Choroby wirusowe dość często są przyczyną poruszenia wśród organizacji medycznych, służb weterynaryjnych oraz mediów. Ptasia grypa, co jakiś czas również ma swoje ,,pięć minut” na pierwszych stronach gazet. Na szczęście wirus nigdy dotychczas nie powodował bardzo licznych przypadków zgonów wśród ludzi. Za to spędzał sen z powiek hodowcom drobiu, niszcząc liczące wiele tysięcy ptaków hodowle. Ostatnio ognisko choroby wykryto
w Polsce na przełomie 2019 i 2020 roku.
Co to jest ptasia grypa?
Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa dotycząca głównie dzikich i hodowlanych ptaków. Zdarzają się przypadki przeniesienia choroby ze zwierząt na ludzi. U części zakażonych patogenem zachorowanie doprowadziło do śmierci. W latach 2003-2009 wirus wywołał bardzo liczne zachorowania ptactwa domowego na obszarze Afryki, Azji i Europy doprowadzając do śmierci setki milionów ptaków. Na szczęście te straty materialne nie były porównywalne ze śmiertelnością wśród ludzi, która sięgnęła około 260 osób.
Objawy ptasiej grypy
Początkowo zakażenie człowieka wirusem ptasiej grypy przebiega podobnie jak choroba wywołana znanym i powszechnie występującym wirusem grypy. Po 2-8 dniach od wniknięcia patogenu do organizmu mogą rozwinąć się następujące objawy:
- nagła wysoka gorączka (powyżej 38 st. C),
- ból głowy,
- bóle mięśniowe i kostno-stawowe,
- uczucie osłabienia,
- brak apetytu,
- światłowstręt,
- ból gardła i kaszel,
- ze strony przewodu pokarmowego – biegunka i wymioty.
Następnie choroba może przejść w zespół ciężkiej niewydolności oddechowej. Obserwujemy wtedy u chorego duszność, przyspieszoną akcję serca, zaburzenia świadomości. Wymaga zazwyczaj pobytu w szpitalu i wspomagania układu oddechowego w postaci wentylacji mechanicznej za pomocą specjalnych urządzeń matczynych. W miarę upływu czasu może zostać upośledzona funkcja mięśnia sercowego, nerek oraz wątroby. W ponad połowie przypadków zachorowań zakażenie wirusem ptasiej grypy kończy się śmiercią chorego.
Przyczyny ptasiej grypy
Wirus ptasiej grypy wywołujący zakażenia wśród ptaków może doprowadzić również do zachorowań wśród ludzi. Wyróżnia się wiele szczepów, czyli odmian wirusa. Do tej pory naukowcy odkryli co najmniej 140 z nich. Wirus może namnażać się w organizmie nie tylko ptaków i ludzi, ale również świni, kotów i psów. Dla człowieka najbardziej groźne są szczepy oznaczane symbolami H5N1 oraz potencjalnie H5N8. W przypadku wirusa H5N8 nie potwierdzono dotychczas zachorowań u człowieka, lecz cechuje się on wysoką zakaźnością i śmiertelnością wśród ptaków. Stąd przypuszczenia naukowców, że może stać się on zagrożeniem dla populacji ludzkiej.
Zapamiętaj: Nie odnotowano dotychczas przypadku przeniesienia wirusa ptasiej grypy z człowieka na człowieka.
Człowiek może zarazić się wirusem ptasiej grypy H5N1 poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych oraz kałem ptaków, które są nosicielami drobnoustroju. Wirusy dostają się do organizmu osoby przebywającej w sąsiedztwie zwierząt wraz z wdychanym powietrzem. Patogen może być również zaaspirowany do dróg oddechowych człowieka podczas przygotowywania do spożycia mięsa lub jaj drobiu. Dopiero produkty poddane obróbce termicznej w temperaturze 60-70 stopni Celsjusza uznawane są za bezpieczne. Udowodniono, że drobnoustrój przenoszony jest także na sprzęcie wchodzącym w skład wyposażenia ferm drobiu, pojazdach przeznaczonych do transportu ptaków, ubraniach i butach osób pracujących w gospodarstwach rolnych. Zagrożenie stanowi woda zanieczyszczona odchodami tych zwierząt. Wynika stąd łatwość przenoszenia wirusa wśród ptactwa hodowlanego oraz wędrownego. Przełożyło się to na ogromne straty materialne dotyczące ferm w Azji, Afryce i Europie. Dotychczas nie dowiedziono, aby drobnoustrój przenosił się z człowieka na człowieka.
Czym różni się ptasia grypa od “zwykłej”?
