Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego jest zawsze niepokojącym objawem, wymagającym pilnej interwencji lekarskiej. Stan ten może mieć wiele przyczyn, a jedną z najczęstszych jest pęknięcie wrzodu żołądka. Stosunkowo rzadko spotykanym powodem krwawienia z przewodu pokarmowego, dotyczącym wybranej grupy pacjentów, jest zespół Mallory’ego-Weissa. Czym spowodowane jest to schorzenie i jak się je leczy?
Co to jest zespół Mallory’ego-Weissa?
Zespół Mallory’ego-Weissa jest to schorzenie charakteryzujące się występowaniem podłużnych, linijnych pęknięć błony śluzowej na wysokości połączenia żołądkowo-przełykowego, które mogą być źródłem poważnych krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Częstość występowania zespołu Mallory’ego-Weissa w populacji światowej nie jest znana, ale szacuje się, że zespół ten stanowi około 5-10% wszystkich przyczyn krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Najczęściej występuje u osób między 40 a 60 rokiem życia, 2-4 razy częściej u mężczyzn.
*górny odcinek przewodu pokarmowego – tworzą go przełyk, żołądek i dwunastnica. Umowną granicę między górnym a dolnym odcinkiem przewodu pokarmowego stanowi więzadło Treitza (więzadło wieszadłowe dwunastnicy).
Objawy zespołu Mallory’ego-Weissa
Zespół Mallory’ego-Weissa klinicznie manifestuje się krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Typowo objawia się ono powtarzalnymi, gwałtownymi odruchami wymiotnymi, krwistym wymiotami lub kaszlem z obecnością krwistej treści. Wymioty nie zawsze mają żywoczerwoną barwę – częściej są to tzw. “wymioty fusowate”, swym wyglądem nieco przypominające fusy z kawy. Ich brunatne zabarwienie wynika z obecności hematyny – pochodnej hemoglobiny (barwnika krwi przenoszącego tlen), która powstaje w wyniku oddziaływania kwasu solnego na hemoglobinę w żołądku. Pacjent z reguły uskarża się na ból w nadbrzuszu, a w przypadku utraty dużej ilości krwi chory jest osłabiony, odwodniony, blady, może także dojść do omdlenia.
Czy wiesz że: innym schorzeniem przełyku jest zespół Boerhaave’a, w którym dochodzi do pęknięcia całej grubości ściany przełyku?
W rozpoznaniu tego schorzenia pomocny jest wywiad lekarski – uzyskanie od pacjenta informacji na temat występowania u niego uzależnienia od alkoholu bądź też zaburzeń odżywiania, może nasunąć podejrzenie zespołu Mallory’ego-Weissa i usprawnić proces diagnostyczny. Metodą z wyboru w diagnostyce zespołu Mallory’ego-Weissa jest endoskopia (gastroskopia), w której stwierdza się obecność obficie krwawiących pęknięć błony śluzowej w okolicy połączenia przełykowo-żołądkowego.
Przyczyny zespołu Mallory’ego-Weissa
Przyczyną zespołu Mallory’ego-Weissa jest gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej. W jego wyniku dochodzi do przemieszczenia się treści żołądkowej do przełyku, która wywiera znaczny nacisk na śluzówkę przełyku, co może prowadzić do powstania pęknięć błony śluzowej. Do gwałtownego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej może dojść w wyniku:
- długotrwałych, dokuczliwych, niepohamowanych wymiotów – towarzyszących nadużywaniu alkoholu, bulimii lub ciąży (u kobiet cierpiących na niepowściągliwe wymioty ciężarnych);
- drgawek;
- gwałtownego kaszlu;
- przewlekłej, uporczywej czkawki.
Gwałtowny wzrost ciśnienia w jamie brzusznej prowadzi do powstawania pęknięć delikatnej błony śluzowej pokrywającej okolicę połączenia przełykowo-żołądkowego, czyli miejsca, w którym anatomicznie przełyk łączy się z żołądkiem.
Najczęstszą przyczyną zespołu Mallory’ego-Weissa są uporczywe wymioty, zwłaszcza u osób uzależnionych od alkoholu, a także u pacjentów cierpiących na bulimię (zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania, które następnie kompensowane są wywoływaniem wymiotów lub stosowaniem środków przeczyszczających). Częste wymioty drażnią mechanicznie i chemicznie błonę śluzową przełyku, co sprzyja powstawaniu uszkodzeń i pęknięć w obrębie błony śluzowej, które klinicznie manifestują się krwawieniem z przewodu pokarmowego. Zarzucana z żołądka do przełyku treść pokarmowa, ze względu na obecność kwasu solnego w żołądku ma odczyn kwaśny (pH około 1 – 2,5), przez co bardzo silnie drażni przełyk i sprzyja uszkodzeniom błony śluzowej.
