Rodzaje schizofrenii: hebefreniczna, katatoniczna, paranoidalna, przewlekła, rezydualna

Schizofrenia jest jednym z najcięższych zaburzeń psychicznych, z jakimi stykają się lekarze psychiatrzy. Jest to choroba przewlekła, z tendencjami do nawrotów i niestety w dalszym ciągu stygmatyzowana w społeczeństwie. Jej cechami charakterystycznymi są objawy wytwórcze, takie jak omamy i urojenia, a także tak zwane objawy ambi – sprzeczność w zachowaniu i wypowiadanych treściach, niezdecydowanie. Nie można też zapominać o objawach depresyjnych, zaburzeniach funkcji poznawczych i tzw. objawach negatywnych, którymi są m.in. sztywność emocjonalna, wycofanie z kontaktów społecznych, zaburzenia myślenia abstrakcyjnego. Schizofrenia jako choroba nie jest jednolitą kategorią diagnostyczną, u różnych chorych może przebiegać z odmiennym nasileniem i pod różną postacią. Poniżej postaram się scharakteryzować najważniejsze postaci kliniczne schizofrenii.

Schizofrenia paranoidalna

Schizofrenia paranoidalna jest to najczęściej występująca postać kliniczna, rozpoznawana u ponad połowy przypadków. Jej główną cechą jest obecność urojeń, czyli niemających umocowania w rzeczywistości przekonań, sądów, ocen. Najczęściej są to urojenia prześladowcze, rzadziej odnoszące (tzw. ksobne, kiedy pacjent odnosi do siebie wypowiedzi innych osób, treści programów telewizyjnych itp.), oddziaływania (innych osób, czynników zewnętrznych na pacjenta) czy odsłonięcia (np. „wszyscy mogą czytać mi w myślach”). Urojenia te nie są zazwyczaj połączone w jeden spójny system w odróżnieniu od urojeń paranoicznych. Obok urojeń równie charakterystyczne w tej postaci schizofrenii są omamy słuchowe, głównie pod postacią głosów komentujących lub nakazujących. Te objawy, jak już wspomniano na wstępie określa się wspólną nazwą objawów wytwórczych. Występują również inne objawy typowe dla schizofrenii, ale w różnym nasileniu i nie wybijają się na pierwszy plan. Schizofrenia paranoidalna znamiennie różni się przebiegiem od pozostałych postaci tej choroby i, co ważne, charakteryzuje się bardziej korzystnym rokowaniem.

Schizofrenia hebefreniczna

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Schizofrenia hebefreniczna, zwana również schizofrenią zdezorganizowaną, cechuje się przewagą objawów afektywnych, takich jak niedostosowana ekspresja uczuć, sztywność afektywna i rozkojarzenie myślenia. Dezorganizacja życia chorego przejawia się pod postacią chaotyczności, zmienności i nieprzewidywalności w zakresie myślenia i zachowania. Może też dochodzić do zaniedbań higienicznych. Objawy wytwórcze są słabiej zaznaczone i mają mniejsze nasilenie niż w przypadku schizofrenii paranoidalnej. Początek schizofrenii hebefrenicznej ma miejsce stosunkowo wcześnie, między 15 a 25 rokiem życia. Długoterminowe rokowanie jest również mniej korzystne. W przypadku schizofrenii hebefrenicznej dużą trudność może przysporzyć różnicowanie tej postaci choroby z epizodem manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej czy ze specyficznymi zaburzeniami osobowości.

Schizofrenia katatoniczna

W obrazie schizofrenii katatonicznej dominują zaburzenia napędu psychoruchowego pod postacią objawów katatonicznych. Są to pobudzenie ruchowe, osłupienie (inaczej stupor) czy stan oniryczny (poczucie snu na jawie). Objawom tym towarzyszy ograniczony lub całkowicie zniesiony kontakt z otoczeniem zewnętrznym. W trakcie osłupienia katatonicznego chory układa się w jednej pozycji, nie wykonuje żadnych ruchów ani nie wypowiada słów, przy zachowanej lub tylko nieznacznie przymglonej świadomości. Jedną ze skrajnych postaci zespołu katatonicznego jest tzw. katatonia ostra lub zagrażająca. W tym zespole oprócz osłupienia lub pobudzenia ruchowego obserwuje się bardzo wysoką gorączkę i gwałtowne załamanie homeostazy ustroju, mogące prowadzić do zgonu chorego. Pozostałe objawy typowe dla schizofrenii występują stosunkowo rzadziej. Warto też wspomnieć, że objawy katatonii mogą się pojawiać także w innych postaciach schizofrenii, jak również w chorobach afektywnych, organicznych chorobach mózgu czy w przebiegu intoksykacji substancjami psychoaktywnymi.

Schizofrenia prosta

Jest to specyficzna postać schizofrenii, w której nie występują omamy i urojenia, dominują za to objawy negatywne. Głównym zaburzeniem w przebiegu schizofrenii prostej jest powolny, postępujący regres społecznego funkcjonowania. Przejawia się to w tak zwanym załamaniu linii życiowej (człowiek do tej pory rozwijający się prawidłowo zaczyna mieć problemy z nauką, pracą, dochodzi do deficytów poznawczych), wycofaniu się z kontaktów społecznych, utracie zainteresowań i celów w życiu czy dziwacznością zachowania. Jest to rzadka i trudna do rozpoznania postać schizofrenii. W warunkach polskich rozpoznawalność schizofrenii prostej nie przekracza 1%. Postuluje się nawet usunięcie tej choroby z klasyfikacji ICD-10, są jednak regiony świata, w których schizofrenia prosta jest stosunkowo często rozpoznawana.

Schizofrenia rezydualna

Schizofrenia rezydualna jest to utrzymywanie się stabilnych w dłuższym okresie objawów schizofrenii (głównie negatywnych), w sytuacji wystąpienia wcześniej przynajmniej jednego epizodu pełnoobjawowej (psychotycznej) schizofrenii. Jest to jedna z częściej rozpoznawanych podtypów schizofrenii – w Polsce choruje na nią około 18–20% pacjentów. Niegdyś nosiła ona miano schizofrenii deficytowej, gdyż w jej obrazie psychopatologicznym dominują objawy negatywne i zaburzenia (ubytki) w zakresie funkcji poznawczych. Jest to jednak określenie pejoratywne i stygmatyzujące pacjentów. Należy również starannie odróżnić utrzymywanie się rezydualnych objawów schizofrenii od naturalnej reakcji chorego na sam fakt choroby czy jego złe funkcjonowanie w środowisku domowym. Są przypadki opisane w literaturze medycznej, w których zmiana otoczenia prowadziła do ustąpienia objawów uważanych wcześniej, niesłusznie, za rezydualne.

Schizofrenia jest chorobą przebiegającą w różny sposób u różnych pacjentów, stąd wyróżnia się kilka głównych postaci tego zaburzenia. Najczęstszą i mającą najlepsze rokowanie jest schizofrenia paranoidalna, którą można również uznać za klasyczną postać choroby. Stosunkowo często rozpoznaje się również schizofrenię rezydualną, która cechuje się występowaniem objawów negatywnych po ustąpieniu ostrego, paranoidalnego epizodu choroby. Rzadziej występują schizofrenia hebefreniczna (z dominacją objawów afektywnych) i katatoniczna, w której na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia napędu psychomotorycznego. W schizofrenii prostej nie spotykamy natomiast objawów wytwórczych, co sprawia, że niektórzy kwestionują sens wyróżnienia tej postaci choroby.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *