Codziennie spotykamy się z wieloma reklamami produktów z elektrolitami. Jednak czy na pewno wiemy, czym są i jaką spełniają rolę w organizmie? To bardzo istotne informacje, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar elektrolitów może okazać się niebezpieczny dla naszego zdrowia. Sprawdź co to są elektrolity, przeczytaj także kiedy je uzupełniać i na co zwracać uwagę przy zakupie.
Czym są elektrolity?
Z chemicznego punktu widzenia elektrolity są to substancje, które po rozpuszczeniu w odpowiednim rozpuszczalniku ulegają dysocjacji elektrolitycznej (proces rozpadu związków chemicznych na jony). U człowieka elektrolity znajdują się w płynach ciała takich jak np. krew, osocze czy płyny tkankowe. Są niezbędne dla utrzymania podstawowych funkcji życiowych i odpowiedniej gospodarki wodno-elektrolitowej, pracy układu nerwowego i krwionośnego. Prawidłowy poziom elektrolitów pozwala utrzymać prawidłowe wartości ciśnienia osmotycznego, czyli ciśnienia, które utrzymuje rozkład substancji oraz wody w płynach ustrojowych na prawidłowym poziomie. Dostarczamy je organizmowi wraz z przyjmowanymi płynami i jedzeniem. Główne elektrolity naszego organizmu to: sód, potas, magnez, wapń, jony chlorkowe i fosforanowe, a do ich utraty mogą doprowadzić: upały, biegunka, wymioty, intensywny trening, a także zbyt małe spożycie płynów.
Kiedy należy uzupełnić elektrolity?
Elektrolity tracimy w wielu sytuacjach. Do ich niedoboru dochodzi np. podczas: upałów, ciężkiego wysiłku fizycznego, stosowania rygorystycznej diety, a także w trakcie infekcji bakteryjnych i wirusowych, które prowadzą do wymiotów i biegunki. Jest wiele objawów, które mogą sugerować niedobór elektrolitów, między innymi:
- drżenie mięśni,
- zmęczenie i spadek koncentracji,
- nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego,
- zaburzenia rytmu serca,
- obrzęki.
Każdy z tych symptomów może sugerować, że doszło do niedoboru elektrolitów. W takim przypadku należy je uzupełnić, jednak tylko badanie prawidłowego stężenia elektrolitów we krwi może potwierdzić, że w organizmie brakuje danego jonu.
Elektrolity na biegunkę
Podczas biegunki i wymiotów tracimy bardzo dużą ilość wody i elektrolitów, dlatego niezwykle ważne jest, aby dbać o ich uzupełnianie. Picie samej wody nie wystarczy, ponieważ zawiera ona zbyt mało utraconych elektrolitów. Podczas biegunki powinno się pić napoje izotoniczne lub przyjmować elektrolity o odpowiedniej osmolarności (ilość substancji osmotycznie czynnych w 1 kilogramie rozpuszczalnika – obecność w osoczu substancji osmotycznie czynnych np. jony sodu i chloru, azot pozabiałkowy, glukoza warunkuje ruch wody i jonów przez półprzepuszczalne błony komórkowe, powodując przemieszczanie się elektrolitów do wnętrza komórek bądź w przeciwnym kierunku).
Zapamiętaj: Elektrolity są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza układu nerwowego, mięśni oraz serca.
Należy pamiętać, że wypicie elektrolitów o nieodpowiedniej osmolarności może prowadzić do osiągnięcia efektu odwrotnego do zamierzonego – odwodnienia organizmu. W swoim składzie proszek elektrolitowy powinien zawierać: glukozę, potas (chlorek potasu), sód (chlorek sodu + cytrynian sodu). Wraz z elektrolitami należy przyjmować także probiotyki, aby uzupełnić straconą florę bakteryjną jelit.
Jakie elektrolity pomagają na kaca?
Budząc się po imprezie możemy odczuwać wiele dolegliwości m.in. ból głowy, brzucha, nudności, problemy z koncentracją czy zmęczenie. Takiej sytuacji można zapobiec pijąc już w trakcie spożywania alkoholu roztwór elektrolitowy. Dobre preparaty elektrolitowe na kaca powinny zawierać: związki potasu i sodu (zostały wypłukane z organizmu i wydalone z moczem i kałem) oraz glukozę (podstawowy substrat energetyczny dla organizmu). Dodatkowo, wysokiej jakości elektrolity powinny mieć w składzie także: witaminę C (zmniejsza uczucie zmęczenia), magnez i witaminę B6 (dbają o utrzymanie odpowiedniego metabolizmu energetycznego). Ostatnio do preparatów na kaca dodawane są także: kwas fumarowy i kwas bursztynowy, jednak dotychczasowe badania nie wykazały ich skuteczności w leczeniu kaca i ostrego zatrucia alkoholem.
