Opłucna to błona okrywająca z jednej strony płuco (opłucna płucna), a z drugiej wewnętrzną ścianę klatki piersiowej (opłucna ścienna). Między jej blaszkami (płucną i ścienną) znajduje się jama opłucnej, w której w warunkach prawidłowych znajduje się ok. 10-20ml płynu – dlaczego czasami jego ilość wzrasta? Czy tzw. woda w płucach może być niebezpieczna dla naszego zdrowia?
Objawy płynu w opłucnej
Istota problemu, jakim jest płyn w jamie opłucnej, to zaburzenie równowagi między wytwarzaniem, a wchłanianiem płynu opłucnowego, co skutkuje gromadzeniem się go w zwiększonej ilości. Prowadzi to do uciśnięcia tkanki płucnej, zmniejszenia powierzchni czynnej wymiany gazowej, a przez to do spadku ilości tlenu dostarczanego do organizmu. Ten mechanizm właśnie odpowiada za większość objawów. Płyn w jamie opłucnej w zależności od jego ilości może wywoływać objawy o różnym nasileniu. Im jest go więcej, tym lepiej są one wyrażone.
Objawy odczuwane przez pacjenta (podmiotowe):
- duszność, w zależności od ilości płynu przez łagodną po bardzo nasiloną;
- kaszel;
- ból, jeśli płyn zgromadził się wskutek zapalenia opłucnej/płuc, zatorowości płucnej, nowotworów;
- czasem gorączka przy towarzyszącym zapaleniu płuc.
Objawy stwierdzane przez lekarza (przedmiotowe):
- asymetryczne ruchy klatki piersiowej, słabsze po stronie płynu,
- odgłos opukowy stłumiony (cichszy niż prawidłowo),
- przy osłuchiwaniu szmer pęcherzykowy nieobecny, czasem może być słyszalne tarcie opłucnowe.
Przyczyny płynu w opłucnej
Płyn w jamie opłucnej możemy podzielić na wysięk i przesięk, które mają inny skład i przyczyny powstania. Do różnicowania rodzaju płynu przeprowadzamy jego badanie biochemiczne.
Zapamiętaj: Gromadzenie się płynu w jamie opłucnej stanowi zagrożenie nie tylko dla naszego zdrowia, ale i życia.
W przypadku wysięku mamy do czynienia z większym stężeniem białka oraz dużą aktywnością dehydrogenazy mleczanowej (LDH, jeden z enzymów biorących udział w przemianie glukozy w organizmie) w tym płynie. Natomiast przesięk charakteryzuje się niską zawartością białka oraz aktywnością LDH. Różnią się też przyczynami, którymi są:
Przyczyny przesięku:
- niewydolność serca;
- marskość wątroby;
- zespół nerczycowy (duża utrata białka z moczem);
- niedoczynność tarczycy;
- choroby osierdzia;
- zwężenie zastawki mitralnej (między lewym przedsionkiem a lewą komorą).
Przyczyny wysięku:
- zapalenia płuc i opłucnej;
- pierwotne nowotwory płuca lub opłucnej, przerzuty nowotworowe do opłucnej;
- zatorowość płucna;
- zawał serca;
- choroby przewodu pokarmowego, m.in. ostre zapalenie trzustki;
- choroby reumatyczne, m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy;
- narażenie na azbest.
Czym grozi obecność płynu w opłucnej?
Gromadzenie się płynu w opłucnej powoduje uciśnięcie prawidłowego miąższu płuc, przez co jego objętość się zmniejsza, a co za tym idzie również powierzchnia wymiany gazowej. Mniej tlenu dociera do krwi (płuca nie są w stanie dostarczyć jego odpowiedniej ilości). Tak więc rozwija się niewydolność oddechowa, która w skrajnym przypadku prowadzi do śmierci.
Jak rozpoznać płyn w opłucnej?
Pierwszą rzeczą jest badanie przedmiotowe przeprowadzane przez lekarza (oglądanie, opukiwanie, osłuchiwanie), to ono nasuwa podejrzenie. W dalszej kolejności wykonuje się badania obrazowe:
- RTG klatki piersiowej, które uwidacznia > 200 ml płynu;
- USG jam opłucnowych, pokazujące >100 ml wolnego płynu;
- Tomografię komputerową klatki piersiowej, obrazującą już >50 ml wolnego płynu.
Gdy już wykryjemy płyn za pomocą badań obrazowych, nakłuwamy jamę opłucną i pobieramy go na badania biochemiczne, to dzięki nim jesteśmy w stanie określić, czy mamy do czynienia z przesiękiem, czy wysiękiem, a także czy płyn ma charakter np. nowotworowy.
Leczenie płynu w opłucnej
W przypadku, gdy ilość płynu jest duża i wywołuje wspomniane wyżej objawy, stosujemy nakłucie terapeutyczne i usuwamy płyn z jamy opłucnowej. Jest to jednak zabieg objawowy, związany z ryzykiem ponownego się jego pojawienia. Możemy zastosować również drenaż jamy opłucnowej, w tym celu wprowadzamy dren w linii pachowej tylnej możliwie jak najniżej (najczęściej VII-VIII międzyżebrze).
Czy wiesz że: szczególną przyczyną powstania wysięku w jamie opłucnowej jest zespół Meigsa, spowodowany przez nowotwór jajnika? Charakteryzuje się triadą objawów, na którą składają się oprócz guza: wodobrzusze, płyn w osierdziu i płyn w opłucnej.
Dren następnie podłącza się do specjalnego urządzenia umożliwiającego opróżnienie jamy opłucnej. Jednak podstawę stanowi znalezienie przyczyny wywołującej gromadzenie się płynu i podjęcie jej leczenia. Czasami w przypadku płynu uporczywie nawracającego stosuje się pleurodezę, która polega na wprowadzeniu do jamy opłucnej np. talku lub tetracykilny. Substancje te wywołują odczyn zapalny i następnie włóknienie co skutkuje zarośnięciem jamy opłucnej.
W jamie opłucnej fizjologicznie znajduje się niewielka ilość płynu, która może narastać do dużych ilości w przypadku pojawienia się patologii. Zawsze należy dążyć do ustalenia przyczyny, która ją wywołała, gdyż pojawienie się dużej ilości płynu w jamie opłucnej jest tylko objawem choroby.