Pęcherzowe oddzielanie się naskórka to wrodzone schorzenie dermatologiczne (genodermatoza), które istotnie obniża jakość życia. Każdy najdrobniejszy uraz, może wiązać się z tworzeniem masywnych pęcherzy, które pękają i przekształcają się w bolesne nadżerki. Jakie są przyczyny tego schorzenia i czy istnieje jego skuteczne leczenie?
Co to jest pęcherzowe oddzielanie się naskórka?
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka (Epidermolysis bullosa – EB) to grupa chorób o podłożu genetycznym. Choroba ta cechuje się tym, że pęcherze powstają na skórze głównie w miejscach urazów mechanicznych. Wyróżnia się następujące postaci tego schorzenia, różnią się one miejscem powstawania pęcherzy:
- postać zwykła – pęcherze tworzą się w naskórku, jest to najczęstsza odmiana tego schorzenia;
- postać hemidesmosomalna – w tym przypadku pęcherze powstają w obrębie hemidesmosomów – hemidesmosomy (półdesmosomy) to struktury odpowiedzialne za połączenia między komórkami naskórka, a błoną podstawną. Błona podstawna to struktura zbudowana głównie z białek, która umożliwia połączeniem naskórka ze skórą właściwą.
- postać graniczna – pęcherze tworzą się w obrębie błony podstawnej;
- postać dystroficzna – pęcherze występują w obrębie skóry właściwej (skóra właściwa znajduje się pod błoną podstawną).
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka – objawy
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka jest niejednorodną klinicznie grupą schorzeń. Objawy kliniczne zależą od postaci choroby oraz typu dziedziczenia. Dziedziczenie autosomalne dominujące polega na tym, że osoba dotknięta chorobą posiada jedną prawidłową kopię genu i jedną zmienioną kopię genu, która to dominuje i sprawia, że dana osoba ujawnia objawy choroby. Dziedziczenie autosomalne recesywne polega na tym, że chora osoba musi posiadać dwie zmienione kopie genów (po jednej od każdego z rodziców), by ujawnić objawy choroby. Jeśli posiada jedną zmienioną kopię, a jedną prawidłową – to ta prawidłowa kopia będzie dominować i dana osoba nie ujawni objawów.
Oto objawy i cechy pęcherzowego oddzielania się naskórka w zależności od typu choroby:
- postać zwykła – pęcherze pojawiają się w miejscach urazów mechanicznych, najczęściej na rękach, stopach, kolanach i łokciach. Choroba ujawnia się w pierwszych latach życia. Rozwój fizyczny i umysłowy dzieci dotkniętych tą odmianą jest niezaburzony;
- postać hemidesmosomalna – oprócz występowania pęcherzy w postaci hemidesmosomalnej dziedziczonej autosomalnie recesywnie możemy mieć do czynienia z dystrofią mięśniową (zanikiem mięśni). Postać hemidesmosomalna dziedziczona autosomalnie dominująco pozostawia zaniki skóry, ale ma na ogół przebieg łagodny;
- postać graniczna – występuje w dwóch odmianach – ciężkiej, śmiertelnej (letalnej), jak i nieletalnej. Postać śmiertelna (dziedziczona autosomalnie recesywnie) to najrzadsza odmiana pęcherzowego oddzielania się naskórka. Pęcherze dotyczą nie tylko skóry, ale także błon śluzowych i dróg oddechowych i przekształcają się w rozległe nadżerki, co uniemożliwia utrzymanie noworodka przy życiu;
- postać dystroficzna – występuje w odmianie dziedziczonej autosomalnie recesywnie i autosomalnie dominująco. Postać recesywna jest cięższa, cechuje się zanikami skóry i bliznowaceniem. Co więcej, w przebiegu choroby dochodzi do zaniku paliczków paznokciowych oraz zniekształceń rąk. Zmiany pęcherzowe i bliznowacenie dotyczy także błony śluzowej jamy ustnej, przełyku i krtani. Zmiany w przełyku i bliznowacenie może doprowadzić do jego zwężeń i niedrożności. Blizny mogą być punktem wyjścia nowotworów, w tym raka kolczystokomórkowego.
Ryc.1. Pęcherzowe oddzielanie się naskórka – widocznie zniekształcenia w obrębie rąk.
Źródło: By Mostafameraji – Praca własna, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=64794721
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka – przyczyny
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka jest chorobą genetyczną, spowodowaną mutacjami genów odpowiedzialnych między innymi za prawidłowe połączenia naskórka i skóry. Dla przykładu – postać zwykłą tej choroby wiąże się z mutacją genów keratyny 5 i 14. Keratyna to białko budujące włosy, paznokcie oraz naskórek, które ma właściwości ochronne i zapewnia odporność na czynniki uszkadzające. Keratyna w naskórku chroni skórę przed uszkodzeniami chemicznymi i promieniowaniem.
Czy wiesz że: pęcherze i ubytki naskórka mogą prowadzić do utraty płynów oraz zwiększają ryzyko rozwoju infekcji bakteryjnych?
Postać hemidesmosomalna wynika z mutacji genów antygenu BP4. Antygen ten wiąże się z hemidesmosomami i uczestniczy w tworzeniu prawidłowego połączenia między błoną podstawną, a naskórkiem. Postać dystroficzna związana jest z defektem tworzenia włókien zakotwiczających. Jak widać, mutacje genetyczne dotyczą tych elementów skóry i naskórka, które odpowiadają za prawidłowe połączenia między poszczególnymi komórkami i warstwami oraz za prawidłową strukturę skóry.
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka – leczenie
Obecnie nie istnieje leczenie przyczynowe tej choroby. Działania medyczne mają na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia.
Zapamiętaj: Pęcherzowe oddzielanie się naskórka jest chorobą genetyczną, spowodowaną mutacjami genów odpowiedzialnych między innymi za prawidłowe połączenia naskórka i skóry.
Pacjenci powinni być leczeni w ośrodkach dermatologicznych, które mają doświadczenie w leczeniu tego schorzenia. W postaci dystroficznej możliwe jest leczenie za pomocą fenytoiny – inhibitora kolagenazy. Kolagenazy to enzymy odpowiadające za rozkład budulca skóry – kolagenu. Inhibitorem określamy czynnik hamujący dany enzym. Korzystne może się okazać podawanie wysokich dawek witaminy E. Istotne jest przede wszystkim unikanie urazów, wywołujących pojawianie się pęcherzy.
Rozpoznanie pęcherzowego oddzielania się naskórka wiąże się z przeprowadzeniem badań genetycznych, co więcej – istnieje także możliwość diagnostyki prenatalnej, czyli diagnostyki już na etapie płodu. W niektórych postaciach, istnieje także możliwość określenia prawdopodobieństwa zachorowania w kolejnych ciążach.
Podsumowując, wrodzone pęcherzowe oddzielanie się naskórka jest niejednorodną i ciężką chorobą, a nadzieją na jej leczenie jest przede wszystkim terapia molekularna, która być może będzie możliwa w przyszłości.