Olej lniany uważany jest za nasz rodzimy ‘superfood’, czyli produkt należący do żywności o szczególnych właściwościach. Określany jako panaceum na wszystkie dolegliwości znalazł się u podstawy diety dr Budwig, znanej ze swojego potencjalnego działania antynowotworowego. Szczególny nie tylko ze względu na korzyści płynące z jego spożycia, lecz także ze szczególnej metody wytwarzania oraz sposobu przechowywania i ograniczeń w jego wykorzystaniu w kuchni. Jego sława pozostawia za sobą wiele pytań. Czy rzeczywiście może kojarzyć się z czynnikiem poprawy zdrowia w przypadku wielu schorzeń? Jak prawidłowo obchodzić się z olejem lnianym?
Jak wytwarzany jest olej lniany?
Olej lniany wytwarzany jest z nasion lnu z wykorzystaniem procesu tłoczenia na zimno, czyli metody mechanicznego wyciskania oleju przebiegającej w temperaturze, która nie przekracza 50 stopni Celsjusza. Dzięki temu możliwe jest zachowanie jak największej ilości zawartych w nim substancji bioaktywnych, między innymi fitosteroli, tokoferoli oraz karotenoidów. Tuż po wytłoczeniu olej schładza się oraz chroni przed działaniem światła, powietrza i zbyt wysokiej temperatury otoczenia. W związku z tym olej lniany przechowywany jest w temperaturze 4-10 stopni w szczelnie zamkniętych brązowych butelkach wykonanych ze szkła. Takie działania gwarantują ochronę zawartych w oleju lnianym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) przed utlenianiem, a co za tym idzie, utrzymanie wysokiej wartości odżywczej tego produktu.
Właściwości oleju lnianego
Olej z nasion lnu uznawany jest za olej z najwyższą zawartością kwasu alfa-linolenowego (ALA) wynoszącą około 50% wszystkich kwasów tłuszczowych w nim zawartych. Kwas alfa-linolenowy należy do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które muszą być dostarczane z pożywieniem, gdyż organizm człowieka nie potrafi sam ich wytworzyć. Kwas alfa-linolenowy z żywieniowego punktu widzenia jest istotny ze względu na jego rolę w powstawaniu długołańcuchowych kwasów tłuszczowych EPA i DHA należących do rodziny kwasów omega-3. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe są niezwykle ważne dla człowieka w związku z ich wpływem na łagodzenie stanów zapalnych w organizmie oraz zapewnianiem prawidłowej pracy układu nerwowego i sercowo – naczyniowego.
Czy wiesz że: kwas alfa-linolenowy znacznie przeważający wśród kwasów tłuszczowych zawartych w oleju lnianym jest jedynym kwasem tłuszczowym, którego spożycie odpowiada niższemu ryzyku powtórnego incydentu sercowo-naczyniowego u osób po przebytym zawale serca?
Przewaga w diecie kwasów tłuszczowych omega-6 nad kwasami omega-3 skutkować może zwiększonym ryzykiem występowania chorób cywilizacyjnych, tj. otyłości, chorób układu krążenia, cukrzycy, a także chorób nowotworowych. Wynika to z faktu, że obydwie grupy kwasów konkurują ze sobą o te same enzymy, więc w przypadku nieodpowiedniej proporcji wykorzystanie kwasów omega-3 jest obniżone. Zalecana proporcja między tymi kwasami to około 5:1, a olej lniany jest przykładem tłuszczu, w którym ilość kwasów tłuszczowych n-3 przeważa nad ilością kwasów z rodziny n-6, co jest zjawiskiem wysoce korzystnym. Zadbanie o odpowiednią podaż kwasów tłuszczowych omega-3 wykluczy ich niedobory oraz zachwianie równowagi między tymi grupami kwasów, tym samym będzie przeciwdziałać syntezie związków o charakterze prozapalnym, co mogłoby prowadzić do określonych stanów patofizjologicznych w organizmie.
W związku z wymienionymi właściwościami związków zawartych w oleju lnianym jego spożycie może odgrywać znaczącą rolę w profilaktyce chorób układu krążenia, a także innych schorzeń związanych z nierówną proporcją kwasów n-3 do n-6 w diecie. Na całokształt właściwości oleju lnianego składa się jego działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz pozytywny wpływ na lipidogram poprzez zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego we krwi.
Zastosowanie oleju lnianego
Ze względu na szerokie spektrum właściwości oleju lnianego zaleca się jego stosowanie szczególnie w takich stanach chorobowych jak hipercholesterolemia, triglicerydemia, wrzody żołądka oraz w zespole metabolicznym. Najkorzystniejsze może być włączenie oleju lnianego do diety również przez osoby zdrowe, w celu prewencji wystąpienia chorób żywieniowozależnych w późniejszych okresach życia. Badania wykazały, że dopełnienie diety tłuszczem w postaci oleju lnianego może także wpłynąć na obniżenie liczby markerów stanu zapalnego w organizmie.
Olej lniany na włosy
Olej lniany sprawdzi się nie tylko jako składnik diety, lecz również jako kuracja dla włosów zniszczonych, pozbawionych blasku, z rozdwojonymi końcówkami i skłonnością do puszenia. Oprócz dużej zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które są budulcem mieszków i łodygi włosa rolę tutaj odgrywa także witamina E zawarta w oleju z nasion lnu, która wykazuje na włosy działanie regenerujące. Włosy po regularnym stosowaniu oleju lnianego stają się błyszczące, elastyczne oraz są bardziej odporne na działanie czynników zewnętrznych, jak chociażby wysoka temperatura i promieniowanie UV.
