Zwyrodnienia kręgosłupa – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Kręgosłup człowieka składa się 26 kości i odpowiada za prawidłową postawę ciała i mechanikę ruchu. Chociaż przez tysiąclecia ewolucji rozwija się i dostosowuje do sylwetki związanej z poruszaniem się na dwóch nogach, to pierwotnie został stworzony dla zwierząt czworonożnych. Dlatego, ze względu na zmianę jego obciążenia, brak podparcia kończyn górnych, które kiedyś były przednimi i specyficzny, siedzący styl życia człowieka współczesnego powszechnie występują zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.

Co to są zwyrodnienia kręgosłupa?

Kręgosłup składa się 26 kości – kręgów, które są poprzedzielane krążkami (dyskami) z tkanki chrzęstnej. Kości chronią znajdujący się w nich rdzeń kręgowy, a dyski zapewniają mobilność (rycina 1). Ze względu na duże, długotrwałe obciążenia, wymuszoną pozycję ciała, czy urazy w kręgosłupie może dojść do zmian zwyrodnieniowych, czyli patologicznych uszkodzeń, modyfikacji strukturalnych. Mogą one przybierać postać: osteofitów, czyli narośli kostnych, przepuklin dysków, zgniecenia dysków, zmiany ułożenia kręgów, itp. Początkowo mogą być bezobjawowe, lecz później pojawiają się charakterystyczne dolegliwości [1][2][3].

Rycina 1 (Źródło: https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/schemat-przedstawiajacy-przepukline-dysku_5982945.htm#page=2&query=spine&position=12)

Zwyrodnienia kręgosłupa – objawy

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Każdy kręg zawiera w swojej tylnej części otwór, przez który przechodzi rdzeń kręgowy, a wszystkie 26 kości tworzy dla niego ochronny tunel, czyli kanał rdzenia kręgowego. Z rdzenia wywodzą się korzenie nerwowe, które są początkiem prawie wszystkich nerwów w ciele człowieka, a wychodzą one z boków kręgosłupa, spomiędzy sąsiadujących kręgów (rycina 1) [4]. Właśnie ze względu na bliskość tych jakże ważnych struktur nerwowych wszelkie zmiany patologiczne wywołują ich podrażnienie lub nawet uszkodzenie. Skutkuje to wystąpieniem bólu, zaburzeń czucia i/lub porażeniem mięśni, które są objawami zwyrodnienia kręgosłupa. Dolegliwości bólowe mogą być lub nasilać się przy wysiłku fizycznym, bądź przy określonej pozycji ciała ze względu na ucisk na nerwy, kiedy np. przepuklina dysku głębiej wchodzi w kanał kręgosłupa uciskając rdzeń.

Zapamiętaj: W rehabilitacji może być przydatna fizykoterapia, czyli terapia prądem, podczerwienią, itp., ale najlepsze efekty uzyskuje się poprzez kinezyterapię, czyli leczenie ruchem.

Przy stałym, intensywnym nacisku na struktury nerwowe dochodzi do ich uszkodzenia, które stają się nieodwracalne, o ile nie zastosuje się leczenia, a ich skutkiem są zaburzenia czucia, aż do jego zniesienia i porażenie mięśni. To ostatnie występuje w formie niedowładu kończyn, niesprawności chodu, niemożność wykonywania ruchów precyzyjnych, nietrzymania moczu/stolca lub brak jego oddawania, itp. Zmiany zwyrodnieniowe najczęściej występują w odcinku szyjnym, a w drugiej kolejności w lędźwiowym i w związku z tym objawy mają różny charakter. W pierwszym przypadku występują bóle i zaburzenia czucia jednej lub obu rąk, ból barku (często po wysiłku), bóle głowy o charakterze migrenowym, zawroty głowy, zaburzenia czucia i porażenia kończyn górnych. W przypadku zmian w odcinku lędźwiowym występuje charakterystyczna rwa kulszowa, czyli tzw. korzonki. Choroba ta polega na ostrym kłującym bólu w dolnym odcinku pleców (krzyżowym), który promieniuje do kończyny dolnej i redukuje jej ruchomość. W bardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do porażenia mięśni nóg, zatrzymania lub nietrzymania moczu i zaburzeń czucia w obrębie krocza. Jak wynika z powyższych opisów spektrum objawów jest szeroki, zależy od nasilenia zmian i może prowadzić nawet do trwałej niepełnosprawności [1][2].

Przyczyny zwyrodnienia kręgosłupa

Przyczyną zwyrodnień kręgosłupa jest najczęściej długotrwałe (dziesiątki lat) przeciążenie wynikające z postawy stojącej, siedzącej i innych wymuszonych pozycji najczęściej związanych z pracą, np. pochylanie się nad komputerem w biurze (kiedy głowa jest pochylona do przodu odcinek szyjny kręgosłupa jest obciążony nawet sześć razy bardziej, niż przy wyprostowanej głowie), jazda samochodem i siedzenie za biurkiem (obciążenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa polegające na przeciwdziałaniu jego naturalnemu wygięciu), itp. Kolejnymi przyczynami mogą być osteoporoza lub urazy.

