Zdrowie rozrodcze kobiet to jedna z bardziej skomplikowanych działek medycyny. Łączy w sobie wiedzę na temat hormonów, elementy chirurgiczne, rozmaite badania diagnostyczne, a także często diagnostykę płodności i dbanie o przebieg ciąży. Wiąże się z tym cała gama rozmaitych metod diagnostycznych wspomagających lekarzy w tym trudnym zadaniu – od prostych badań krwi, cytologii, czy USG poprzez badania wręcz zabiegowe, z których kilka wykonuje się nawet w narkozie. Jednym z bardziej zaawansowanych, choć nie trudnych technicznie badań w tej dziedzinie jest tak zwana histerosalpingografia, czyli obrazowanie macicy oraz jajowodów. W zwykłym gabinecie ginekologicznym nie ma możliwości wykonania tego typu badania, musi być ono zatem zaplanowane wcześniej i wykonane w warunkach klinicznych, konieczny bowiem jest do niego aparat RTG.
Co to jest histerosalpingografia?
Jest to badanie, które pozwala uwidocznić budowę, a zarazem zdiagnozować ewentualne nieprawidłowości w obrębie macicy oraz jajowodów. W trakcie badania aparat rentgenowski wykonuje zdjęcie danego obszaru po wcześniejszym zaaplikowaniu pacjentce do dróg rodnych odpowiedniej substancji kontrastującej. Istnieje również jej alternatywa z użyciem USG, jednak jest to mniej popularna metoda w Polsce – zalecana, jednak jeszcze nie tak powszechnie dostępna. Jest to zabieg mało inwazyjny i bezpieczny, jednak często jest jedynie etapem w diagnostyce, nie pozwala bowiem na dokładne uwidocznienie wszystkich małych struktur i wystarczająco precyzyjne zobrazowanie.
Kiedy wykonuje się histerosalpingografię?
Wykonuje się ją u kobiet w pierwszej połowie cyklu, po zakończeniu miesiączki. Wtedy mamy pewność, iż kobieta nie jest w ciąży. W badaniu używa się promieni rentgenowskich, zatem ciąża byłaby przeciwwskazaniem do badania, gdyż mogłoby być to szkodliwe dla zarodka i płodu. Histerosalpingografię wykonujemy w szpitalu po wcześniejszym umówieniu pacjentki, tak by znajdowała się ona w odpowiednim momencie cyklu, była przygotowana do zabiegu i by sprzęt niezbędny do wykonania był dostępny. Interpretacja wyniku może odbyć się w zasadzie bezpośrednio po zrobieniu zdjęcia RTG, jednak konkretny przebieg zależy od systemu szpitalnego w jakim umawia się pacjentki.
Histerosalpingografia – wskazania
Niepłodność z podejrzeniem niedrożności jajowodów jest najczęstszym wskazaniem do wykonania owego badania. Przepływ kontrastu przez jajniki uwidacznia doskonale ich drożność bądź pojawienie się przeszkody. Wykonuje się ją również przy diagnostyce różnego typu wad wrodzonych w obrębie narządów rozrodczych. Dzięki wypełnieniu struktur kontrastem, na zdjęciu widzimy ich kształt, ewentualne deformacje i nieprawidłowości. Nie jest to metoda idealna.
Czy wiesz że: badanie to można wykonać również z użyciem roztworu chlorku sodu, który również kontrastuje na obrazie RTG? Jest to alternatywa dla kobiet uczulonych na inne środki kontrastowe typowo stosowane w radiologii.
Często bowiem nawet drożne jajniki mogą w wyniku chwilowego obkurczenia sprawiać wrażenie niedrożnych. Dlatego badanie to jest zwykle jednym z wielu w diagnozowaniu przyczyn niepłodności u kobiet. Podobnie wygląda to w przypadku wad wrodzonych. Samo badanie z kontrastem często świetnie je uwidacznia, jednak do leczenia operacyjnego, jeśli jest ono możliwe, konieczne jest dokładniejsze zobrazowanie poprzez USG, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny miednicy. Najdokładniejszym lecz inwazyjnym badaniem jest laparoskopia, gdzie ginekolog w trakcie operacji gołym okiem może ocenić narządy najdokładniej. W niektórych przypadkach wykonuje się histerosalpingografię do oceny leczenia, np. po próbie udrożnienia jajowodów, tą metodą sprawdza się jej powodzenie. Czasem wykonuje się również tego typu badania w trakcie diagnostyki krwawień czy bólu w obrębie miednicy o nieznanym pochodzeniu.
