Wstrząs jest stanem zagrożenia życia. Rozwija się w wyniku niedostarczenia do komórek organizmu wystarczającej ilości tlenu i substancji odżywczych, w wyniku czego dochodzi do niewydolności narządów, co może doprowadzić do zgonu. Wyróżnia się kilka typów wstrząsów: hipowolemiczny (spowodowany np. utratą znacznej ilości krwi), anafilaktyczny (np. po ugryzieniu przez owady błonkoskrzydłe), septyczny (rozwija się w sepsie), czy kardiogenny. Ten ostatni spowodowany jest zaburzeniem funkcji serca, które jest pompą rozprowadzającą krew po całym organizmie.
Co to jest wstrząs kardiogenny?
Wstrząs kardiogenny jest stanem zagrożenia życia spowodowanym upośledzeniem czynności skurczowej mięśnia sercowego. W konsekwencji dochodzi do upośledzenia przepływu krwi przez narządy, co prowadzi do ich niewydolności. Wstrząs rozwija się przy zaburzeniu kurczliwości lewej komory serca o 40%. Prowadzi to do zmniejszenia ilości krwi wyrzucanej z serca do układu tętniczego, co skutkuje spadkiem ciśnienia skurczowego (poniżej 90 mm Hg). Niedokrwione narządy przestają prawidłowo funkcjonować.
Wstrząs kardiogenny – objawy
W wyniku rozwoju wstrząsu skóra staje się blada, zimna i spocona. W wyniku niedokrwienia narządów dochodzi do zatrzymania moczu, zaniku perystaltyki, czynność serca jest przyspieszona, ciśnienie tętnicze skurczowe bardzo niskie, a oddech ulega spłyceniu. Pacjent staje się senny, splątany i odczuwa lęk. U chorych wykonuje się bardzo proste badanie badanie polegające na uciśnięciu paznokcia palca kończyny górnej przez 5 sekund. Przepływ krwi jest prawidłowy, jeśli zblednięcie skóry znika w czasie krótszym niż 2 sekundy. Badanie to nazywane jest nawrotem kapilarnym. We wstrząsie kardiogennym czas powrotu prawidłowego zabarwienia skóry wydłuża się, co świadczy o upośledzeniu przepływu krwi na obwodzie.
Czy wiesz że: wstrząs jest stanem zagrożenia życia i każdorazowo wymaga leczenia na oddziale intensywnej terapii?
W zależności od przyczyny wstrząsu pacjent ma również objawy związane z konkretną chorobą. W przypadku zawału serca odczuwa silny ucisk w klatce piersiowej, któremu może towarzyszyć drętwienie lewej kończyny górnej lub żuchwy. Zatorowość płucna objawia się silną dusznością oraz bólem w okolicy mostka. Przy migotaniu przedsionków pacjent zgłasza uczucie kołatania serca, łatwo się męczy, gorzej toleruje wysiłek. W zapaleniu mięśnia sercowego pojawia się gorączka. Tamponadę serca charakteryzuje triada objawów: żyły szyjne zewnętrzne są nadmiernie wypełnione, tony serca ściszone, natomiast ciśnienie tętnicze obniżone.
Wstrząs kardiogenny – przyczyny
Wstrząs kardiogenny najczęściej rozwija się po zawale mięśnia sercowego. W większości przypadków na skutek zamknięcia światła lewej tętnicy wieńcowej. Nawet 5-10% pacjentów po zawale serca wchodzi we wstrząs kardiogenny w czasie pierwszej doby hospitalizacji, najczęściej w ciągu 6h. Ten zagrażający życiu stan może się również rozwinąć pozawałowo, w związku z pojawieniem się powikłań takich jak – pęknięcie wolnej ściany serca, przegrody międzykomorowej, mięśnia brodawkowatego, czy niedomykalność zastawki mitralnej. Do innych przyczyn wstrząsu kardiogennego należą: zapalenie mięśnia sercowego, kardiomiopatie, stłuczenie serca, zatorowość płucna, tamponada serca oraz zaburzenia rytmu, takie jak bradykardia, migotanie przedsionków, czy częstoskurcz komorowy.
