Co to jest ferrytyna i jakie są jej normy? O czym świadczy nadmiar i niedobór ferrytyny w organizmie?

Ferrytyna stanowi nieodzowny parametr w diagnostyce gospodarki żelazowej w organizmie. Spadek stężenia ferrytyny wiąże się niedoborem żelaza w organizmie. Wielu pacjentów zastanawia się, jaka jest zależność między ferrytyną, a żelazem i o czym może świadczyć nieprawidłowe stężenie ferrytyny we krwi?

Co to jest ferrytyna?

Ferrytyna to białko, które odgrywa istotną rolę w magazynowaniu żelaza w organizmie. Fizjologicznie żelazo obecne w organizmie prawie w 70% jego całkowitej ilości jest związane głównie z hemoglobiną (białko obecne w erytrocytach), także mioglobiną (białko obecne w mięśniach poprzecznie prążkowanych). Pozostała ilość żelaza związana jest z białkiem transportowym – transferyną, oraz białkami magazynującymi żelazo w komórkach – ferrytyną i hemosyderyną.

Nadmiar żelaza związany z hemosyderyną oraz ferrytyną zlokalizowany jest w komórkach – głównie wątroby, a także szpiku kostnego, mięśni szkieletowych oraz w śledzionie. Żelazo w postaci związanej z ferrytyną stanowi tzw. aktywną pulę zapasową tego pierwiastka – w sytuacjach niedoboru tego pierwiastka w organizmie, jego uwalnianie następuję szybko w stosunku do żelaza związanego hemosyderyną (tu uwalnianie żelaza zachodzi bardzo wolno). Ponadto ferrytyna należy do białek ostrej fazy, co wiąże się ze wzrostem jej stężenia we krwi w przebiegu stanów zapalnych.

Stężenie ferrytyny obecnej we krwi koreluje z ilością ferrytyny związanej z żelazem w tkankach, dzięki temu ocena jej stężenia pozwala sprawdzić stan puli magazynowej żelaza w organizmie.

Ferrytyna a wypadanie włosów

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Znając zależność pomiędzy ferrytyną, a żelazem obecnym w organizmie łatwo można wywnioskować zależność między ferrytyną, a wypadaniem włosów. Nadmierne wypadanie włosów stanowi bardzo częsty objaw niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wiedząc, że pierwszym objawem zbyt małej podaży i/lub nadmiernej utraty żelaza z organizmu jest obniżenie stężenia ferrytyny we krwi na skutek uwalniania żelaza zmagazynowanego w tkankach (w kompleksach z ferrytyną), niskiemu stężeniu ferrytyny może również towarzyszyć zwiększona skłonność do wypadania włosów (mimo jeszcze zachowanego “prawidłowego” stężenia żelaza we krwi).

Ferrytyna a tarczyca

W przebiegu chorób tarczycy (w szczególności w niedoczynności tarczycy czy w Hashimoto) często występuje problem niedoboru żelaza (wskutek zaburzonego procesu wchłaniania żelaza z uwagi na spowolnioną perystaltykę jelit), którego wynikiem jest obniżone stężenie ferrytyny. Ponadto żelazo stanowi niezbędny składnik enzymu, który uczestniczy w syntezie hormonów tarczycy. Zatem w przypadku chorób tarczycy – w szczególności niedoczynności tarczycy koniecznie jest zapewnienie odpowiedniej ilości żelaza w diecie, co odzwierciedla prawidłowe stężenia ferrytyny we krwi.

Badanie ferrytyny

Oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy krwi zwykle zlecane jest pacjentom z podejrzeniem niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza w organizmie. Zmiany stężenia ferrytyny we krwi znacząco wyprzedzają inne objawy związane  niedoborem żelaza, stąd parametr ten odgrywa istotną rolę w ocenie gospodarki żelazowej. Pomiar stężenia ferrytyny ma również znaczenie w ocenie stanów związanych nadmiernym gromadzeniem żelaza w organizmie (np. w hemochormatozie).

Zapamiętaj: Ferrytyna to białko, które magazynuje w wątrobie żelazo.

Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej od pacjenta będącego na czczo. Wynik badania można otrzymać już po kilku godzinach. Badanie można wykonać zarówno na własny koszt, a także w ramach NFZ, jeżeli otrzymamy skierowanie od lekarza na to badanie. Zazwyczaj badanie to wykonywane jest łącznie z innymi parametrami oceniającymi gospodarkę żelazową (np. żelazo, TIBC) oraz z morfologią krwi. Tylko odpowiednia analiza otrzymanych wyników przez lekarza pozwala na prawidłową ich interpretację.

Zakres wartości referencyjnych dla ferrytyny

Prawidłowe wartości ferrytyny nieznacznie różnią się w zależności od płci:

  • kobiety:  15 – 250 ug/l
  • mężczyźni:  20 – 500 ug/l.

Przyczyny niedoboru ferrytyny

Jak wcześniej wspomniano stężenie ferrytyny we krwi koreluje z ilością obecnej ferrytyny w tkankach w postaci związanej z żelazem – zatem w dużej mierze zależy od ilości żelaza w organizmie. Niskie stężenie ferrytyny stanowi niejako dowód niedoboru żelaza w organizmie. Często oznaczenie ferrytyny i wykrycie jej niskiego stężenia znacznie wyprzedza objawy, które pojawiają się wskutek niedoboru żelaza w organizmie.

Czy wiesz że: stężenie ferrytyny obecnej we krwi koreluje z ilością ferrytyny związanej z żelazem w tkankach?

Ponadto niskiej wartości ferrytyny może towarzyszyć jeszcze prawidłowa wartość stężenia żelaza we krwi. Wynika to z powolnego uwalniania żelaza obecnego w tzw. aktywnej puli zapasowej w sytuacji, gdy jego podaż ulega zmniejszeniu. Zatem we wczesnym etapie niedoboru tego pierwiastka można zaobserwować tylko spadek stężenia ferrytyny, natomiast stężenie żelaza oraz hemoglobiny pozostaje bez zmian do czasu, gdy zostanie całkowicie zużyta pula magazynowa żelaza w organizmie.

Objawy niskiej ferrytyny

Skoro niskie stężenie ferrytyny świadczy o zubożeniu ilości żelaza zmagazynowanego w tkankach, objawy z tym związane  wynikają głównie niedoboru tego pierwiastka w organizmie – czyli niedokrwistości z niedoboru żelaza (więcej na temat objawów możesz przeczytać w artykule https://medovita.pl/niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza-przyczyny-leczenie-diagnostyka/). Warto jednak pamiętać, że spadek stężenia ferrytyny znacznie wyprzedza objawy wynikające z niedoboru żelaza w organizmie.

Przyczyny nadmiaru ferrytyny

Podwyższone stężenie ferrytyny może wynikać z:

  • tzw. przeładowania żelazem  (hemochromatoza), które może być uwarunkowane genetycznie (hemochromatoza pierwotna) lub nastąpić na skutek częstych transfuzji krwi, nieefektywnego procesu różnicowania krwinek czerwonych (hemochromatoza wtórna),
  • chorób wątroby,
  • toczącego się stanu zapalnego w organizmie,
  • przewlekłych zakażeń, nowotworów.

Objawy wysokiej Ferrytyny

Wysokiemu stężeniu ferrytyny towarzyszą objawy związane z przyczyną, wskutek której dochodzi do wzrostu stężenia tego białka w organizmie. Co może stanowić przyczynę wzrostu stężenia ferrytyny we krwi?

  • nowotwory,
  • wszelkie stany zapalne,
  • choroby wątroby.

W przebiegu hemochromatozy dochodzi do nadmiernego odkładania żelaza w tkankach i narządach. Początkowe objawy tego schorzenia są zwykle mało specyficzne (osłabienie, obniżone libido, bóle stawów). Zaawansowana postać choroby może prowadzić do uszkodzenia wątroby.

Choć często niedobór żelaza w organizmie stwierdzany jest na podstawie niskiego jego stężenia we krwi, któremu towarzyszą zaburzenia obecne w morfologii krwi oraz objawy kliniczne, oznaczając stężenie ferrytyny możemy znacznie wcześniej rozpoznać ten problem. Jednakże zawsze warto skonsultować wyniki z lekarzem, gdyż wśród przyczyn niedoboru żelaza istnieje wiele groźnych chorób, których prawidłowe rozpoznanie  oraz odpowiednie leczenie pozwala przywrócić prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *