przełyk, stąd najczęściej wymaga znieczulenia pacjenta, aby uniknąć nadmiernego odruchu wymiotnego oraz w celu zapewnienia bezbolesności badania i komfortu pacjenta.
Najczęściej przy gastroskopii diagnostycznej wystarczające jest znieczulenie miejscowe tylnej ściany gardła.W tym przypadku należy poinformować pacjenta, aby pierwszy, lekkostrawny posiłek spożył około 2 godziny od momentu zakończenia badania, aby uniknąć zadławienia się treścią pokarmową podczas działania znieczulenia.
Jeśli celem gastroskopii jest usunięcie zmian w żołądku, zatamowanie krwawienia czy inny skomplikowany proces, wtedy lekarz może zdecydować się na znieczulenie ogólne. Ma ono charakter krótkotrwały i płytki ze względu na niedługi czas trwania badania, jednak wymaga obecności zespołu anestezjologów, a także dodatkowej osoby, która pomoże pacjentowi wrócić do domu, jeśli nie została przewidziana hospitalizacja.
Jak wygląda gastroskopia?
Badanie przeprowadza zazwyczaj lekarz gastroenterolog lub internista posiadający odpowiednie kwalifikacje. Pacjent może na czas gastroskopii zostać wprowadzony w znieczulenie ogólne, wówczas przy badaniu obecny jest także lekarz anestezjolog. Nie każdy jednak będzie podczas badania „spał”. Aby otrzymać ogólne znieczulenie niezbędne jest skierowanie z zaznaczoną informacją o konieczności anestezji lub w przypadkach prywatnych ośrodków dopłata ok. 200 zł. Wracając jednak do samej istoty badania, gastroskopii nie należy się obawiać! Co prawda nie jest to badanie przyjemne, ale jako procedura diagnostyczna trwa około 15 minut. Jeżeli zmienia się ono w zabieg, a więc operator wykonuje dodatkowe procedury, najczęściej usunięcie polipów, może się ono nieznacznie przedłużyć. Bardzo rzadko w trakcie badania pacjent odczuwa dolegliwości bólowe.
Procedurze towarzyszy dyskomfort, wynikający z obecności endoskopu w gardle, natomiast z zasady jest ona uważana za bezbolesną. Gastroskopia to rewelacyjne źródło informacji odnośnie tego, co dzieje się w górnym odcinku naszego przewodu pokarmowego. Ta górna część definiowana jest jako wszystkie elementy przewodu aż do tzw. więzadła Treitza zlokalizowanego na granicy dwunastnicy i jelita czczego. Lekarz obejrzy więc po kolei jamę ustną, gardło, przełyk, żołądek i górną część dwunastnicy (zazwyczaj udaje się dokonać oceny jedynie jej bańki).
Czy wiesz że: gastroskopia u dzieci wykonywana jest wyłącznie pod narkozą?
Kiedy wejdziemy do sali badań należy ułożyć się w pozycji na lewym boku. Górna połowa ciała jest nieznacznie uniesiona. Całe badanie rozpoczyna znieczulenie gardła. Wykonuje się je za pomocą sprayu zawierającego miejscowo znieczulający lek – lidokainę. Następnie w jamie ustnej umieszcza się specjalny ustnik w celu ułatwienia wprowadzenia endoskopu do dalszej części przewodu pokarmowego. Najmniej przyjemnym momentem badania jest przejście endoskopu przez gardło. W tym momencie warto współpracować z operatorem, aby etap przebiegł dość szybko. Pamiętajmy, aby podczas badania unormować oddech – regularne oddychanie zmniejsza dyskomfort. Lekarz zazwyczaj mówi pacjentowi, kiedy przełknąć ślinę i w tym momencie wprowadza endoskop do przełyku.
W związku z obecnością ciała obcego w gardle, organizm uruchamia naturalny mechanizm obronny – pojawia się odruch wymiotny. Tę nieprzyjemną chwilę postarajmy się jednak wytrzymać, od teraz będzie już tylko lepiej. Endoskopista za pomocą kamery umieszczonej w końcowej części gastroskopu ogląda od wewnątrz przełyk i przez wpust dostaje się do żołądka. W przypadku choroby refluksowej w dolnej części przełyku może zobaczyć nadżerki (ubytki w błonie śluzowej) lub zmiany metaplastyczne nabłonka (określane jako stan przednowotworowy). Następnie oglądany jest żołądek oraz górna część dwunastnicy, tutaj zazwyczaj szukamy źródła krwawienia – najczęściej wrzodów, jeżeli pacjent cierpi na niedokrwistość o niewyjaśnionej przyczynie.
