Czytając książki opowiadające o historii dziejów ludzkości często możemy spotkać informacje na temat dawnych sposobów radzenia sobie z chorobami. Ludzie używali naturalnych produktów pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego czy innych zasobów biologicznych, aby leczyć choroby i rany odniesione np. na skutek wojen. Warto wiedzieć, że wiele leków dostępnych i używanych do dziś np. atropina były początkowo opracowane właśnie z roślin. Dlatego wiedza na temat tradycyjnego stosowania produktów naturalnych i mechanizmów ich działania odgrywa dużą rolę w rozwoju farmakologii. Jedną z ciekawych roślin używaną w medycynie ludowej jest Lapacho.
Co to jest Lapacho?
Lapacho z łacińskiego Tabebuia impetiginosa jest to roślina należąca do rodziny Bignoniaceae, która występuje głównie w amazońskich lasach deszczowych i innych tropikalnych regionach Ameryki Środkowej i Południowej. Nazwa Lapacho pochodzi z języka hiszpańskiego. Ten gatunek liściasty może rosnąć do wysokości 30 m i zrzuca swoje liście w porze suchej. Na wiosnę pojawiają się różowe kwiaty. Jest to nie tylko roślina dekoracyjna, ale ma również wysoką wartość terapeutyczną. Wyciąg z wewnętrznej części kory T. impetiginosa jest stosowany medycynie tradycyjnej między innymi w leczeniu gorączki, malarii, anemii, przerostu prostaty, zakażeń bakteryjnych i grzybiczych oraz chorób skóry. Niemniej jednak, należy pamiętać, że zastosowania kliniczne T. impetiginosa zostały słabo zbadane, i nie ma informacji na temat jego mechanizmów działania.
Produkty zawierające Lapacho są dostępne w postaci kapsułek, tabletek, ekstraktów, proszków i herbaty. Należy zdawać sobie sprawę, że czasami trudno jest powiedzieć jaki jest ich dokładny skład. Badania wykazały, że niektóre produkty sprzedawane np. w Kanadzie i Brazylii nie zawierają składników aktywnych T. impetiginosa w odpowiednich ilościach. Co ciekawe w Portugalii prowadzono badania, które z tych preparatów mają największą aktywność. Wykazano, że ekstrakt wykazywał najwyższą aktywność antyoksydacyjną, natomiast herbata najmniejszą. W tej chwili nie ma wystarczających informacji naukowych, aby określić odpowiedni zakres dawek Lapacho. Należy pamiętać, że produkty naturalne nie zawsze są bezpieczne i przy ich stosowaniu zawsze należy postępować zgodnie z odpowiednimi wskazówkami na etykietach produktów, a najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Zapamiętaj: W dużych dawkach Lapacho może powodować silne nudności, wymioty, biegunkę i zawroty głowy.
Lapacho – zastosowanie w medycynie naturalnej
T. impetiginosa jest stosowany tradycyjnie w leczeniu raka, otyłości, depresji, zakażeń wirusowych, grzybiczych i bakteryjnych już od cywilizacji Inków. Plemię Callawaya natomiast odkryło właściwości herbaty z wewnętrznej kory drzewa w leczeniu chorób zapalnych skóry. Co więcej, może być ona stosowana jako substancja o właściwościach moczopędnych. Karaibscy uzdrowiciele ludowi wykorzystują korę i liście T. impetiginosa do leczenia bólu zęba, pleców oraz chorób przenoszonych drogą płciową. U mieszkańców Haiti odnotowano również wykorzystanie tej rośliny w leczeniu chorób zakaźnych. Brazylijczycy tradycyjnie używali jej właściwości przeciwzapalnych i przeciwbólowych w przypadkach ukąszeń przez jadowite węże. Takie historyczne zastosowania T. impetiginosa doprowadziły naukowców do zwrócenia uwagi na tą roślinę w celu zbadania jej składu i pełnego zrozumienia jego właściwości farmakologicznych.
Skład Lapacho – co zawiera roślina?
Z wewnętrznej części kory T. impetiginosa, zostało wyizolowanych kilka kategorii związków między innymi chinony, flawonoidy, naftochinony i kwasy benzoesowe. Obecność naftochinonów szczególnie przyciągnęła uwagę naukowców. Do tej grupy należy, lapachol i β-lapachol. Wykazano, że lapachol hamuje proliferację komórek nowotworowych, podczas gdy β-lapachol wykazuje silną toksyczność zarówno w mysich i ludzkich komórkach. W korze T. impetiginosa znajdują się również kwasy tłuszczowe takie jak: kwas oleinowy, kwas palmitynowy i kwas linolowy. Zidentyfikowano w niej również w niej cukry: glukozę, fruktozę i sacharozę. Ponadto wewnętrzna część kory T. impetiginosa zawiera lotne składniki w tym np. 4-metoksybenzaldehyd wykazujące działanie przeciwutleniające, czyli ochraniające komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników powstających w organizmie.
