Zapalenie płuc od wielu wieków było jedną z wiodących przyczyn śmierci wśród ludzi. Postęp medycyny, a zwłaszcza odkrycie antybiotyków, którego jako pierwszy dokonał w 1928 roku Alexander Flemming, znacząco wpłynęło na obniżenie śmiertelności. Nie dajmy się jednak zwieźć, zapalenie płuc pozostaje bardzo groźną chorobą, mogącą prowadzić do zgonu. Jak więc je rozpoznać i leczyć, aby uniknąć losu tysięcy ludzi z poprzednich wieków?
Objawy zapalenia płuc
Zanim przejdziemy do objawów, zacznijmy od tego czym ogóle jest zapalenie płuc? Mianowicie jest to stan zapalny rozwijający się w pęcherzykach płucnych. Powoduje on zmniejszenie wymiany gazowej w płucach, a co za tym idzie zmniejszoną ilość tlenu dostarczaną do organizmu. Przechodząc do szczegółów, zapalenie płuc zaczyna się z reguły ostrymi objawami, którymi są:
- gorączka, z reguły >38 st.C,
- dreszcze i poty,
- ostry, często kłujący ból w klatce piersiowej,
- kaszel, czasem towarzyszy mu wykrztuszanie ropnej wydzieliny,
- duszność z przyspieszonym oddechem.
Ponadto lekarz podczas badania stwierdza:
- stłumienie odgłosu opukowego nad miejscem, w którym toczy się proces zapalny,
- rzężenia drobnobańkowe (zjawiska osłuchowe, których nie stwierdza się w stanie zdrowia),
- wzmożone drżenie głosowe (wyczuwalne po przyłożeniu dłoni do klatki) nad obszarem nacieku zapalnego,
- czasami słyszalny szmer oskrzelowy (zamiast prawidłowego szmeru pęcherzykowego).
Ważne jest wykonanie badania RTG klatki piersiowej, dzięki któremu radiolog jest w stanie rozpoznać charakterystyczne zacienienia dla zapalenia płuc.
Przyczyny zapalenia płuc
Co powoduje zapalenie płuc? Przyczyny tej choroby możemy podzielić w zależności od drobnoustroju, który je wywołał na:
- Bakteryjne: Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae i wiele innych.
- Wirusowe: m.in. wirus grypy, odry, ospy wietrznej, paragrypy, SARS, MERS.
- Grzybiczne: Candida, Aspergillus, Mucor, Pneumocystis jiroveci.
Możemy również wyróżnić czynniki predysponujące do zachorowania na zapalenie płuc, do których należą:
- alkoholizm,
- palenie tytoniu,
- niedożywienie,
- zaburzenia odporności,
- uszkodzenie błony śluzowej oskrzeli (np. stan po grypie),
- otyłość, cukrzyca, przewlekła choroba nerek,
- uzależnienie od narkotyków,
- wiek >65 r.ż.
Czy zapalenie płuc jest zaraźliwe?
Wielu pacjentów zastanawia się, czy można zarazić się od osoby chorującej na zapalenie płuc? Otóż tak. Zapalenie płuc jest zaraźliwe. Przenosić się może drogą kropelkową (podczas kaszlu z drobinkami śliny) lub przez kontakt bezpośredni z rzeczami chorego. Podatne na zarażenie są zwłaszcza osoby z obniżoną odpornością.
Rodzaje zapalenia płuc
Zapalenie płuc można sklasyfikować na wiele sposobów. W artykule przedstawione zostaną dwa: ze względu na obraz kliniczny choroby oraz ze względu na czynnik wywołujący. Ze względu na obraz kliniczny możemy podzielić zapalenia płuc na:
- Typowe, charakteryzujące się ostrym początkiem, gorączką, dreszczami, kaszlem z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny, ostrym bólem w klatce piersiowej, dusznością.
- Atypowe, które przebiegają z podstępnym początkiem, stanami podgorączkowymi, suchym kaszlem, bólem gardła, katarem, osłabieniem, bólami głowy, mięśni, stawów, bólami brzucha, biegunką, dusznością.