Wstrząs kardiogenny – leczenie
Pacjent ze wstrząsem kardiogennym wymaga leczenia na oddziale intensywnej opieki kardiologicznej. Kluczowe jest rozpoznanie przyczyny i włączenie odpowiedniej terapii. W przypadku zawału serca najistotniejsza jest rewaskularyzacja, czyli jak najszybsze udrożnienie zamkniętego naczynia wieńcowego. Stany takie, jak pęknięcie ściany serca, mięśnia brodawkowatego, czy niedomykalność zastawki mitralnej wymagają interwencji kardiochirurgicznej. W przypadku tamponady serca konieczna jest perikardiocenteza, czyli przezskórne nakłucie wypełnionego krwią worka osierdziowego. Migotanie przedsionków leczy się poprzez wykonanie kardiowersji, natomiast w przypadku migotania komór konieczna jest defibrylacja.
Zapamiętaj: Wstrząs kardiogenny jest stanem zagrożenia życia spowodowanym upośledzeniem czynności skurczowej mięśnia sercowego. W konsekwencji dochodzi do upośledzenia przepływu krwi przez narządy, co prowadzi do ich niewydolności.
We wstrząsie należy również zadbać o hemodynamiczną (hemodynamika to dział kardiologii zajmujący się badaniem przepływu krwi w sercu i dużych naczyniach krwionośnych) stabilizację pacjenta i leczyć rozwijające się objawy. Włącza się leki wspomagające siłę skurczu mięśnia sercowego: dopaminę, dobutaminę, czy noradrenalinę (leki o działaniu inotropowym dodatnim). U niektórych chorych konieczne jest mechaniczne wsparcie funkcji lewej komory serca. W wielu przypadkach niezbędna jest płynoterapia, jednak należy być bardzo ostrożnym, aby nie doszło do przewodnienia i obrzęku płuc. W przypadku pojawianie się objawów zastoju – obrzęków – należy włączyć diuretyki, czyli leki usuwające nadmiar wody z organizmu. Część pacjentów wymaga tlenoterapii. Leczenie wstrząsu kardiogennego jest bardzo skomplikowane i trudne. Konieczne jest usunięcie przyczyny tego stanu, ale także terapia, która pozwoli utrzymać stabilny stan pacjenta.
Wstrząs kardiogenny – rokowanie
Wstrząs kardiogenny jest stanem zagrożenia życia. Stanowi najgroźniejsze następstwo zawału mięśnia sercowego. Jest to jeden z najgorzej rokujących stanów kardiologicznych. Najbardziej narażone na jego wystąpienie są osoby starsze, z cukrzycą, po przebytym zawale serca oraz z objawami zaburzeń hemodynamicznych (niskie skurczowe ciśnienie tętnicze krwi oraz przyspieszona czynność serca). W przypadku pacjentów z zawałem mięśnia sercowego powikłanego wstrząsem kardiogennym śmiertelność wynosi 50-80%. Jeśli chory, u którego rozwija się wstrząs nie dotrze do ośrodka kardiologii inwazyjnej lub nie zostanie zakwalifikowany do koronarografii, to jego szanse na przeżycie wynoszą około 10%.
Do rozwoju wstrząsu może dojść na drodze różnych mechanizmów. Może być to spowodowane krwotokiem, gwałtowną reakcją alergiczną, sepsą, czy każdym stanem, który skutkuje upośledzeniem funkcji serca jako pompy. W tym ostatnim przypadku mówimy o wstrząsie kardiogennym, który rozwija się najczęściej po zawale mięśnia sercowego. Życie każdego pacjenta we wstrząsie jest zagrożone. Dzisiejsza medycyna pozwala jednak na podjęcie działań, które zmniejszają śmiertelność w tej grupie chorych. W większości przypadków istnieje możliwość nieinwazyjnego lub zabiegowego usunięcia przyczyny wstrząsu kardiogennego. Oddziały intensywnej terapii zaopatrzone są też w sprzęt, który pozwala wspierać pracę serca oraz na bieżąco monitorować parametry życiowe chorego.