Zdecydowanie mniej szeroko dostępnym badaniem jest gastroskopia bezstresowa. Przeznaczona jest ona dla pacjentów o bardzo silnym odruchu wymiotnym. Gastroskop wprowadzany jest w tym przypadku przez nos, co pozwala wyeliminować dyskomfort związany z jego „przełykaniem”. Dodatkowo pacjent może podczas zabiegu mówić, co często również poprawia jego samopoczucie. W tym wypadku wprowadzany do dróg pokarmowych przewód ma nie 1 cm średnicy, a zaledwie 0,5 cm.
Jakie badania wykona lekarz podczas gastroskopii?
- Badanie histopatologiczne – związane jest z pobraniem wycinków za pomocą specjalnych szczypczyków, wprowadzanych przez jeden z przewodów gastroskopu. Ze śluzówki żołądka zazwyczaj pozyskuje się od 3 do 5 próbek. Z każdej niepokojącej zmiany w obszarze przewodu pokarmowego materiał do badania zostanie również zabezpieczony. Wyniku możemy spodziewać się po około 2–3 tygodniach, określi on z jakich komórek składał się fragment i czy zmiana ma charakter złośliwej przemiany nowotworowej. Jeżeli diagnostykę wykonujemy prywatnie za badanie zapłacimy około 40–100 zł za każdy wycinek.
- Test ureazowy – czyli test na obecność Helicobacter pylori, a więc jednego z czynników etiologicznych choroby wrzodowej. Polega na pobraniu wycinka błony śluzowej żołądka i umieszczeniu go na specjalnej bibule zawierającej mocznik. Bakteria posiada zdolność syntezy ureazy (enzymu rozkładającego mocznik), jeżeli jest ona obecna w próbce z żołądka, wówczas w wyniku degradacji mocznika bibuła zmienia kolor. O tym, czy jesteśmy nosicielami H. pylori dowiemy się już po kilku minutach od pobrania fragmentu śluzówki żołądka. Cena prywatnego wykonania próby waha się w zależności od placówki od 10–50 zł.
Procedury terapeutyczne w trakcie gastroskopii
Czy możliwe jest leczenie w czasie wykonywania gastroskopii? Jak najbardziej. Jeżeli w przewodzie pokarmowym utknęło ciało obce, operator za pomocą gastroskopu prawdopodobnie je wydobędzie. W przypadku zwężenia przełyku możliwe jest użycie gastroskopu do poszerzenia patologicznie zmienionego odcinka. Najczęściej jednak procedury terapeutyczne związane są z usunięciem polipów za pomocą pętli lub szczypiec wprowadzanych przez przewód gastroskopu oraz tamowaniem krwawienia w obszarze górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Zapamiętaj: Gastroskopia jest w 100% bezpieczna i nie powoduje bólu!
Jak przygotować się do gastroskopii?
Pierwszą najistotniejszą rzeczą podczas przygotowywania się do gastroskopii jest pozostanie na czczo. Nie powinniśmy jeść przez minimum 8 godzin przed badaniem. Na 4 godziny przed gastroskopią nie przyjmujemy już żadnych płynów, nie żujemy również gumy. Na ten sam czas palacze muszą zrezygnować z papierosów. Jeżeli cierpimy na choroby przewlekłe, koniecznie należy poinformować o tym fakcie lekarza kierującego nas na badanie. Niezbędna jest bowiem konsultacja dotycząca leków, które pacjent przyjmuje na stałe. Większość medykamentów może być normalnie przed badaniem zażyta i popita minimalną ilością wody, z niektórych jednak, lekarz zaleci nam rezygnację na dzień lub kilka przed badaniem i w samym dniu wykonywania procedury. Tydzień wcześniej powinniśmy odstawić leki modulujące krzepliwość krwi np. aspirynę i acenokumarol. Dwa tygodnie przed gastroskopią pacjenci z chorobą refluksową przestają przyjmować leki t.j. inhibitory pompy protonowej czy blokery receptorów histaminowych H2.
Pamiętajmy, że z leków możemy okresowo zrezygnować jedynie po konsultacji lekarskiej. Operator będzie manewrował „połkniętym” przez nas gastroskopem, koniecznie należy więc usunąć z jamy ustnej wszelkie ruchome protezy zębowe. Lekarz lub pielęgniarka tłumacząc nam jak przygotować się do badania na pewno zaleci również zgłoszenie się nie samemu, ale z osobą towarzyszącą. Pierwszą sprawą jest to, że badanie jest dość nieprzyjemne, a więc i męczące – możemy czuć się po nim osłabieni. Druga rzecz to użycie środka miejscowo znieczulającego przez osobę wykonującą badanie, który może, jednak nie musi, wpłynąć na stan naszej świadomości, dlatego po badaniu nie powinniśmy samodzielnie prowadzić pojazdów. Jeżeli wykonywane jest ono w znieczuleniu ogólnym, wówczas wymagane jest również przygotowanie do samego znieczulenia. O możliwości jego wykonania u pacjenta decyduje anestezjolog. Warto również zabrać ze sobą aktualne wyniki badań – morfologii i koagulologii, czyli czasów krzepnięcia.
