Nietrzymanie moczu to mimowolne oddawanie moczu prowadzące do częściowego lub całkowitego opróżniania pęcherza moczowego.  Szacuje się, że około 1 na 5 kobiet po 40. roku życia cierpi na nietrzymanie moczu. Po 80. roku życia na nietrzymanie moczu cierpi prawie połowa kobiet i co trzeci mężczyzna. W razie zauważenia nietrzymania moczu wskazana jest wizyta u lekarza rodzinnego. Możesz też zgłosić się do urologa czy ginekologa.

Nietrzymanie moczu

Nietrzymanie moczu to mimowolne oddawanie moczu prowadzące do częściowego lub całkowitego opróżniania pęcherza moczowego. Może dotykać zarówno kobiety, jak i mężczyzn w każdym wieku. Częściej występuje u kobiet po menopauzie, zwłaszcza u wieloródek. Szacuje się, że około 1 na 5 kobiet po 40. roku życia cierpi na nietrzymanie moczu. Po 80. roku życia na nietrzymanie moczu cierpi prawie połowa kobiet i co trzeci mężczyzna. Mimo częstego występowania u osób starszych nie powinniśmy traktować nietrzymana moczu jako normalnego objawu starości.

Wystąpieniu dolegliwości sprzyja także otyłość, przewlekłe zaparcia, menopauza czy przebyte operacje ginekologiczne (np. usunięcie macicy). U mężczyzn często jest skutkiem chorób gruczołu krokowego lub leczenia chirurgicznego przerostu prostaty.

Zawsze trzeba dążyć do ustalenia jego przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Nietrzymanie moczu jest dolegliwością krępującą i utrudniającą życie. Szacuje się, że ponad połowa osób z nietrzymaniem moczu nie zgłosi się do lekarza. Musimy pamiętać, że w przypadku ustalenia przyczyny nietrzymania moczu, istnieje wiele możliwości jego leczenia.

Przyczyny nietrzymania moczu

Nie możemy mówić o przyczynach nietrzymania moczu bez wcześniejszej klasyfikacji typów nietrzymania moczu.

Wśród typów przewlekłego nietrzymania moczu wyróżniamy:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu – spowodowane osłabieniem mięśni dna miednicy i zwieracza cewki moczowej. Osłabione mięśnie nie zaciskają z wystarczającą siłą cewki moczowej, co objawia się wypływem moczu. Do wyciekania moczu dochodzi w trakcie zwiększenia ciśnienia w obrębie jamy brzusznej, w trakcie parcia, kaszlu, śmiechu, oraz w trakcie wysiłku fizycznego. Często występuje u kobiet w okresie menopauzy, zwłaszcza jeśli wielokrotnie rodziły naturalnie.
• nietrzymanie moczu z naglącym parciem jest spowodowane nadmierną aktywnością mięśni. Typowo występuje z nagłą, niemożliwą do powstrzymania potrzebą natychmiastowego oddania moczu. Nietrzymanie moczu z naglącym parciem jest spowodowane zbyt szybkim i nagłym skurczem mięśni pęcherza moczowego. W przeważającej liczbie przypadków przyczyna takiego stanu nie jest możliwa do ustalenia i lekarz rozpoznaje wtedy tzw. zespół nadreaktywnego pęcherza.
• nietrzymanie moczu z przepełnienia – w przypadku przeszkody w odpływie moczu z pęcherza dochodzi do jego przepełnienia, nadmiernego rozciągnięcia pęcherza i wzrostu ciśnienia moczu. Mocz bezwiednie, samoistnie wypływa okresowo lub przez cały czas. Najczęściej występuje u mężczyzn z przerostem gruczołu krokowego.

Zapamiętaj: Nietrzymanie moczu to jedna z najczęstszych dolegliwości kobiecych, która dotyka nawet 3 mln Polek.

Przemijające nietrzymanie moczu może wystąpić także w przypadku bakteryjnego zapalenia pęcherza moczowego. Zwykle przebiega z bólem w podbrzuszu, dyzurią (bolesność przy oddawaniu moczu), często towarzyszy mu gorączka. Mocz jest mętny, pienisty, może być podbarwiony krwią. W razie pojawienia się wyżej wymienionych objawów wskazany jest kontakt z lekarzem.

Leczenie nietrzymania moczu

Leczenie nietrzymania moczu powinno skupiać się na leczeniu przyczynowym, jeśli jest to tylko możliwe (np. leczenie przerostu prostaty, zapalenia pęcherza moczowego).

Zalecane zmiany stylu życia dla osób borykających się z problemem nietrzymania moczu:

• ograniczenie picia napojów zawierających kofeinę,
• dbanie o regularne wypróżnianie i przeciwdziałanie zaparciom,
• zmniejszenie masy ciała w przypadku nadwagi i otyłości,
• powstrzymanie się od nadmiernego spożywania płynów przed sytuacjami w których bezwiedny wypływ moczu powoduje znaczny dyskomfort (spotkaniami towarzyskimi, przed spoczynkiem nocnym itp.).

W wysiłkowym nietrzymaniu moczu u kobiet bardzo pomocne bywają ćwiczenia mięśni Kegla. Wzmacniają one mięśnie dna miednicy, a ich wykonanie możliwe jest praktycznie w każdym miejscu i czasie. Zasadniczo ćwiczenia polegają na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy i zwieracza cewki moczowej. Ważna jest systematyczność i cierpliwość – pierwszych efektów możemy spodziewać się po 3. miesiącach regularnych ćwiczeń.

W zależności od przyczyny i typu dolegliwości dostępna jest też szeroka gama preparatów farmaceutycznych, które mogą złagodzić objawy. Leki te często powodują działania niepożądane (czasem poważne) i muszą być stosowane pod kontrolą lekarza.