Natomiast ze względu na czynnik etiologiczny wywołujący chorobę możemy wyróżnić:
- Bakteryjne, które może przebiegać jako zapalenie typowe, wywoływane głównie przez Streptococcus pneumoniae (najczęstsza przyczyna zapaleń płuc w ogóle), Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae; które przebiega jako atypowe zapalenie płuc, wywoływane przez Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila.
- Wirusowe, które swoim przebiegiem przypominają atypowe zapalenie płuc. Wywoływane są przez: wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, RSV, HSV, CMV, Coxsackie, EBV, wirus odry, wirus ospy wietrznej.
- Grzybicze, rozwijające się u osób wyniszczonych, z głęboko obniżoną odpornością. Przebiegają bardzo ciężko, charakteryzują się wysoką śmiertelnością. Wywoływane są przez grzyby z rodzaju Candida, Aspergillus, Pneumocystis jiroveci.
Leczenie zapalenia płuc
Leczenie zapalenia płuc zależy od czynnika, który je wywołał. W przypadku zakażeń bakteryjnych stosujemy antybiotyki. Pierwszym rzutem w leczeniu zapaleń typowych jest amoksycylina lub antybiotyk makrolidowy (np. azytromycyna, klarytromycyna). W przypadku zapaleń atypowych stosujemy makrolidy (jak wyżej) lub tetracykliny (np. doksycyklina).
Czy wiesz że: Szczególnym siedliskiem pewnej bakterii przyczyniającej się do powstania zapalenia płuc są urządzenia klimatyzacyjne, przez korzystanie z których dochodzi do zakażenia. Patogenem tym jest Legionella pneumophila, nazwanym tak ze względu na wykrycie pierwszego zachorowania wśród uczestników konwentu Legionu Amerykańskiego, który odbył się w Filadelfii w 1976 roku w rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Bakterie te rozwinęły się właśnie w klimatyzacji, która była tam używana.
Leczenie zapaleń wirusowych jest objawowe, stosujemy leki przeciwzapalne, obniżające gorączkę (np. ibuprofen, metamizol) oraz odpoczynek w łóżku, który przyspiesza rekonwalescencję oraz zapobiega powikłaniom (m.in. zapaleniu mięśnia sercowego). W przypadku zakażeń grzybami używamy leków przeciwgrzybiczych takich jak: worykonazol, amfoterycyna B, flukonazol.
Pamiętajmy, że leczenie zapalenia płuc zależy od czynnika wywołującego, który jest stwierdzany przez lekarza. Nie należy bagatelizować objawów choroby, gdyż pomimo rozwoju medycyny pozostaje ona wciąż bardzo groźna. W każdym przypadku uporczywego kaszlu lub odkrztuszaniem ropnej plwociny lub dusznością, przyspieszonym oddechem (>24/min), przyspieszoną czynnością serca (>100/min), którym towarzyszy gorączka (>38st.C) należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Ile trwa zapalenie płuc?
Zapalenie płuc trwa różnie długo, od kilku do kilkunastu dni. Największy wpływ ma tutaj podjęcie odpowiedniego leczenia, które ustala lekarz. Standardowym leczeniem w przypadku najpopularniejszego zapalenia płuc wywoływanego przez Streptococcus peneumoniae jest amoksycylina stosowana przez 5 dni.
Zapamiętaj: Zapalenie płuc (inaczej pneumonia) to groźna choroba zakaźna, której nie objawów nie można bagatelizować - nieleczona może doprowadzić do śmierci.
Należy pamiętać, że nieleczone zapalenie płuc, skutkujące utratą możliwości wymiany gazowej w wyniku toczącego się w pęcherzykach płucnych procesu zapalnego, prowadzi do rozwinięcia się ostrej niewydolności oddechowej, tzn. stanu, w którym płuca nie są w stanie zapewnić odpowiedniego dowozu tlenu dla potrzeb metabolicznych organizmu. Powikłanie to bez podjęcia odpowiednich kroków prowadzi niechybnie do śmierci.
Postęp medycyny znacząco wpłynął na redukcję śmiertelności zapalenia płuc, lecz nie zapominajmy, że pozostaje ono wciąż bardzo groźną chorobą. Kiedyś umierały na nie młode osoby „w sile wieku” obecnie najwyższa śmiertelność jest u osób starszych. Mimo, że współczesna medycyna może naprawdę wiele – również ma swoje ograniczenia.