Spis treści
Zapalenie narządów miednicy mniejszej, określane dawniej, jako zapalenie przydatków (jajowodów i jajników) jest chorobą dotykającą głównie młode kobiety, aktywne seksualnie. Ból podbrzusza, występujący w środku cyklu menstruacyjnego lub po stosunku płciowym może być jego objawem. Jakie są przyczyny i objawy stanu zapalnego narządów miednicy mniejszej? Czy jest to groźna przypadłość i jak się ją leczy?
Co to jest zapalenie narządów miednicy mniejszej?
Zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID – pelvic inflammatory disease) to zespół objawów klinicznych, powstających na skutek zmian zapalnych, wywołanych zakażeniem górnych dróg rodnych: macicy, jajowodów, jajników i otrzewnej miednicy mniejszej (warstwy komórek wyścielających ściany miednicy oraz okrywających położone w niej narządy, wydzielających płyn surowiczy). Termin ten (PID) zastąpił stosowany wcześniej – zapalenie przydatków, ze względu na jego nieprecyzyjność. Nie wyodrębnia się bowiem zapalenia jajników i jajowodów, jako oddzielnych jednostek chorobowych, gdyż stan zapalny w obrębie miednicy mniejszej, łatwo rozprzestrzenia się między narządami.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej – przyczyny
Najczęściej PID jest efektem wstępującego zakażenia bakteryjnego. Oznacza to, że droga rozprzestrzeniania się bakterii wiedzie z dolnego odcinka dróg rodnych (z pochwy, poprzez kanał szyjki macicy) do odcinka górnego (błony śluzowej macicy, jajowodów, jajników). Możliwe są również zakażenia zstępujące (drogą krwi, z istniejących w organizmie ognisk zapalnych np. w gruźlicy, błonicy, zapaleniu wyrostka robaczkowego) oraz zakażenia pooperacyjne. Za zakażenia wstępujące odpowiadają patogeny przenoszone drogą płciową:
- Chlamydia trachomatis;
- Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki);
- Mycoplasma genitalium;
- endogenne (stanowiące własną florę bakteryjną pacjentki) bakterie beztlenowe (Bacteroides spp., Peptostreptococcus spp., Prevotella spp.) i tlenowe (E. coli, Gardnerella vaginalis, paciorkowce niehemolizujące, gronkowce koagulazo – ujemne). Zakażenia endogenne (oportunistyczne) dotykają pacjentów z obniżoną odpornością. W takiej sytuacji własna flora bakteryjna, niechorobotwórcza w warunkach prawidłowych, staje się przyczyną infekcji (np. w przypadku AIDS, chorób autoimmunologicznych, leczenia immunosupresyjnego, antybiotykoterapii).
W przeważającej większości przypadków PID ma etiologię mieszaną, tzn. wywołują je kombinacje wyżej wymienionych drobnoustrojów. Rozwojowi zakażenia sprzyjają sytuacje, w których dochodzi do poszerzenia światła kanału szyjki macicy. Należą do nich:
- poród;
- poronienie;
- łyżeczkowanie jamy macicy (abrazja, czyli zabieg mechanicznego złuszczania tkanek błony śluzowej macicy);
- założenie wkładki wewnątrzmacicznej;
- seksualne w czasie menstruacji.
Umożliwia to, przedostawanie się bakterii do wyższych pięter dróg rodnych.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej – objawy
Najczęstszymi objawami, występującymi u pacjentek z PID są:
- ból oraz tkliwość podbrzusza;
- temperatura > 38°C;
- ból podczas stosunku seksualnego;
- upławy;
- nieregularne krwawienia z pochwy.
Zapamiętaj: Najczęściej PID jest efektem wstępującego zakażenia bakteryjnego.
Rozpoznanie zapalenia narządów miednicy mniejszej jest trudne, ze względu na szeroką rozpiętość obrazu klinicznego. Znaczna część chorych nie prezentuje objawów lub występują u nich objawy nieswoiste (objawy nie będące przypisane danej chorobie, mogące towarzyszyć różnym schorzeniom).
Zapalenie narządów miednicy mniejszej – diagnostyka
Diagnostyka PID obejmuje:
- przedmiotowe badanie lekarskie (lekarz ocenia wydzielinę z pochwy i szyjki macicy oraz sprawdza tkliwość i bolesność szyjki macicy oraz przydatków (jajowody, jajniki) w czasie palpacji (dotyku);
- badania dodatkowe (liczba białych krwinek obwodowych (WBC), białko C – reaktywne (CRP), wskaźnik opadania erytrocytów (OB), badania mikrobiologiczne) – których podwyższone wyniki towarzyszą zapaleniu.
Badanie ultrasonograficzne (USG) jest mało przydatne w diagnostyce PID, jednak umożliwia jego różnicowanie z ciążą ektopową (pozamaciczną). Stuprocentowe potwierdzenie rozpoznania zapalenia narządów miednicy mniejszej można uzyskać, pobierając wymaz z otrzewnej miednicy mniejszej w zabiegu laparoskopowym (polegającym na wprowadzeniu wziernika przez powłoki jamy brzusznej). Jednak ograniczeniem badania jest jego koszt i inwazyjny charakter. W toku diagnostyki PID różnicowane jest z:
- zapaleniem wyrostka robaczkowego;
- ciążą pozamaciczną;
- skrętem jajników;
- endometriozą;
- zapaleniem żołądka i jelit.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej – leczenie
W leczeniu zapalenia narządów miednicy mniejszej stosuje się terapię przeciwdrobnoustrojową, antybiotykami o szerokim spektrum działania (aktywnymi w stosunku do względnie dużej liczby różnych rodzajów drobnoustrojów – jest to ważne, gdy podejrzewane jest zakażenie florą mieszaną).
Czy wiesz że: ciąża praktycznie wyklucza wystąpienie zapalenie narządów miednicy mniejszej (w związku z zamknięciem szyjki macicy)?
Wszystkie schematy leczenia PID obejmują aktywnością Neisseria gonorrhoeae i Chlamydia trachomatis, ponieważ nawet ujemny wynik badania mikrobiologicznego nie wyklucza obecności tych bakterii. W zależności od stopnia nasilenia choroby, prowadzi się leczenie ambulatoryjne (antybiotyki podawane są doustnie lub domięśniowo) lub szpitalne (antybiotyki podawane są dożylnie). Pomocniczo podawane są także leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Cel leczenia PID zakłada zwalczenie zakażenia bakteryjnego i towarzyszących mu objawów, a także zapobieganie jego długoterminowym następstwom, czyli niepłodności, ciąży pozamacicznej i przewlekłym stanom bólowym miednicy.
Ze względu na poważne następstwa zapalenia narządów miednicy mniejszej, nie należy bagatelizować objawów chorobowych i zwlekać z konsultacją lekarską. Ważne jest skrupulatne przestrzeganie zaleceń ginekologa dotyczących przyjmowania leków oraz rekonwalescencji. Skuteczność antybiotykoterapii zależy m.in. od zastosowanej dawki leku, częstości jego przyjmowania, czasu trwania terapii.