Histerosalpingografia – przeciwwskazania
Ciąża jest najważniejszym przeciwwskazaniem, ze względu na użycie w badaniu promieniowania RTG. Pozostałe to uczulenie na środki kontrastowe – może bowiem po ich podaniu do narządów rodnych rozwinąć się groźna reakcja alergiczna. Nie powinno się również narażać dzieci na nadmierne promieniowanie. Dlatego u dziewczynek w trakcie diagnostyki wad wrodzonych, badania z użyciem rentgena nie powinny być pierwszym wyborem. Wszelkie aktywne stany zapalne w obrębie miednicy również są przeciwwskazaniem do badania i powinny być skutecznie wyleczone przed zabiegiem. Nie wykonujemy go także u kobiet z aktywnym, intensywnym krwawieniem, podejrzeniem procesu nowotworowego w obrębie macicy i jajowodów, a także po uszkodzeniu tych struktur w przebiegu innych chorób, operacji czy urazów.
Histerosalpingografia – jak wygląda badanie?
Badanie jest krótkie i nieskomplikowane. Trwa zwykle do 15 minut. Pacjentka układa się jak do badania ginekologicznego, a następnie przy pomocy wziernika uwidacznia się szyjkę macicy. Lekarz przy pomocy jednorazowego, sterylnego cewnika wprowadza do macicy środek kontrastowy, a następnie wykonywane jest zdjęcie RTG, podobnie jak w każdym innym przypadku – kobieta musi pozostać w bezruchu, a aparat poprzez naświetlanie uzyskuje kilka zdjęć danego obszaru. Po zabiegu powinna obserwować uważnie swój organizm. Nie powinny pojawiać się żadne dolegliwości, jeśli jednak wystąpią – należy natychmiast zgłosić je lekarzowi – może być to związane z infekcją bądź reakcją alergiczną.
Histerosalpingografia – jak przygotować się do badania?
Nie jest konieczne specjalne przygotowanie. Nie należy myć okolic intymnych zbyt głęboko i przygotować się jak do standardowego badania ginekologicznego. Na histerosalpingografię umawiamy się w pierwszej połowie cyklu, ale nie w trakcie miesiączki. Rano przed badaniem w domu wskazany jest lekkostrawny posiłek oraz zażycie swoich standardowych leków. Bezpośrednio przed położeniem się na fotelu ginekologicznym kobieta powinna opróżnić pęcherz.
Czy histerosalpingografia boli?
Po badaniu pacjentka zwykle nie otrzymuje żadnych specjalnych zaleceń. Nie jest to badanie bolesne, choć bywa dla wielu kobiet nieprzyjemne. Jest to jednak bardzo podobne do zwykłego badania z użyciem wziernika, a samo podanie kontrastu może być wyczuwalne lecz nie boli.
Zapamiętaj: Histerosalpingografia to badanie, które pozwala uwidocznić budowę, a zarazem zdiagnozować ewentualne nieprawidłowości w obrębie macicy oraz jajowodów.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że badanie to wykonuje się często u kobiet z problemami ginekologicznymi, jednym z nich może być endometrioza, która także powoduje niepłodność. W wielu takich schorzeniach często pojawiają się bóle w obrębie miednicy, jednak histerosalpingografia sama w sobie nie powinna ich wywołać czy nasilić. Ból pojawiający się po badaniu może świadczyć o rozwijaniu się procesu zapalnego czy infekcji, wprowadza się bowiem w trakcie do organizmu cewnik i kontrast. Pomimo jałowych warunków czasem dochodzi do zakażeń w obrębie narządów rodnych po badaniu, dlatego wielu lekarzy stosuje osłonowo antybiotyk profilaktycznie. Nie jest to na szczęście powikłanie częste.
Histerosalpingografia to przydatne badanie diagnostyczne zwłaszcza w wykrywaniu przyczyn niepłodności. Jest to badanie tanie, stosunkowo bezpieczne i szybkie, jednak często bywa mało precyzyjne. Stanowi jednak dobry element całego łańcucha diagnostycznego niepłodności, a także bywa przydatne w wykrywaniu wad wrodzonych macicy. Najgroźniejsze powikłania to zakażenia i reakcje alergiczne na kontrast, jednak zdarzają się one rzadko, a lekarze potrafią zazwyczaj skutecznie im przeciwdziałać lub je leczyć.