Witamina B12 (zwana inaczej kobalaminą) odgrywa kluczową rolę w wielu procesach zachodzących w naszym organizmie Ich prawidłowy przebieg w znacznym stopniu decyduje o jakości naszego życia. Jest ważnym elementem produkcji czerwonych krwinek (erytrocytów), dzięki którym wszystkie narządy mogą być zaopatrzone w niezbędny do funkcjonowania tlen oraz uczestniczy w przemianach metabolicznych białek, tłuszczów i węglowodanów. Ponadto odpowiada za sprawne funkcjonowanie układu nerwowego niezależnie od wieku, co sprawia, że zachowujemy dużą zdolność uczenia się.
Odpowiedni poziom tej witaminy pomaga też w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych, przez co jej niedobór może przyczyniać się do pojawienia depresji. Najbardziej narażeni są wegetarianie, gdyż głównym źródłem witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego.
Wchłanianie kobalaminy zachodzi w jelicie krętym. Jest do dosyć skomplikowany proces, w trakcie którego, aby móc przeniknąć do krwioobiegu musi połączyć się z tzw. czynnikiem wewnętrznym Castele’a, który jest białkiem produkowanym w żołądku przez znajdujące się tam komórki okładzinowe. Po wchłonięciu trafia ona do wątroby, gdzie jest magazynowana, dzięki czemu organizm jest w stanie uniknąć przez pewien okres skutków braku jej podaży w diecie. Po kilku latach rozwijają się objawy niedoboru, które skutkować mogą poważnymi zaburzeniami.
Niedobór witaminy B12
Głównym skutkiem ubocznym wyczerpania zapasu witaminy B12 w organizmie jest niedokrwistość megaloblastyczna. Występuje, gdy w związku z niedoborem kobalaminy proces tworzenia czerwonych krwinek zostaje zaburzony. Powstałe w ten sposób erytrocyty żyją krócej i łatwiej się rozpadają, przez co ich liczba we krwi jest zbyt mała, aby mogły prawidłowo spełniać swoją funkcję. Skutkuje to pojawieniem się objawów takich jak osłabienie, ciągłe uczucie zmęczenia, senność, zmniejszona tolerancja wysiłku, kołatanie serca czy zawroty głowy.
Ponadto w związku z niedoborem mogą pojawić się również inne niespecyficzne objawy ze strony układu pokarmowego (stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej i języka powodujące ból oraz utrata apetytu i nudności), a także zaburzenia neurologiczne (zaburzenia równowagi, czucia głębokiego i wibracji, uczucie drętwienia i mrowienia kończyn, zmienność nastroju, depresja).
Badania naukowe udowodniły również, że niedobór witaminy B12 jest czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic, w tym również naczyń wieńcowych, a co za tym idzie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zawału mięśnia sercowego. Ponadto badacze odnotowali związek pomiędzy niskim stężeniem witaminy B12, a zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera.
Czynniki ryzyka wystąpienia niedoboru witaminy B12
- niedobór czynnika wewnętrznego Castle’a – bez połączenia z nim kobalamina nie może być wchłonięta ze światła jelita krętego. Powodem może być np. stan po resekcji żołądka lub zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka;
- stan po resekcji jelita krętego – gdyż w tym odcinku przewodu pokarmowego dochodzi do wchłaniania tej witaminy;
- zbyt mała podaż witaminy B12 w diecie – na niedobór szczególnie narażeni są wegetarianie i weganie, gdyż produkty roślinne nie zawierają kobalaminy;
- choroby jelit upośledzające wchłanianie, np. choroba Addisona i Biermera, choroba Leśniowskiego-Crohna;
- stosowanie leków takich jak metformina, sulfasalazyna czy kwas acetylosalicylowy.
Nadmiar witaminy B12
Kobalamina należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie, dzięki czemu jej nadmiar może być przefiltrowany przez nerki i wydalony z moczem. Nie kumuluje się w organizmie, dlatego nie występuje ryzyko jej przedawkowania.
Występowanie witaminy B12
Witamina B12 obecna jest głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego: podrobach, wołowinie, wieprzowinie, rybach czy żółtkach jaj.
Zapotrzebowanie na kobalaminę osoby dorosłej wynosi 2,4 μg na dobę. W okresie ciąży kobiety powinny przyjmować 2,6 μg, a w okresie karmienia piersią 2,8 μg.
W odniesieniu do zapotrzebowania tak kształtuje się zawartość witaminy B12 w niektórych produktach (w przeliczeniu na 100g produktu):
- wątroba wołowa >100μg
- tuńczyk 2,8 μg
- jaja – 1,6 μg
- wołowina – 1,4 μg
- wieprzowina – 0,7 μg
- mięso z kurczaka – 0,4 μg
W diecie wegetarian duże znaczenie mają produkty sztucznie wzbogacane o witaminę B12, takie jak płatki zbożowe czy produkty sojowe.