Olej lniany w ciąży
U kobiet w ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na wiele składników pokarmowych, w tym kwasy EPA oraz DHA powstające z kwasu alfa-linolenowego. Z tego powodu zwiększa się istotność stosowania produktów bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. W tym przypadku idealnym uzupełnieniem diety może być olej lniany, który ze względu na swoje właściwości może zapewnić prawidłowy rozwój płodu oraz pozytywnie wpłynąć na stan zdrowia matki. Do argumentów opowiadających się za spożywaniem oleju lnianego przez kobiety w ciąży zalicza się minimalizacja ryzyka przedwczesnego porodu oraz powikłań okołoporodowych, wpływ na odpowiednią budowę narządu wzroku i układu nerwowego u płodu, a także ochronę przed wystąpieniem depresji poporodowej u matki. Jego włączenie do diety przez kobiety ciężarne powinno jednak odbywać się pod kontrolą lekarza.
Olej lniany na twarz
Olej lniany znajduje swoje zastosowanie także w kosmetologii, używany w celu poprawienia stanu cery. Ze względu na swoje działanie przeciwzapalne może odegrać szczególną rolę w normalizacji pracy gruczołów łojowych. Sprawdzi się jako kosmetyk dla cery tłustej, zanieczyszczonej ze zmianami trądzikowymi i skłonnościami do powstawania zapaleń. Jego działanie na gruczoły łojowe polega na ich udrażnianiu, jednocześnie ze względu na swoje właściwości hamuje rozwój bakterii oraz łagodzi podrażnienia. Olej z nasion lnu warto również stosować jako pielęgnację dla spierzchniętych ust, w związku z czym jest obecny w składach niektórych pomadek i balsamów do ust mających na celu ich głębokie nawilżenie i odżywienie. Jako naturalny kosmetyk sprawdzi się idealnie u osób z alergiami na substancje zapachowe zawarte w różnego typu kremach i balsamach.
Olej lniany na skórę
Oprócz pozytywnego wpływu oleju lnianego na stan cery oraz wygląd i odżywienie włosów warto rozważyć jego stosowanie w celu poprawy kondycji skóry całego ciała. Ze względu na znaczną zawartość w jego składzie witaminy E oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych może odgrywać szczególną rolę w przeciwdziałaniu procesom starzenia oraz utrzymaniu skóry gładkiej i napiętej. Wykazuje on także działanie lecznicze w przypadku występowania zmian łuszczycowych, atopowego zapalenia skóry oraz egzemy. Deficyt kwasu alfa-linolenowego (przeważającego w składzie oleju lnianego) w organizmie może wiązać się z objawami suchej skóry oraz zaburzeniami rogowacenia naskórka, a więc nie tylko bezpośrednie stosowanie tego oleju na naskórek, lecz również jego spożycie odgrywa ważną rolę w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry oraz poprawie jej parametrów, takich jak nawilżenie, elastyczność i odporność na zmęczenie. Najłatwiej jest go stosować poprzez dodanie do kąpieli czy też użycie podczas masażu ciała.
Olej lniany do smażenia
Olej lniany nie powinien być traktowany jako olej nadający się do smażenia. Wynika to z jego skłonności do rozkładu w temperaturze wynoszącej około 100 stopni, a jego wrażliwość na wysokie temperatury wynika przede wszystkim z charakterystycznego składu, w którym na głównym miejscu znajdują się kwasy tłuszczowe wielonienasycone. Ulegają one w podwyższonej temperaturze niekorzystnym przemianom, a ich produkty uważane są za niebezpieczna dla zdrowia. Następstwem ogrzewania oleju z nasion lnu jest utlenianie kwasu alfa-linolenowego oraz powstawanie niekorzystnych dla organizmu nadtlenków, które mogą mieć wpływ chociażby na zaburzenia w obrębie układu krążenia, a co za tym idzie, także rozwój miażdżycy.
Do czego dodawać olej lniany?
Olej lniany najlepiej sprawdzi się jako dodatek do potraw, np, sałatek, surówek, gotowanych ziemniaków oraz białego sera. Ze względu na swoje walory smakowe będzie idealnym uzupełnieniem potraw na zimno, m.in. marynowanych śledzi, surówek z kiszonej kapusty, koktajli, twarożków na słono, sosów sałatkowych oraz gotowych zup i dań z kaszy.
Zapamiętaj: Olej lniany nie powinien być traktowany jako olej nadający się do smażenia.
Czy olej lniany ma przeciwwskazania?
Mimo wielu korzyści, które niesie za sobą włączenie oleju lnianego zarówno do codziennej diety jak i wykorzystanie go w celach kosmetycznych, nie każdy może skorzystać z jego właściwości. Osoby cierpiące na biegunki, zapalenie trzustki oraz pęcherzyka żółciowego powinny zrezygnować z jego spożycia. To samo tyczy się również osób, które są świeżo po zabiegach chirurgicznych takich jak resekcja jelita i innych obejmujących jamę brzuszną oraz przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, a także obniżające stężenie cukru i cholesterolu we krwi.