• Złotym standardem w leczeniu pęcherza nadreaktywnego pozostają leki antycholinergiczne (selektywni antagoniści receptora M3). Ta sytuacja jest niezmieniona od kilkudziesięciu lat. Zwiększają pojemność pęcherza moczowego, zmniejszają one ilość parć naglących oraz wydłużają tzw „warning time” – czas pomiędzy pojawieniem się parcia naglącego, a koniecznością udania się do toalety.
• W tej grupie wyróżniamy: oksybutyninę (najstarszy lek antycholinergiczny), tolterodynę, dorifenacynę, solifenacynę. Leki antycholinergiczne nie powodują wyleczenia nadreaktywności pęcherza, dlatego należy stosować je ciągle lub okresowo, w zależności od stopnia nasilenia objawów.
• Objawy uboczne leków antycholinergicznych to: suchość w jamie ustnej, zaburzenia widzenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Przeciwwskazaniem bezwzględnym do ich stosowania są: jaskra z wąskim kątem przesączania, wrodzona męczliwość mięśni.
• W leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu stosujemy leki alfa-adrenergiczne (np. midodryna). Powodują one wzrost napięcia mięśni pęcherza i cewki moczowej, zmniejszając tym samym wyciek moczu z pęcherza.
• U mężczyzn z przerostem prostaty stosujemy leki blokujące receptory adrenergiczne – tamsulosynę, doksazosynę – mają udowodniony wpływ na poprawę strumienia moczu.
• W leczeniu nietrzymania moczu znalazły też miejsce estrogeny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. imipramina, dezipramina).
• Neurotoksyny podawane miejscowo (toksyna botulinowa, resiniferatoksyna) porażają nerwy pęcherza i modulują jego czynność. Leki te stosuje się w przypadku braku zadowalającej odpowiedzi na klasyczne leczenie farmakologiczne.

Kolejnym etapem jest leczenie chirurgiczne. U mężczyzn z przerostem prostaty leczeniem będzie resekcja częściowa lub całkowita gruczołu krokowego.

U kobiet z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, u których ćwiczenia mięśni Kegla i środki farmaceutyczne nie przyniosły oczekiwanej poprawy istnieją wskazania do leczenia operacyjnego. Leczeniem zabiegowym nietrzymania moczu zajmują się ginekolodzy i urolodzy. Istota zabiegów polega na podparciu szyi pęcherza i/lub wzmocnieniu mięśnia zwieracza cewki moczowej.

Czy wiesz że: częste skakanie na trampolinie (w niewłaściwy sposób) może spowodować nietrzymanie moczu?

Najczęściej wykonywane zabiegi polegają na wszyciu specjalnej pętli, która ma za zadanie unieść i podeprzeć pęcherz moczowy. Sam zabieg trwa kilka minut i często wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, a poprawy w zakresie nietrzymania moczu można spodziewać się już po 48. godzinach od zabiegu. Warto w tym miejscu podkreślić, że najlepsze wyniki w operacjach nietrzymania moczu mają ośrodki wykonujące najwięcej zabiegów tego typu. Na etapie wyboru ośrodka, do którego zgłosimy się na operację, warto dowiedzieć się, czy zapewnia on opiekę pooperacyjną oraz czy zapewnia odpowiednie leczenie w razie wystąpienia nieraz trudnych do przewidzenia powikłań.

Laserowe leczenie nietrzymania moczu

Laserowe leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu polega na obkurczeniu i fotoablacji ścian pochwy za pomocą lasera erbowo-yagowego (Er:Yag). Zabieg polega na wprowadzeniu specjalnego urządzenia emitującego światło do pochwy, a skutkiem  ma być wzmocnienie i poprawa sprężystości mięśni dna miednicy i górnej ściany pochwy. Sama procedura trwa kilka minut i nie wymaga znieczulenia. Zabieg ten na chwilę obecną nie jest refundowany przez NFZ, jednakże w internecie znajdziemy bardzo dużo ofert prywatnych klinik wykonujących tego typu procedury.

W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że Polskie Towarzystwo Uroginekologiczne nie rekomenduje i nie popiera laserowego leczenia nietrzymania moczu i obniżenia narządów miednicy mniejszej.

W wywiadzie dla portalu rynekzdrowia.pl przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Uroginekologicznego, dr Paweł Szymanowski mówi:

“Kierując się dbałością o interes polskich pacjentek i zapewnienie im rzetelnego leczenia jako Towarzystwo chcieliśmy podkreślić, że nie zalecamy i nie popieramy leczenia nietrzymania moczu i obniżenia narządów miednicy mniejszej z użyciem lasera uznając tę metodę za eksperymentalną, niesprawdzoną, wątpliwie skuteczną i możliwie obarczoną późnymi powikłaniami.”

Zapytany o przyczyny takiego stanowiska, odpowiada: “Na stronie internetowej producenta lasera wyraźnie określono zastosowanie lasera do leczenia nietrzymania moczu jako metodę dodatkową, która nie zastępuje dotychczasowych metod leczenia i która może być użyta w przypadkach nieskuteczności metod tradycyjnych, jako ich następcze uzupełnienie. Innymi słowy metoda leczenia laserem nie jest metodą z wyboru.[1]”

Wyniki laserowego leczenia nietrzymania moczu nie zostały ocenione w wystarczającej liczbie dużych badań klinicznych zgodnych z ideą medycyny opartej na faktach (Evidence Based Medicine). Wstępne wyniki badań są obiecujące, lecz aby uznać tę metodę za pełnowartościową opcję terapeutyczną, potrzeba odpowiednio dużych badań klinicznych oceniających bezpieczeństwo i skuteczność takiego postępowania [2].