Lapacho a choroby autoimmunologiczne
Ostatnie badania wykazały, że T. impetiginosa ma wpływ na różne choroby autoimmunologiczne, takie jak łuszczyca, choroba zwyrodnieniowa stawów i nieswoiste zapalenia jelit. Wykazano, że składnik wewnętrznej kory T. impetiginosa, hamuje wzrost linii ludzkich keratynocytów (komórek skóry), których nadmierna proliferacja występuje w łuszczycy. Badanie przeprowadzono in vitro, czyli poza organizmem żywym wykorzystując HaCaT (nienowotworogenną, unieśmiertelnioną linię komorkową keranocytów człowieka). Ponadto opisano, że ekstrakty z kory T. impetiginosa istotnie hamowały rozwój niektórych gatunków bakterii związanych z chorobami przewodu pokarmowego i biegunkami, co sugeruje ich przydatność do profilaktycznego i terapeutycznego zastosowania. Naukowcy z Portugalii badali wpływ Lapacho na chorobę zwyrodnieniową stawów indukowaną monojodooctanem na modelu szczurzym. Zaobserwowali, że podanie Lapacho łagodzi objawy tej choroby poprzez zmniejszenie stężenia w surowicy mediatorów zapalenia, które odpowiedzialne są za postępujące niszczenie stawów w tej chorobie.
Czy wiesz że: T. impetiginosa nazywany jest również różową trąbką ze względu na jego kolor i wygląd kwiatów? W języku angielskim określany jest jako Taheebo. W języku francuskim, jest znany jako Poui, podczas gdy jego portugalskie nazwy obejmują Pau d'arco i Ipe.
Lapacho w leczeniu nowotworów
W ostatnich latach prowadzono badania kliniczne niektórych z głównych aktywnych składników T. impetiginosa. β-lapachon, wszedł do drugiej fazy badań klinicznych w leczeniu raka płaskonabłonkowego głowy i szyi. Rozpoczęła się ona w 2006 roku jednak do tej pory nie opublikowano wyników. Co ciekawe 2-acetylonafto-(2,3-β)-furano-4,9-dion, który również jest obecny w Lapacho określany jest jako inhibitor STAT3 – napabucasin. Hamuje on ważny szlak, odpowiedzialny za rozwój nowotworów. Co więcej, zarówno badania kliniczne, jak i eksperymentalne wykazały, że STAT3 jest aktywowany i wiąże się ze słabą przeżywalnością pacjentów np. z rakiem piersi, okrężnicy, szyjki macicy, prostaty, czerniakiem czy białaczką. W konsekwencji STAT3 może być obiecującym celem terapeutycznym przy opracowywaniu pojedynczych i skojarzonych terapii raka. Obecnie w toku jest kilka badań fazy III opartych na napabucasinie do leczenia zaawansowanych nowotworów. 28 października 2020 roku naukowcy z Chin wydali publikację w której opisali dużą rolę tej substancji w terapii rozlanego chłoniaka z dużych komórek B. Wykazano, że napabucasin hamuje proliferację komórek guza i stymuluje ich niszczenie bez znacznej toksyczności dla organizmu pacjenta. Dodatkowo działa synergistycznie wraz z doksorubicyną, która jest stosowana w leczeniu tego rodzaju nowotworu, a więc wzmacnia jej działanie.
Czy Lapacho wywołuje działania niepożądane?
W dużych dawkach Lapacho może powodować silne nudności, wymioty, biegunkę i zawroty głowy. Bezpieczeństwo tej substancji w typowych dawkach nie jest znane. Warto wiedzieć, że T. impetiginosa może spowolnić krzepnięcie krwi. Może to zwiększać ryzyko krwawienia w trakcie i po zabiegach operacyjnych. Należy wtedy zaprzestać jego stosowania na co najmniej 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem.
Lapacho a interakcje
Ze względu na to, że Lapacho może zmniejszać krzepnięcie krwi, należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu go z innymi lekami wpływającymi na krzepnięcie krwi, takimi jak: kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, ibuprofen, heparyna czy warfaryna. Przyjmowanie ich razem zwiększa ryzyko krwawień i samoistnego powstawania siniaków. Warto wiedzieć, że niektóre z tych leków wymagają monitorowania działania przez co dodatkowe stosowanie Lapacho może spowodować, że ta kontrola będzie musiała być częstsza, a poprzednio ustawione dawki nie będą odpowiednio spełniały swojej funkcji.
Naukowcy zrobili ogromne postępy w badaniu składu i właściwości T. impetiginosa. Niemniej jednak w opublikowanych artykułach podkreśla się, że wciąż istnieją nowe zagadnienia wymagające dalszych badań, aby precyzyjnie ustalić zastosowanie kliniczne Lapacho. Większość analiz przeprowadzano na modelu mysim, co sprawia, że nie ma pewności, czy działanie tych substancji u człowieka będzie takie samo. Ponadto, w przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości powinno się zasięgnąć porady lekarskiej i zastosować sprawdzone leczenie, które jest poparte wieloletnimi badaniami, a nie opierać terapię o naturalne substancje, które nie mają dostatecznych dowodów swoich korzystnych efektów.