WAŻNE: Jeżeli jesteś uczulony na jakikolwiek lek, nie zapomnij powiedzieć o tym lekarzowi. Reakcja alergiczna w trakcie wykonywania gastroskopii, może mieć poważne konsekwencje!
Ile trwa gastroskopia?
Zazwyczaj badanie endoskopowe trwa od kilku do kilkunastu minut, głównie w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Po przeprowadzonym zabiegu sprzęt jest dokładnie dezynfekowany, stąd też może się wydawać, że sam zabieg trwa znacznie dłużej. Jest to szczególnie odczuwane wszędzie tam, gdzie gastroskopia wykonywana jest w ramach refundacji NFZ.
Czy gastroskopia boli?
Czy gastroskopia boli? Na to pytanie poszukuje odpowiedzi większość pacjentów, u których zabieg będzie przeprowadzany po raz pierwszy. Gastroskopia nie boli, ale nie jest to badanie przyjemne. Zazwyczaj wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym, przy użyciu preparatu w aerozolu. Czasami, w uzasadnionych przypadkach gastroskopia wykonywana jest pod narkozą (w szczególności u dzieci).
W związku z zastosowanym znieczuleniem po gastroskopii można odczuwać lekkie odrętwienie jamy ustnej, dlatego tak ważne jest aby jeszcze przez jakiś czas nie spożywać żadnych pokarmów. Mogą się także pojawić bóle brzucha i wzdęcia, które jednak ustępują samoistnie po kilku godzinach.
Co jeść po gastroskopii?
Do 2 godzin po badaniu nie należy ani jeść, ani pić. Nasze gardło nadal znieczulone jest za pomocą lidokainy. Przyjęcie płynu lub pokarmu mogłoby więc spowodować zachłyśnięcie. Po wykonaniu badania możemy mieć uczucie obecności ciała obcego w gardle lub żołądku, także często po prostu „ nie będzie chciało nam się jeść”. Jeśli jednak po 2 godzinach zdecydujemy się na posiłek, postarajmy się, aby był on stosunkowo lekki, najlepiej o kremowej konsystencji. W dniu gastroskopii unikamy produktów bardzo pikantnych, czy gorących potraw, aby nie drażnić dodatkowo naruszonej śluzówki. Pamiętajmy jednak, że zalecenia zależne są od procedur wykonywanych przez lekarza, dlatego po badaniu warto zapytać go o porady dotyczące przyjmowania posiłków.
Jak często można wykonywać gastroskopię?
Najczęściej badanie wykonuje się jednorazowo w celu ostatecznego potwierdzenia diagnozy lekarskiej postawionej na podstawie innych wyników badań, a także objawów pacjenta. Nie ma podanego ilościowego ograniczenia. Jednak ze względu na inwazyjność badania, gastroskopia nie jest jednocześnie rutynowym badaniem wykonywanym podczas każdej wizyty u gastroenterologa.
Najczęstszymi objawami, stanowiącymi podstawę do wykonania gastroskopii są między innymi: silne bóle brzucha nieznanego pochodzenia, podejrzenie rozwoju choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, szczególnie jeśli pacjent posiada obciążenie rodzinne, fusowate wymioty mogące wskazywać na krwawienia z przewodu pokarmowego, refluks żołądkowy czy anemia niewyjaśnionego pochodzenia.
Podsumowując, gastroskopia jest bardzo ważnym badaniem diagnostycznym, jednak ze względu na inwazyjność, wymaga odpowiedniego przygotowania. Pomimo, że nie należy do najprzyjemniejszych umożliwia zarówno sprawdzenie stanu górnego odcinka przewodu pokarmowego, jak i w razie konieczności pobrania wycinków tkanek do dalszych badań, a nawet hamowanie krwawień czy usuwanie polipów. Gastroskopia jest również bardzo istotnym badaniem stosowanym w diagnostyce i terapii chorób nowotworowych żołądka i dwunastnicy.
Ile kosztuje gastroskopia?
Cena gastroskopii wykonywanej prywatnie uzależniona jest od kilku czynników, m.in. lokalizacji, renomy placówki medycznej, lekarza wykonującego badanie, sposobu przeprowadzania badania oraz rodzaju znieczulenia. Badanie endoskopowe można jednak wykonać również w ramach NFZ na podstawie skierowania wydanego przez lekarza prowadzącego. Czas oczekiwania na badanie jest jednak znacznie dłuższy, niż w przypadku prywatnych klinik, gdzie gastroskopię wykonamy już od 200 zł.
Gastroskopii absolutnie nie należy się bać. Badanie nie boli i trwa jedynie kilkanaście minut. Biorąc pod uwagę, ilu informacji jest ono w stanie dostarczyć i jak bardzo pomaga w postawieniu właściwej diagnozy, zdecydowanie warto je wykonać.