Wbrew pozorom kradzieże nie zawsze opierają się tylko na chęci zysku – niejednokrotnie polegają na przywłaszczaniu bezwartościowych przedmiotów i są związane z zaburzeniem zwanym kleptomanią. Co leży u podstaw takich patologicznych zachowań? W jaki sposób skutecznie leczyć kleptomanię i czy jest ona dziedziczna?
Co to jest kleptomania?
Kleptomania (patologiczne kradzieże) jest z definicji zaburzeniem kontroli impulsów, istotę którego można określić jako powtarzającą się chęć kradzieży. Chory ma trudności lub wręcz nie może powstrzymać się od dokonania kradzieży. Kradzione przedmioty często nie przedstawiają rzeczywistej materialnej wartości. Osoba cierpiąca na kleptomanię dokonuje kradzieży bez względu na realne pragnienie posiadania danego przedmiotu. Chorzy odczuwają napięcie przed kradzieżą, natomiast po jej dokonaniu przyjemność oraz znaczną ulgę. Sam akt kradzieży związany bywa z uczuciem gratyfikacji.
Przyczyny kleptomanii
Mimo, że powstało wiele teorii na temat kleptomanii jej przyczyny nie są poznane. Badania dowodzą, że u podstaw może leżeć m.in. zaburzenie w neuroprzekaźnictwie serotoninergicznym, czyli zaburzenie w przekazywaniu informacji za pomocą substancji zwanej serotoniną w układzie nerwowym. Przekaźnictwo to, jako że ma istotny wpływ na rozwój kontroli impulsów, a kleptomania jest właśnie zaburzeniem tej kontroli. Ponadto, objawy podobne do tych występujących w kleptomanii obserwuje się w wielu schorzeniach neurologicznych (dla przykładu można wymienić tutaj otępienie).
Kleptomania współwystępuje niejednokrotnie z innymi zaburzeniami psychiatrycznymi, takimi jak:
- zaburzenia lękowe,
- zaburzenia odżywiania (w szczególności z bulimią),
- nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.
Objawy kleptomanii
Głównym objawem kleptomanii jest oczywiście dokonywanie kradzieży, przy czym zazwyczaj kradzież dotyczy drobnych przedmiotów i nie jest dyktowana chęcią zysku, wzbogacenia się. Co więcej, kradzione rzeczy mogą być nawet wyrzucane, rozdawane innym lub też zbierane. Lekarz psychiatra stawia rozpoznanie kleptomanii na podstawie badania pacjenta i zebranego wywiadu wspomagając się kryteriami diagnostycznymi kleptomanii, które wyglądają następująco:
- dwie lub więcej kradzieży dokonywanych bez uchwytnego motywu zysku dla siebie lub innych osób;
- pacjent opisuje intensywny popęd do kradzieży z poczuciem napięcia przed takim działaniem i ulgą po nim.
Warto w tym miejscu wspomnieć również o fakcie, że kradzieże są dokonywane bez zamiaru wyrażania gniewu lub chęci zemsty. Aby rozpoznać kleptomanię należy jednak wykluczyć sytuacje, w których kradzież dokonywana jest w przebiegu epizodu manii, antysocjalnego zaburzenia osobowości, czy też jest objawem zaburzeń zachowania u dzieci lub skutkiem halucynacji i urojeń.
Leczenie kleptomanii
Problematyka leczenia kleptomanii jest bardzo złożona. Osobom chorym może pomóc psychoterapia, a w szczególności terapia poznawczo-behawioralna. Może ona polegać m.in na desensytyzacji lub warunkowaniu awersji poprzez kojarzenie nieprzyjemnych doznań z niepożądanym zachowaniem, czyli kradzieżami.
Czy wiesz że: termin kleptomania pochodzi z Greki i wywodzi się od słów klepto oznaczającego „kraść” oraz mania oznaczającego pragnienie, przymus?
Również farmakoterapia może pomóc w ograniczeniu impulsywnej potrzeby dokonywania kradzieży. Osoby z kleptomanią mogą odnieść korzyści z leczenia lekami przeciwdepresyjnymi z grupy SSRI (czyli selektywnymi inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny). Do tej kategorii leków zaliczamy np. paroksetynę, fluwoksaminę czy fluoksetynę. Szczególnie u chorych cierpiących jednocześnie na depresję jest szansa na lepszy efekt terapeutyczny. Oprócz wymienionych już środków leczniczych, farmakoterapię można prowadzić również przy pomocy innych leków (m.in. amitryptyliny, litu, kwasu walproinowego, imipraminy, nortryptyliny czy trazodonu). Pewny poziom skuteczności może również wykazać terapia elektrowstrząsowa.
Czy kleptomania jest dziedziczna?
Nie, nie ma podstaw do twierdzenia, że kleptomania jest chorobą dziedziczną. Jej przyczyny nie są do końca poznane jednak jej dziedziczność nie została w żaden sposób dowiedziona.
Zapamiętaj: Kleptomania to zaburzenie psychiczne - chory nie potrafi kontrolować wewnętrznych impulsów i przywłaszcza często zupełnie bezwartościowe rzeczy.
Według badania dokonanego w roku 1994 w USA, na 37 osobach cierpiących z powodu kleptomanii ponad połowa miała dodatni rodzinny wywiad chorobowy w kierunku chorób psychicznych. Nie oznacza to jednak tego, że kleptomania jest dziedziczna. Wiemy natomiast, że u kobiet kleptomania diagnozowana jest trzykrotnie częściej niż u mężczyzn a jej rozpowszechnienie w populacji szacuje się na około 0,3-6% osób.
Podsumowując, kleptomania jest ciekawym, jednak równocześnie dotkliwym dla chorego schorzeniem. Szacuje się, że aż do pięciu procent osób, które dokonują sklepowych kradzieży, to osoby cierpiące na kleptomanię. Osoby te przez przymus dokonywania kradzieży niejednokrotnie popadają w konflikt z prawem, co może być przyczyną dodatkowego cierpienia dla nich oraz bliskich.