Wszystkie powyższe czynniki mogą doprowadzić do zmiany ułożenia kręgów (zaburzenie układu części kanału kręgowego może spowodować ucisk jego lub korzenia nerwowego przez jeden z kręgów), powstania osteofitów (wyrośli kostnych, które swoją masą mogą wywoływać wspomniany ucisk), przepuklinę krążka międzykręgowego. Dysk łączy poszczególne kręgi jak zaprawa cegły, ale ma on strukturę pączka, na zewnątrz znajduje się ciasto, czyli twarda, chrzęstna otoczka przyczepiająca się do kości, a w środku nadzienie, czyli galaretowata substancja nazywana jądrem miażdżystym. W wyniku przeciążenia lub urazu (np. w trakcie złego wykonywania ćwiczeń na siłowni) może dojść do przerwania otoczki krążka międzykręgowego i wydostania się jądra miażdżystego jako przepukliny. Ta galaretowata substancja również może uciskać rdzeń i korzenie nerwowe wywołując objawy charakterystyczne dla zwyrodnienia kręgosłupa [1][2].

Jak leczyć zwyrodnienia kręgosłupa?

Wybór leczenia zależy od zaawansowania zmian zwyrodnieniowych. Przy ich niewielkim nasileniu wystarczy odpoczynek (leżenie), leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ i/lub steroidy), aż minie faza ostra (intensywnego bólu wywołanego np. urazem lub niecodziennym wysiłkiem). Następnie należy poddać się rehabilitacji, która została opisana w następnym punkcie.

Czy wiesz że: w zaawansowanej dyskopatii może dojść do całkowitego “ześlizgnięcia się” całej kolumny kręgów z kręgu niższego? Taki stan nazywa się kręgozmykiem.

W bardziej zaawansowanych przypadkach, kiedy dolegliwości bólowe są znaczne stosuje się leczenie inwazyjne polegające na zablokowaniu zmysłu czucia w obrębie uszkodzonego fragmentu kręgosłupa. Można tego dokonać za pomocą wstrzyknięcia środków znieczulających i sterydu, za pomocą termolezji (uszkodzenie pobliskich zakończeń nerwowych za pomocą wysokiej temperatury – około 80︒Celsjusza) lub za pomocą kriolezji (użycie w tym samym celu niskiej temperatury – około -80︒Celsjusza). Osłabienie lub porażenie mięśni jest wskazaniem do operacji neurochirurgicznej polegającej na usunięciu przyczyny ucisku na rdzeń kręgowy i/lub korzenie. W tym celu można np. usunąć uwypuklające się jądro miażdżyste z lub bez wszczepienia sztucznego dysku, ustabilizować śrubami kręgi, usunąć osteofity, itd. Należy jednak pamiętać, że operacje są przeznaczone dla osób z zaawansowaną chorobą i mają na celu niedopuszczenie do porażenia mięśni i niepełnosprawności oraz poprawę komfortu życia, jednak nie wyeliminują objawów całkowicie [1][2][3].

Zwyrodnienia kręgosłupa – rehabilitacja

W rehabilitacji może być przydatna fizykoterapia, czyli terapia prądem, podczerwienią, itp., ale najlepsze efekty uzyskuje się poprzez kinezyterapię, czyli leczenie ruchem. Istnieją specyficzne zestawy ćwiczeń na dane zwyrodnienia, np. bardzo popularne ćwiczenia McKenziego. Pacjent po uzyskaniu wskazówek od fizjoterapeuty powinien takie ćwiczenia wykonywać nie tylko w ośrodku zdrowia, lecz także w domu. Bardzo ważnym elementem rehabilitacji jest zmiana szkodliwych zachowań i ergonomia pracy, czyli regularne ćwiczenia rozciągające (także w miejscu zatrudnienia), bezpieczny wysiłek fizyczny bez nadmiernego obciążania stawów i kręgosłupa, odpowiednie ułożenie szyi i pleców podczas siedzenia przy biurku (pomocna może się okazać podkładka na odcinek lędźwiowy kręgosłupa nakładana na fotel) [1][3]. Należy pamiętać, że przed rozpoczęciem ćwiczeń należy wykonać badanie obrazowe (zdjęcie rentgenowskie, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny), aby dokładnie zdiagnozować problem i móc ocenić jakie czynności będą pomagały, a jakie szkodziły. Rehabilitacja jest bardzo ważnym elementem leczenia i wprowadzona na wczesnym etapie choroby oraz wykonywana sumiennie prowadzi do znacznej poprawy stanu pacjenta i może zapobiec operacji.

Zwyrodnienia kręgosłupa w związku z powiązaniem ze stylem życia są jedną z tzw. chorób cywilizacyjnych i dotykają znaczną część społeczeństwa. W celu ich uniknięcia i niedopuszczenia do progresji należy dbać o komfort i ergonomię w pracy oraz regularnie ćwiczyć i się rozciągać. Patologiczne zmiany powstają najczęściej w ciągu wielu lat i są wynikiem złego stylu życia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *