Rzeżucha w polskiej kulturze spożywana jest okazjonalnie, zazwyczaj w związku ze świętami Wielkanocnymi. Okazuje się, że zioło to, ze względu na wysoką zawartość związków bioaktywnych uznawane jest przez niektóre kultury za roślinę leczniczą. Jakie ma więc właściwości i zastosowanie?
Co to jest rzeżucha?
Rzeżucha to szybko rosnące roczne zioło pochodzące z zachodniej Azji i Egiptu, rozpowszechnione i stosowane do celów kulinarnych, a także leczniczych na całym świecie. Liście rzeżuchy wykorzystywane są do dekoracji lub spożywane w sałatkach ze względu na ich pieprzny, cierpki i ostry smak. Nasiona zaliczane do roślin oleistych mają zastosowanie w postaci oleju lub ekstraktu.
Jak sadzić rzeżuchę?
Rzeżucha jest rośliną wiosenną, ale może rosnąć w warunkach domowych przez cały rok. Nasiona sadzi się we wczesnych miesiącach roku, zwłaszcza między lutym a kwietniem. Wysiewać można ją do ziemi, jednak najpopularniejsza jest uprawa na wacie. Roślina ta potrzebuje dużo wilgoci, należy pamiętać więc o podlewaniu jej co najmniej 1-2 razy dziennie. Po wysianiu nasiona kiełkują w ciągu 4 do 6 dni.
Jakie właściwości ma rzeżucha?
Właściwości rośliny zależą od jej części. Nasiona należą do roślin oleistych o dobrym profilu kwasów tłuszczowych z przewagą nienasyconych kwasów tłuszczowych. Charakteryzują się wysoką zawartość kwasu linolenowego (32,18%) i kwasu oleinowego (30,5%), których wyższe spożycie wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem choroby wieńcowej serca. Nasiona są także dobrym źródłem wapnia (377 mg / 100 g) i magnezu (430 mg / 100 g), które pomagają w prawidłowym skurczu mięśni w celu zapewnienia zdrowych ruchów kończyn i serca. Zawartość żelaza (100 mg / 100 g) w nasionach często pomaga w leczeniu łagodnych anemii, zwłaszcza u dzieci. Liście są natomiast dobrym źródłem potasu (1850,00 mg / 100 g), sodu (141,13 mg / 100 g) i magnezu (160,60 mg / 100 g). Zawierają także wapń, żelazo, cynk i miedź.
Właściwości zdrowotne rzeżuchy
Roślina wykazuje szereg korzystnych właściwości.
- Nasiona rzeżuchy zawierają związki imidazolowe mające działanie przeciwnadciśnieniowe. Efekt obniżający ciśnienie krwi dodatkowo wspomaga obecny potas.
- Nasiona wykazują właściwości hipoglikemiczne – znacznie obniżają wyrzut glukozy po posiłku.
- Zawarty w nasionach śluz wspomaga regulacje wypróżnień w przypadku zaparć.
- Wykazuje właściwości przeciwastmatyczne i przeciwzapalne.
- Nasiona obniżają poziom cholesterolu, dzięki obecności błonnika i steroli roślinnych.
- Nasiona zawierają fitoestrogeny mogące niwelować objawy menopauzy.
- Działa przeciwgrzybicznie i przeciwbakteryjnie.
Jakie witaminy ma rzeżucha?
Rzeżucha jest zasobna w witaminy wspomagające prawidłową pracę organizmu. Witaminy z grupy B wspierają pracę układu nerwowego, a m.in. B6 jest niezbędna do tworzenia hemoglobiny, transportowanej przez czerwone krwinki. Witamina K, jest kolejnym ważnym składnikiem odżywczym, który odgrywa rolę w utrzymaniu zdrowia układu krążenia. Zawarta w roślinie witamina A oprócz właściwości przeciwutleniających, korzystnie wpływa na narząd wzroku.
Rzeżucha na odchudzanie
Spożywanie rzeżuchy nie przyczynia się znacząco do utraty masy ciała, może jednak wspomóc regulacje apetytu. Białko i błonnik obecne w roślinie dłużej pozostają w żołądku, zwiększając uczucie sytości. To z kolei zapobiega przejadaniu się i może pomóc w utracie kilogramów. Dodatkowo rzeżucha korzystnie wpływa na choroby współwystępujące w przypadku otyłości takie jak cukrzyca, nadciśnienie i podwyższony poziom cholesterolu.
Rzeżucha jako przeciwutleniacz
Właściwości przeciwutleniające zależą od związków fenolowych obecnych w nasionach rzeżuchy. Dodatkowo tokoferole w postaci witaminy E i betakaroten działają jako biologiczne zmiatacze wolnych rodników, hamując uszkodzenia w organizmie. Nasiona rzeżuchy wykazują także właściwości przeciwnowotworowe i zapobiegają uszkodzeniom DNA. Zawierają organiczne związki siarki, które hamują proliferację komórek nowotworowych i wymiatają wolne rodniki.
Czy wiesz że: pasta z nasion rzeżuchy i wody jest skuteczna przeciwko spierzchniętym ustom i oparzeniom słonecznym?
Rzeżucha w ciąży. Czy przyszłe matki mogą jeść rzeżuchę?
Nasiona rzeżuchy stymulują przepływ krwi w okolicy miednicy i macicy, nasilając skurcze, dlatego nie powinna być spożywana przez kobiety w ciąży ze względu na ich poronne właściwości. Wspomagają prawidłową regulację cyklu miesiączkowego, gdyż posiadają łagodne właściwości estrogenowe. Rzeżucha polecana jest po urodzeniu dziecka – wspomaga laktacje u matek karmiących. Właściwości te spowodowane są interakcją z receptorami dopaminy, powodując podwyższenie poziomu prolaktyny, a tym samym zwiększenie produkcji mleka.
Rzeżucha dla dzieci – czy jest dozwolona?
Rzeżucha jest bezpieczna do spożycia dla dzieci, przeszkodę stanowić może jedynie intensywny smak. Badania wykazały pozytywny wpływ wzbogacenia diety w nasiona rzeżuchy na wzrost dzieci prawdopodobnie ze względu na obecny tam wapń. Korzyści zaobserwowano także u dorastających dziewcząt zagrożonych anemią – poprawa wyników spowodowana jest zwiększoną podażą żelaza z diety.
Rzeżucha – przeciwwskazania. Kto nie powinien jeść rzeżuchy?
Kobiety w ciąży powinny unikać przyjmowania rzeżuchy w jakiejkolwiek formie, ponieważ ma ona zdolność nasilania skurczów macicy, a tym samym wywoływania samoistnych poronień. Roślina zawiera goitrogeny, które zapobiegają wchłanianiu jodu przez tarczycę, w związku z tym może nie być odpowiednia dla pacjentów cierpiących na niedoczynność tarczycy. Spożywana sporadycznie w niewielkich ilościach nie powinna jednak wpływać niekorzystnie na pracę tarczycy. Spożywanie dużych ilości rzeżuchy może u niektórych osób powodować problemy trawienne. Olej wyekstrahowany z nasion, mimo iż jest jadalny, może niekiedy powodować objawy niestrawności.
Rzeżucha – zastosowanie w kosmetyce
Właściwości bioaktywne rzeżuchy wykorzystane są także w kosmetyce. Stosowana jest jako dodatek do kremów do twarzy i produktów do włosów. Wcierka i płukanka z soku z rzeżuchy, dzięki obecnej lecytynie poprawia porost i nadaje włosom blask. Obecna w roślinie siarka może okazać się pomocna w zwalczaniu problemów skórnych. Na kondycję włosów, skóry i paznokci ma wpływ odpowiednie odżywienie organizmu, zwłaszcza poziom witamin i składników mineralnych. Niedobory m.in. wapnia mogą przyczyniać się do rozdwajania końcówek, rozchylenia łuski włosów, przez co łatwiej wchłaniają one zanieczyszczenia i nadmiernie wypadają. Warto więc włączyć do diety produkty zasobne w wapń w tym także rzeżuchę.
Zapamiętaj: Zawarty w nasionach śluz wspomaga regulacje wypróżnień w przypadku zaparć.
Rzeżucha to skarbnica składników odżywczych. Uznawana za roślinę leczniczą, ze względu na działanie przeciwnowotworowe, przeciwnadciśnieniowe, przeciwcukrzycowe i przeciwutleniające. Warto wzbogacić dietę o liście i nasiona rzeżuchy nie tylko podczas świąt.