Jak uzupełnić elektrolity domowym sposobem?
Istnieje kilka sposobów na uzupełnienie elektrolitów w warunkach domowych. Napój elektrolitowy można przyrządzić samemu, a oto przepis:
- 1/2 szklanki świeżo wyciśniętego soku z pomarańczy,
- 1/4 szklanki świeżo wyciśniętego soku z cytryny lub limonki,
- 2 szklanki wody,
- 2 łyżeczki glukozy (do kupienia w aptece),
- 1-2 łyżeczki soli.
Wszystkie składniki należy dokładnie wymieszać i stosować w przypadku narażenia na utraty elektrolitów np. po ciężkim treningu fizycznym czy w przebiegu biegunki.
Czy wiesz że: aby zbadać poziom elektrolitów we krwi wykonuje się tzw. jonogram? Jest to powszechnie wykorzystywane badanie, które jest bardzo pomocne w ocenie leczenia np. nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca, niewydolności nerek i wątroby.
Kolejnym sposobem na zapobieganie niedoboru elektrolitów jest spożywanie produktów bogatych w te substancje. Sód jest składnikiem soli kuchennej, więc łatwo uzupełnimy go sokami, czy solonymi potrawami (nie należy z nimi jednak przesadzać, bo nadmierne spożycie produktów bogatych w sól kuchenną zwiększa ryzyko zachorowania na nadciśnienie tętnicze). Potas możemy znaleźć w wielu warzywach i owocach np. bananach, pomidorach, ziemniakach, kiwi, suszonych morelach i figach. Bogatym źródłem magnezu jest gorzka czekolada, kakao, orzechy, kasza gryczana, płatki owsiane, jednak najwięcej dziennego zapotrzebowania na magnez uzupełnimy pijąc dziennie 1,5 litra wody wysokomineralizowanej, a co więcej nie dostarczymy organizmowi nadmiaru kalorii. Pełne wapnia są za to produkty mleczne, fasola biała, soja, tofu, migdały, jak również sardynki.
Jakie elektrolity wybrać dla dziecka?
U dzieci woda stanowi 75-80% masy ciała, więc jej utrata wraz z elektrolitami może być bardzo niebezpieczna dla ich zdrowia i życia. W przebiegu biegunki i wymiotów bardzo ważne jest, aby suplementować elektrolity. Skład elektrolitów dla dzieci powinien być podobny do zawartości preparatów dla dorosłych, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na zawartość substancji dodatkowych np. słodzików, które mogą negatywnie wpłynąć na wrażliwe jelita dziecka, zamiast nich preparat dla dzieci powinien zawierać naturalne aromaty owocowe, aby ułatwić jego stosowanie. Dawkowanie elektrolitów zależy od stopnia odwodnienia i zaleceń lekarza.
Na co zwracać uwagę przy zakupie elektrolitów?
Podczas wybierania odpowiedniego preparatu elektrolitowego należy zwrócić uwagę na szereg aspektów. Aby organizm został prawidłowo nawodniony, przy wyborze elektrolitów należy zwrócić uwagę na:
- źródło pochodzenia elektrolitów – potas najlepiej przyswajalny jest w postaci chlorku, a sód chlorku i cytrynianu. Nie zaleca się stosowania fosforanów potasu, ponieważ zmniejszają przyswajanie magnezu oraz wapnia,
- osmolarność – z reguły do szybkiego nawadniania stosuje się roztwory hipotoniczne o osmolarności 200-250mOsm/l,
- zawartość glukozy – jej obecność w składzie będzie pozytywna jeśli wykorzystujemy preparat elektrolitowy do szybkiej regeneracji, jeżeli chcemy nawodnić się podczas upalnego dnia nie będzie ona korzystna, ponieważ dostarczy zbędnych kalorii (glukoza to cukier prosty),
- zawartość słodzików syntetycznych np. cyklaminiany, aspartam i acesulfam K – nie dostarczają one kalorii, ale spożyte w dużej ilości mogą mieć działania niepożądane,
- zawartość dodatkowych substancji takich jak np. witamina C oraz witaminy z grupy B, które mają działanie wspomagające.
Podsumowując, uzupełnianie elektrolitów może pomóc w walce z wieloma dolegliwościami, jednak należy pamiętać, aby nie bagatelizować żadnego z objawów niedoboru elektrolitów i jeśli występują często należy skonsultować się z lekarzem i poddać odpowiednim badaniom.