Warto podkreślić, że w przebiegu zespołu Mallory’ego-Weissa uszkodzeniu ulega tylko najbardziej wewnętrzna warstwa ściany przełyku – błona śluzowa (a nie cała grubość ściany przełyku), dlatego też schorzenie to najczęściej nie wiąże się z ryzykiem rozwoju zagrażającego życiu pęknięcia przełyku.
Leczenie zespołu Mallory’ego-Weissa
W 80-90% krwawienie zatrzymuje się samoistnie w ciągu 48-72 h, a uszkodzenia błony śluzowej goją się w ciągu kolejnych kilku dni – rzadko konieczna jest interwencja endoskopowa. Nawroty krwawienia występują rzadko. Leczenie endoskopowe wskazane jest u chorych, u których w trakcie endoskopii stwierdzi się aktywne krwawienie, a także w przypadku pacjentów, u których krwotok doprowadził do wstrząsu (nagłego stanu zagrożenia życia, w którym na skutek utraty dużej ilości krwi dochodzi do niewydolności wielu narządów). Wyróżniamy następujące metody leczenia endoskopowego:
- ostrzykiwanie krwawiących zmian polidokanolem lub adrenaliną, co skutkuje obkurczeniem naczyń i zatamowaniem krwawienia;
- opaskowanie uszkodzonych naczyń przy pomocy specjalnych gumowych opasek, które uciskają krwawiące naczynia i tym samym tamują krwawienie;
- zamykanie krwawiących naczyń przy pomocy elektrokoagulacji – pod wpływem prądu elektrycznego dochodzi do ścięcia (koagulacji) białek w naczyniu, na skutek czego samoistnie się ono uszczelnia i zamyka;
- zakładanie klipsów hemostatycznych (powstrzymujących krwawienie) na uszkodzone naczynia.
W przypadku masywnego krwotoku, niekiedy konieczne jest przetoczenie pacjentowi dożylnie płynów (np. mleczanu Ringera) oraz preparatów krwiopochodnych (koncentratu krwinek czerwonych, koncentratu krwinek płytkowych).
Wspomagająco w leczeniu stosuje się leki o działaniu przeciwwymiotnym, preparaty działające osłaniająco na śluzówkę przełyku i żołądka oraz leki hamujące wytwarzanie kwasu solnego w żołądku (tzw. inhibitory pompy protonowej). W pierwszym okresie choroby, gdy występują krwiste wymioty, przez 1-2 dni zalecana jest dieta ścisła (głodówka). Następnie, po ustaniu krwawienia, stopniowo wprowadza się lekkostrawną dietę płynną i papkowatą (przecierane zupy, koktajle, kleiki). Nie istnieją konkretne zalecenia dotyczące diety po wyzdrowieniu, lecz pacjent powinien dbać o różnorodność i właściwe zbilansowanie posiłków.
Zapamiętaj: Przyczyną zespołu Mallory'ego-Weissa jest gwałtowny wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej.
Jeżeli przyczyną wystąpienia zespołu Mallory’ego-Weissa u danego pacjenta było nadużywanie alkoholu, należy pouczyć go o bezwzględnej konieczności ograniczenia spożywania alkoholu, gdyż krwawienie z przewodu pokarmowego może wystąpić ponownie i mieć cięższy przebieg.
Zespół Mallory’ego-Weissa to rzadka przyczyna krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się on występowaniem podłużnych, linijnych pęknięć błony śluzowej w okolicy połączenia przełykowo-żołądkowego, które powstają na skutek gwałtownego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Najczęstszą przyczyną zespołu Mallory’ego-Weissa są uporczywe wymioty, spowodowane nadużywaniem alkoholu lub bulimią. Większość przypadków tego schorzenia nie wymaga leczenia – uszkodzenia błony śluzowej goją się samoistnie w ciągu kilku dni. W przypadku masywnego krwawienia terapią z wyboru jest leczenie endoskopowe – zakładanie klipsów naczyniowych, opaskowanie, ostrzykiwanie krwawiących naczyń roztworem adrenaliny lub zamykanie naczyń przy pomocy elektrokoagulacji.