Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) to nie tylko łąkowy chwast, który w kontakcie ze skórą powoduje bolesne podrażnienie, ale także roślina o wszechstronnym zastosowaniu zarówno w ziołolecznictwie, kosmetyce, przemyśle barwierskim (zielony barwnik chlorofil), przemyśle włókienniczym, a także jako roślina jadalna. Liście młodych pokrzyw po obróbce termicznej mogą stanowić dodatek do potraw (składnik sałatek, zup, pesto). Pokrzywa jest również składnikiem wielu mieszanek ziołowych, a także może być przyjmowana w formie naparu sporządzonego z suszu lub soku pozyskiwanego ze świeżych liści.
Właściwości lecznicze pokrzywy
Surowce pokrzywy stosowane w lecznictwie to korzeń oraz liście. Korzeń zawiera przede wszystkim substancje z grupy lektyn, polisacharydów oraz aglutynin, a także sterole (m. in. β-sitosterol, stigmasterol), które wpływają na hamowanie przerostu gruczołu krokowego. Dlatego preparaty zawierające korzeń pokrzywy znalazły zastosowanie w zapobieganiu oraz w początkowej fazie przerostu stercza. Korzeń oraz liście posiadają zdolność hamowania α-glukozydazy (enzym rozcinający wiązania w węglowodanach złożonych prowadząc do powstawania cukrów prostych m.in. glukozy). Hamowanie α-glukozydazy ogranicza przyswajalność cukrów złożonych i przyczynia się do mniejszego poziomu glukozy we krwi po posiłku, dlatego pokrzywa działa pomocniczo w cukrzycy typu 2. Jest jednym ze składników mieszanek ziołowych stosowanych w stanach przedcukrzycowych i początkach cukrzycy typu 2. Ze względu na zawartość żelaza i witamin z grupy B zapobiega powstawaniu anemii (wpływa na zwiększenie poziomu hemoglobiny oraz wzrost liczby czerwonych krwinek). Liście pokrzywy zawierają również witaminę K, witaminę C, mikro i makroelementy (m.in. magnez, fosfor, wapń, sód, potas) oraz kwas krzemowy. Bogaty skład liści pokrzywy powoduje, że działają one witaminizująco i odżywczo. Wspomagają przemianę materii oraz wzmacniają strukturę włosów, paznokci i poprawiają stan cery.
Czy wiesz że: kiedyś wierzono, iż pokrzywa ma nadzwyczajną moc i może m.in. odpędzać demony?
Liście pokrzywy posiadają również właściwości przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, immunostymulujące (pobudzają układ odpornościowy) oraz lekko obniżające ciśnienie krwi (ze względu na efekt moczopędny). W badaniach wykazano także, że wodny ekstrakt z ziela pokrzywy wykazuje cechy antyoksydacyjne (dzięki zawartości związków fenolowych), przeciwbakteryjne (zarówno w stosunku do bakterii Gram-dodatnich jak i Gram-ujemnych) oraz działa ochronnie na śluzówkę przewodu pokarmowego i zapobiega powstawaniu wrzodów. Ze względu na działanie moczopędne oraz zdolność do wiązania metali ciężkich (m.in. kadmu, rtęci, ołowiu) liście pokrzywy stosuje się w celu oczyszczania organizmu z toksyn. Pokrzywa wpływa również korzystnie na układ moczowy, polecana jest w infekcjach dróg moczowych (ze względu działanie przeciwbakteryjne, moczopędne i immunostymulujące) oraz kamicy nerkowej.
Sok z pokrzywy
Sok otrzymuje się ze świeżych liści pokrzywy. Można go wykonać samodzielnie (wystarczy wycisnąć świeże, pocięte liście w sokowirówce, a następnie przecedzić sok z pozostałymi fragmentami liści przez gazę lub sito z drobnymi oczkami) lub zakupić w sklepach zielarskich czy też sklepach ze zdrową żywnością. Dobowa dawka soku powinna wynosić maksymalnie do 50 ml (co odpowiada 10 łyżeczkom). Można ją przyjąć w jednej dawce lub podzielić na dwie (każda po 25 ml). Sok najlepiej rozcieńczyć wodą (w proporcji 1:1 lub z przewagą wody), ponieważ ma on bardzo intensywny i specyficzny smak oraz wysoką gęstość składników aktywnych, witamin i minerałów. Sok po otwarciu należy przechowywać w lodówce i spożyć do 14 dni. Istotny jest fakt, że sok powinien być przechowywany w ciemnej butelce, która zabezpiecza przed utratą jego właściwości odżywczych i leczniczych pod wpływem światła.
Herbata z pokrzywy
Herbatę, a tak właściwie napar z pokrzywy sporządza się z jej wysuszonych liści. Takie liście można zakupić w formie torebek ekspresowych lub w postaci większych opakowań z sypkim suszem. W przypadku torebki wystarczy zalać jedną sztukę szklanką wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem 10 minut. Natomiast w przypadku większych opakowań zawierających suszone liście należy 1 łyżkę suszu zalać szklanką wrzątku i również parzyć pod przykryciem 10 minut a następnie napar przecedzić za pomocą sitka. Taką herbatę z pokrzywy należy pić 2–3 razy dziennie. Można też sporządzić mocniejszy napar z 2 łyżek suszu, jednak wtedy należy pić po pół szklanki 2–3 razy dziennie.
Pokrzywa – przeciwwskazania
Choć pokrzywa pomaga w wielu dolegliwościach, to istnieją pewne szczególne przypadki w których jest ona przeciwwskazana. Preparaty z pokrzywy nie powinny być stosowane w przypadku:
- kobiet w ciąży (może powodować poronienia poprzez nasilenie skurczów macicy),
- karmienia piersią,
- dzieci poniżej 12. roku życia,
- przyjmowania leków obniżających ciśnienie krwi – może potęgować ich działanie,
- przyjmowania leków przeciwzakrzepowych – pokrzywa zawiera witaminę K, która może osłabiać działanie leków przeciwzakrzepowych,
- diabetyków stosujących doustne leki przeciwcukrzycowe lub insulinę – może powodować zbyt duży spadek poziomu glukozy we krwi,
- niewydolności nerek – zawarte w niej cystolity mogą działać drażniąco na nerki,
- alergii – pokrzywa może powodować reakcje uczuleniowe, nawet jeśli nie jesteś alergikiem to stosowanie pokrzywy najlepiej zaczynać od małych dawek tak, aby sprawdzić jak reaguje organizm.
Zapamiętaj: Pokrzywa to roślina o moczopędnym działaniu, która ma szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie.
Pokrzywa jest rośliną o bogatym składzie i wielu walorach leczniczych. Należy jednak pamiętać o tym, aby nie przekraczać zalecanych dawek dla poszczególnych preparatów z pokrzywy. Stosując kurację pokrzywową zalecane są przerwy, ponieważ jej długotrwałe stosowanie zwłaszcza w maksymalnych dawkach może prowadzić do zaburzeń trawiennych oraz alergii (obrzęk i zaczerwienie twarzy oraz powiek).