Zakażenia układu moczowego to powszechnie występująca we wszystkich grupach wiekowych choroba. Może pojawiać się sporadycznie lub nawrotowo. Spowodowana jest pojawieniem się patogenów – głównie bakterii – w drogach moczowych chorego. Często występuje również u dzieci w każdej grupie wiekowej, jest to w zasadzie jedna z najczęstszych infekcji w tej populacji.
Czym są zakażenia układu moczowego u dzieci?
Zakażenie układu moczowego może dotyczyć jego górnej lub dolnej części. Górne drogi moczowe to nerki – może dość do ich rozmaitych zapaleń np. odmiedniczowych – gdy pierwotna infekcja dotyczy fragmentu nerki zwanej miedniczką lub cewkowo-śródmiąższowych – gdy tyczy się miąższu nerki. Dolne drogi moczowe to pęcherz i cewka moczowa, które również mogą być dotknięte infekcją.
Zapamiętaj: Każde dziecko może zachorować na zakażenia układu moczowego. Może być to związane z nieodpowiednią higieną, ale nie musi, często nie znajduje się konkretnej przyczyny pojawienia się zakażenia.
U dzieci ze względu na ich niewielkie rozmiary, często może pojawiać się trudność w określeniu wyjściowej przyczyny zakażenia. Kluczowym badaniem w celu rozpoznania zakażenia jest pobranie moczu na posiew. Często czynność ta nastręcza rodzicom i lekarzom trudności, zwłaszcza u najmłodszych. Nie każde stwierdzenie bakterii świadczy natomiast o zakażeniu. Muszą towarzyszyć mu objawy, wynik badania różni się znacząco zależności od metody pobrania. Wysoką wiarygodność mają pobrania przez jednorazowo założony cewnik, czy nakłucie pęcherza, mniejszą natomiast pobranie do kubeczka lub specjalnego woreczka – wykryte bakterie mogą bowiem pochodzić np. ze skóry, czy u dziewczynek być nadkażone wydzieliną z narządów rodnych.
Objawy zakażenia układu moczowego u dzieci
U małych dzieci – noworodków i niemowląt – objawy często są niecharakterystyczne. Dziecko może być ospałe, gorączkujące, niespokojne i płaczliwe. Towarzyszyć mogą wymioty, brak apetytu, nie przybranie na wadze. Każde dziecko do 2 rż. gorączkujące powyżej 38 stopni Celsjusza bez uchwytnej przyczyny powinno być diagnozowane w tym kierunku. Istotne jest by pobrać mocz na posiew bakteryjny przed włączeniem antybiotykoterapii, która może zaburzyć wynik badania. Starsze dzieci mogą już zgłaszać objawy związane z oddawaniem moczu – ból, pieczenie, zaburzenia strumienia moczu, zmianę barwy i zapachu. Jeśli choroba dotyczy górnych dróg moczowych, często pojawia się również bolesność w okolicy lędźwiowej na plecach, szczególne nasilająca się podczas dotknięcia, czy wstrząśnięcia tej okolicy.
Przyczyny zakażenia układu moczowego u dzieci
Każde dziecko może zachorować na zakażenia układu moczowego. Może być to związane z nieodpowiednią higieną, ale nie musi, często nie znajduje się konkretnej przyczyny pojawienia się zakażenia. Istnieją jednak grupy bardziej predysponowane do tego typu choroby. Są to pacjenci z wadami wrodzonymi nerek, moczowodów, pęcherza czy cewki moczowej, obciążone rodzinne (wadami układu moczowego lub częstymi zakażeniami tego typu w rodzinie), dzieci zacewnikowane, mające zaburzenia czynnościowe oddawania moczu (np. pęcherz neurogenny, który często może ulegać przepełnieniu, nietrzymanie moczu), problemy z oddawaniem stolca (nietrzymanie stolca lub zaparcia). Predysponowane do tego typu chorób są również dziewczęta, które są aktywne seksualnie.
Leczenie zakażenia układu moczowego u dzieci
Ważne jest szybkie włączenie leczenia, szczególnie u najmłodszych, u których nieleczone zakażenie może prowadzić do uszkodzenia nerek lub powikłań związanych z uogólnioną infekcją i sepsą. Istotne jest leczenie objawowe – zbijanie gorączki i nawadnianie dziecka. Jednak kluczowe jest włączenie skutecznej antybiotykoterapii. W oczekiwaniu na wynik badania moczu stosuje się antybiotyki najczęściej skuteczne w tych rodzajach infekcji u dzieci – zaleca się użycie leków z grupy cefalosporyn, amoksycyliny z kwasem klawulanowym, gentamycyny lub cyprofloksacyny jeżeli podejrzewamy zakażenie górnych dróg moczowych.
Czy wiesz że: zakażenia układu moczowego mogą być związane z wadami w budowie anatomicznej? Dlatego, jeżeli wystąpią one przed 24. miesiącem, są to zakażenia nawracające lub infekcje nerek o nietypowym obrazie, powinno wykonać się w pierwszej kolejności badanie USG, by wykluczyć ewentualne wady wrodzone. Czasem konieczne mogą być też bardziej zaawansowane badania np. renoscyntygrafia (czyli zobrazowanie czynności nerek poprzez podanie specjalnego izotopu).
W przypadku dolnych, wybieramy leki takie jak: furagina (która w aptekach dostępna jest bez recepty, jednak nie powinna być podawana samodzielnie dziecku, wszelkie leki przed podaniem należy skonsultować z lekarzem, by ten zdecydował czy jest on konieczny i dostosował dawkę), trimetoprym czy fosfomycyna. U noworodków możemy wybrać również cefalosporyny. Antybiotyki podajemy zwykle 7-10 dni. Do 3 miesiąca życia przy wystąpieniu zakażenia układu moczowego zwykle konieczna jest hospitalizacja dziecka i podawanie antybiotyków w warunkach szpitalnych. Po 3 miesiącu decyzja ta zależy od stanu dziecka. W niektórych przypadkach możemy również zastosować profilaktykę, dotyczy to jednak jedynie dzieci z grup wysokiego ryzyka nawrotu choroby – a więc dzieci z wadami układu moczowego oraz nawrotowymi epizodami, nie podczas pierwszego zachorowania. Stosujemy wtedy podobne leki jak w leczeniu, jednak szczegóły włączenia farmakologicznej profilaktyki ustala pediatra lub nefrolog dziecięcy.
Zakażenia układu moczowego to powszechnie spotykana infekcja. Jej diagnostyka może nie być łatwa, szczególnie u najmłodszych pacjentów, jednak ważne jest by zawsze wziąć pod uwagę takie rozpoznanie, gdyż nie leczone może doprowadzić do rozmaitych powikłań. Leczenie opiera się głównie na podaniu antybiotyków, jednak cały czas należy pamiętać o zapewnieniu dziecku ogólnego dobrostanu w trakcie choroby – napojeniu, odżywieniu oraz zbijaniu gorączki w razie jej wystąpienia.