Pierwsze opisy krzywicy zaczęły się pojawiać już w 1645 roku, jednak choroba ta występowała najpewniej już od czasów starożytnych. Zachorowania na krzywicę przybrały charakter epidemii w XIX-wiecznej Anglii. Występujące w tamtym rejonie geograficznym duże zanieczyszczenia powietrza skutkowały zmniejszeniem ekspozycji ludzkiej skóry na promieniowanie słoneczne. Wtedy to zrozumiano prawdziwe przyczyny zmian krzywiczych. Czy grozi nam kolejna epidemia krzywicy i jak możemy jej zapobiec?
Co to jest krzywica?
Krzywica jest chorobą dziecięcą dotykającą kości i wynikającą w głównej mierze z niedoborów witaminy D oraz wapnia. Polega na nieprawidłowej mineralizacji tkanki kostnej w okresie wzrastania szkieletu. Odpowiadające jej rozmiękanie kości, zwane inaczej osteomalacją, występuje u osób dorosłych. Kiedyś choroba ta stanowiła epidemie krajów rozwijającej się Europy, dziś występuje rzadko w krajach rozwiniętych. Najczęściej rozpoznawana jest u dzieci w wieku pomiędzy 2 miesiącem, a 3 rokiem życia.
Objawy krzywicy
Krzywicę charakteryzuje zmniejszona wytrzymałość mechaniczna kości i wynikające z tego zaburzenia kostnienia. Do typowych objawów krzywicy należy pogrubienie przynasad kości długich zwłaszcza w okolicy kostek, kolan i nadgarstków, co tworzy tzw. bransolety krzywicze. Analogiczne zmiany występują na przejściu kostnej i chrzęstnej części żeber objawiające się tzw. różańcem krzywiczym. Dalsze pogłębianie się zmian w obrębie klatki piersiowej może prowadzić do jej kurzej lub lejkowatej deformacji. W obrębie kończyn dolnych często obserwuje się szpotawe, szablaste wygięcie kości podudzia. Dołącza się do tego niekiedy płaskostopie.
Zapamiętaj: Krzywicy zapobiegać można już chwilę po urodzeniu dziecka. Nie zapominaj o stałej suplementacji witaminy D!
Do innych nierzadkich objawów należą: osłabiona siła mięśniowa, opóźnienie wzrastania, zwiększona podatność na złamania oraz duży i wystający brzuch. Przy długotrwałym niedoborze wapnia pojawiają się objawy w postaci drgawek, wzmożonej potliwości oraz nieustępujących zaparć.
Potwierdzenie krzywicy opiera się na typowym obrazie klinicznym, zdjęciach RTG i wynikach badań laboratoryjnych w których obserwuje się stężenie wapnia w dolnych granicach normy, podwyższoną aktywność fosfatazy alkalicznej/zasadowej (wskaźnik aktywności rozkładu tkanki kostnej) oraz krytyczne niedobory witaminy D.
Przyczyny krzywicy
System klasyfikacji krzywicy dzieli ją na 3 kategorie:
– krzywica z niedoboru witaminy D,
– krzywica z zespołami złego wchłaniania,
– krzywica witamino-D-oporna.
Do przyczyn każdej z nich należą odpowiednio:
– niedobory pokarmowe lub niedobór ekspozycji na słońce,
– zaburzenia wchłaniania (np. celiakia),
– dziedziczna rodzinna hipofosfatemia (2/3 przypadków krzywicy).
Dużym zagrożeniem związanym z niedoborami witaminy D jest przemysł kosmetyczny oferujący coraz to nowocześniejsze kremy z filtrem UV. Kremy te uniemożliwiają działanie promieniowania słonecznego na naszą skórę i pozbawiają organizm człowieka naturalnej, wewnętrznej drogi syntezy witaminy D.
Leczenie krzywicy
Leczenie krzywicy opiera się na suplementacji niedoborów witaminy D i wapnia. Obecnie stosuje się dawki 4000-10000 j.m. na dobę przez 4-6 tygodni. Następnie modyfikuje się dawkę w zależności od stanu dziecka. W przypadku krzywicy witamino-D-opornej polega się na leczeniu zaburzeń metabolicznych. Leczenie ortopedyczne (operacyjne) zagięć osi kości stosuje się przy deformacjach powyżej 15o.
Krzywica u niemowląt i dzieci
Wczesne objawy krzywicy takie jak spłaszczenie potylicy, opóźnione zarastanie ciemiączek czy zaburzenia ząbkowania stanowią oznaki alarmowe i wskazują na konieczną diagnostykę oraz ewentualne wprowadzenie wczesnego leczenia.
Czy wiesz że: ponad 80% witaminy D pochodzi ze skóry? Jedynie 15-20% dostarczane jest z pożywieniem.
W celu zapobiegania krzywicy w Polsce zaleca się profilaktyczną suplementację witaminy D u niemowląt od 3 tygodnia życia do 6 miesiąca w dawce 500 j.m. na dobę. Kontynuacja u dzieci do 18 roku życia w dawkach nawet do 1000 j.m. na dobę. U osób dorosłych zaleca się wzbogacanie pokarmów w witaminę D3i wapń.
Za wystarczającą uznaje się godzinną ekspozycję odsłoniętej skóry twarzy i rąk na promienie słoneczne codziennie. Ekspozycja całej skóry ciała powoduje wytworzenie witaminy D3 w dawce około 10000 jednostek dziennie.
Krzywica będąca przyczyną ciężkich opóźnień rozwojowych i czynnikiem ryzyka licznych złamań powinna zaistnieć w świadomości każdego rodzica. Odpowiednia suplementacja już od pierwszych tygodni życia oraz ekspozycja dzieci na słońce stanowi podstawową formę profilaktyki. Kilka prostych zmian i przyzwyczajeń pozwoli zaoszczędzić wielu kłopotów i niechcianych wizyt w szpitalu.