Rak jelita grubego jest poważnym problemem klinicznym, ponieważ obserwuje się stopniowy wzrost zachorowań na tę chorobę. Nowotwór ten zajmuje trzecie miejsce pod względem zachorowalności u mężczyzn i drugie u kobiet. Natomiast śmiertelność spowodowana rakiem jelita grubego stanowi u mężczyzn drugie miejsce zaraz po raku płuc, a u kobiet trzecie – po raku płuca i piersi.
Nowotwór jelita grubego
Histologicznie w większości przypadków rak jelita grubego to gruczolakorak, który może rozwinąć się na tle niektórych polipów, zespołu polipowatości, zespołu Lyncha czy zapaleń jelita grubego. Podejrzewa się również wpływ diety na rozwój raka jelita grubego – szczególnie zawierającej dużo tłuszczów zwierzęcych, ubogobłonnikowej czy zawierającej mało wapnia i witaminy D3. Osoby nadużywające alkoholu również mają zwiększone ryzyko. Dlatego zachorowania można podzielić na sporadyczne – czyli niezwiązane z obciążeniem rodzinnym i na uwarunkowane genetycznie. Nowotwór najczęściej występuje u osób po 40 rż, a szczyt zachorowalności to osoby w ok. 70 rż.
Nowotwór jelita grubego – objawy
Rak jelita grubego w zależności od swojej lokalizacji i stopnia zaawansowania daje różne objawy kliniczne. Najczęściej rak występuje w okrężnicy, następna pod względem częstości jest esica czyli jest to tzw. lewa połowa jelita grubego. Prawą połowę rak zajmuje stosunkowo rzadziej, a w jej obrębie występuje głównie w kątnicy.
Objawy raka zlokalizowanego po lewej stronie czyli m.in. w odbytnicy, esicy to najczęściej zmiana rytmu wypróżnień – mogą występować biegunki z dużą ilością śluzu lub zaparcia. Rak w tej lokalizacji rośnie obrączkowato, przez co światło jelita jest proporcjonalnie zwężone i wypróżnienia są utrudnione, stolec często przyjmuje „ołówkowaty” kształt. Może wystąpić krwawienie przy oddawaniu stolca i najczęściej jest to świeża krew. Pacjenci zgłaszają również bóle brzucha, uporczywe wzdęcia.
Rak w kątnicy czyli w obrębie prawej połowy jelita rośnie w formie guza. Przez bardzo długi okres czasu nie daje żadnych objawów klinicznych. Badaniem, na podstawie którego można na tym etapie podejrzewać raka ukrytego właśnie w tej lokalizacji jest badanie krwi utajonej w stolcu. Osoby powyżej 50 rż powinny to badanie mieć wykonywane raz na dwa lata. Krew jest zmieszana ze stolcem, dlatego nie można jej zobaczyć „gołym okiem”. W morfologii krwi pacjent ma cechy anemii, bo właśnie traci krew przez przewód pokarmowy. Do objawów późnych należy utrata masy ciała, czasem nawet prowadząca do „wyniszczenia”, brak apetytu, osłabienie.
Nowotwór jelita grubego – leczenie
Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej rozpoznania. Jak w każdym przypadku im wcześniej nowotwór zostanie wykryty tym większa jest szansa na skuteczne wyleczenie. Postępowaniem z wyboru w raku jelita grubego jest zawsze zabieg operacyjny.
W przypadku, gdy nowotwór ogranicza się do pojedynczego polipa lub stanowi bardzo mały fragment jelita i jest w nim płytko osadzony, możliwe jest wycięcie miejscowe. Taki zabieg często wykonywany jest endoskopowo w trakcie kolonoskopii lub rektoskopii.
W większości przypadków wycinany jest guz oraz fragment jelita grubego plus okoliczne węzły chłonne. W zależności od lokalizacji guza wycina się prawą lub lewą połowę okrężnicy. Jelita zespalane są ze sobą „koniec do końca”, a gdy nie jest to możliwe, wyłania się fragment jelita w postaci stomii. W tej sytuacji stolec wydostaje się na zewnątrz do specjalnego zbiornika, który się regularnie wymienia. Nie oznacza to, że chory na zawsze będzie skazany na sztuczny odbyt. Czasami chirurdzy czekają aż ustąpi stan zapalny w jamie brzusznej i dopiero po jakimś czasie łączą jelita. W przeciwnym razie szwy bardzo szybko by się rozeszły. Aby resekcja była doszczętna, konieczne jest niekiedy wycięcie guza wraz z nacieczonymi okolicznymi tkankami i narzędziami.
Chemioterapia i radioterapia to leczenie wspomagające. Zastosowanie przedoperacyjne chemioterapii ma sens w przypadku dużych guzów, trudnych do zabiegu, które po takiej serii mogą ulec zmniejszeniu i przez to ułatwić przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Chemioterapia podawana chorym po zabiegu resekcji jelita ma za zadanie wyeliminować krążące komórki nowotworowe we krwi oraz zapobiegać nawrotom choroby. Radioterapia znalazła zastosowanie w leczeniu nowotworów odbytnicy. Podobnie jak w przypadku chemioterapii, przed zabiegiem ma zmniejszyć masę guza, a po operacji usunąć pozostałości nowotworu.
Nowotwór jelita grubego – rokowania
Im wcześniej zostanie wykryty nowotwór tym rokowanie jest lepsze. Każde kolejne stadium choroby wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością. We wczesnym wykrywaniu raka jelita grubego pomagają badania przesiewowe jak wspomniane wyżej badanie krwi utajonej w stolcu. Największą skuteczność na dzień dzisiejszy ma kolonoskopia. Pozwala na uwidocznienie całego jelita grubego i dokładne jego obejrzenie. W przypadku tego badania możliwe jest również usunięcie podejrzanych polipów i zmian i przekazanie ich do badania histopatologicznego. W naszym kraju istnieje program wczesnego wykrywania raka jelita grubego. W tym celu osobom pomiędzy 50 a 65 rż zaleca się wykonanie bezpłatnej kolonoskopii. Zabieg można powtórzyć po 10 latach.
W zapobieganiu nowotworom, nie tylko jelita grubego, ogromne znaczenie ma styl życia. Dlatego tak ważne jest zachowanie aktywności fizycznej i zdrowej, zróżnicowanej diety, co w naszych czasach nie jest takie proste. Jesteśmy otoczeni milionem konserwantów i innych szkodliwych dodatków żywieniowych. W zapobieganiu nowotworom jelita grubego udowodnione działanie protekcyjne ma dieta bogata w błonnik, spożywanie dużej ilości warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych i oczywiście ograniczenie potraw tłustych, zwłaszcza zawierających nasycone kwasy tłuszczowe, słodyczy, barwników i konserwantów, a także alkoholu.