Wirusy grypy należą do jednych z najbardziej zmiennych patogenów tego typu występujących w świecie przyrody. Konsekwencją tego było powstanie odrębnych szczepów przystosowanych do namnażania się w organizmach innych niż wyjściowo. Podobnie było z wirusem ptasiej grypy, który w pewnym momencie uzyskał właściwości namnażania się w organizmie człowieka. Przypomnijmy, że dotyczyło to szczególnie szczepu oznaczanego jako H5N1. Dla osób naukowo zajmujących się badaniem wirusa ważne jest to, że cząsteczka wirusa ptasiej grypy od ,,zwykłej” różni się zawartością materiału genetycznego oraz budową otoczki, która chroni go przed czynnikami środowiska, na przykład temperaturą. Ma to znaczenie w badaniach laboratoryjnych zmierzających do opracowania szczepionek ochronnych oraz leków skierowanych przeciwko temu drobnoustrojowi.
Czy wiesz że: nie każdy szczep wirusa ptasiej grypy jest niebezpieczny dla ludzi?
Dla lekarzy praktyków oba patogeny różnią się istotnie, jeśli chodzi o organizmy, które mogą przyczyniać się do ich rozprzestrzeniania w populacji ludzkiej. W przypadku dobrze znanego medykom wirusa grypy jest to człowiek. Jak wyżej wspomniano ogromną rolę w powstawaniu nowych ognisk choroby ptasiej grypy odgrywają ptaki oraz ludzie pracujący wśród drobiu hodowlanego. Przebieg jednostek chorobowych wywoływanych przez oba drobnoustroje również nie jest jednakowy. Wirus ptasiej grypy, jeśli dojdzie do namnażania się go w organizmie człowieka częściej prowadzi do powikłań śmiertelnych.
Leczenie ptasiej grypy
Leki stosowane w zakażeniach ,,zwykłą” grypą wykazują również działanie na wirusa ptasiej grypy. Nie powodują one całkowitego wyzdrowienia, ale pomagają organizmowi człowieka uporać się z zakażeniem i zabezpieczyć przed ciężkimi powikłaniami oraz śmiercią. Należą do nich inhibitory neuraminidazy, takie jak oseltamiwir czy zanamiwir. Najlepiej, jeśli człowiek podejrzewający zakażenie wirusem grypy skontaktuje się z lekarzem do 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Leki działają wtedy najbardziej skutecznie hamując namnażanie się wirusa w komórkach organizmu. Oprócz leków działających przeciwwirusowo zaleca się chorym, ze względu na występującą wysoką gorączkę, odpowiednie nawodnienie doustne oraz stosowanie leków przeciwgorączkowych.
Chorzy w stanie ciężkim wymagają stałej opieki lekarskiej i pobytu w szpitalu. Wiążę się to również z bardziej skomplikowanym leczeniem. Konieczne bywa wspomaganie oddechu za pomocą aparatury medycznej ze względu na niewydolność oddechową. Dzięki staraniom instytucji ochrony zdrowia i ośrodków naukowych udało się uzyskać szczepionkę ochronną zabezpieczającą przed wirusem ptasiej grypy. Duża zmienność genetyczna tego patogenu sprawia, że szczepionka może nie ochronić osób narażonych na zachorowanie. Podstawową rolę stanowią zatem ciągle standardowe środki ostrożności. Zaliczamy do nich:
- higiena układu oddechowego – zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu lub kichania,
- wczesna izolacja osób podejrzanych o zapadnięcie na grypę,
- regularne mycie rąk z właściwym suszeniem,
- obróbka termiczna mięsa i jaj drobiu przed spożyciem.
Osobom podróżującym do krajów azjatyckich i afrykańskich, w których istnieje prawdopodobieństwo występowania czynnych ognisk ptasiej grypy zaleca się unikanie ferm drobiu oraz targowisk, na których prowadzony jest handel mięsem, jajami lub żywymi ptakami. Służby weterynaryjne i medyczne poszczególnych państw zobowiązane są do badania doniesień o ogniskach ptasiej grypy na fermach drobiu oraz wśród padłego ptactwa dzikiego. Potwierdzenie zachorowań doprowadza do wybicia stad zwierząt hodowlanych i utylizacji uśmierconych sztuk.
Wirusa ptasiej grypy nie należy kojarzyć wyłącznie z krajami położonymi daleko od Polski. Przypadki zapadania ptactwa na tę chorobę notowano na terenie naszego państwa już niejednokrotnie. Nie każdy szczep wirusa ptasiej grypy jest jednak niebezpieczny dla ludzi. Przed najgroźniejszym z nich, czyli szczepem H5N1, może chronić nas przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej i stosowanie się do komunikatów służb weterynaryjnych.