Rak skóry może przybierać zarówno postać guzka, plamy, jak i owrzodzenia. Część z raków skóry rośnie powoli i jest stosunkowo niegroźna, inne z kolei w krótkim czasie mogą doprowadzić do śmierci pacjenta. Jakie objawy raka skóry powinny więc budzić zaniepokojenie? Jakie są możliwości leczenia nowotworu skóry?
Przyczyny nowotworów skóry
Nowotwory skóry (raki skóry) stanowią około 10% spośród wszystkich nowotworów złośliwych rozpoznawanych u ludzi [1]. Ten typ schorzeń nowotworowych pojawia się głównie u osób w wieku podeszłym, dodatkowo zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka skóry obarczone są osoby o szczególnie jasnej karnacji.
Wyróżnia się co najmniej kilka przyczyn raka skóry. Za podstawowy czynnik odpowiadający za pojawianie się tych schorzeń uznawana jest ekspozycja skóry na działanie promieniowania ultrafioletowego. Rzeczywiście, zbyt częste wystawianie skóry na słońce zdecydowanie może sprzyjać nowotworom skóry, jednakże istnieją również i inne czynniki, które sprzyjają ich pojawianiu się. Do takich czynników ryzyka raka skóry zaliczane są m.in. obciążenia rodzinne (czyli sytuacje, gdzie w rodzinie danego człowieka ktoś już wcześniej chorował na jakiś nowotwór skóry), ale i osłabienie odporności organizmu (wynikające zarówno ze stosowania leków o działaniu immunopresyjnym, jak i związane ze schorzeniami, w których przebiegu dochodzi do upośledzenia czynności układu odpornościowego – tak bywa np. w przypadku AIDS). Obarczone zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworu skóry są również osoby, które posiadają na swojej skórze dużą ilość znamion barwnikowych.
Najczęściej wyróżniane są dwa raki skóry: rak podstawnokomórkowy (którego nazwa wzięła się stąd, że rozwija się on z komórek warstwy podstawnej naskórka) oraz rak kolczystokomórkowy (wywodzący się z komórek kolczystych naskórka). Pierwszy z nich jest nowotworem złośliwym skóry, który pojawia się przede wszystkim u osób w podeszłym wieku. Rak podstawnokomórkowy skóry zwykle przybiera postać guzka o różnym zabarwieniu (może on mieć barwę cielistą, czerwonawą jak i perłową), typowo obserwuje się go w obrębie twarzy. Ten rodzaj raka skóry rzeczywiście jest złośliwy, jednakże zasadniczo w jego przypadku nie obserwuje się przerzutów – rak podstawnokomórkowy ma za to tendencję do wieloletniego i powolnego naciekania tkanek, w okolicy których się rozwija.
Innym, rzadszym rodzajem raka skóry jest rak kolczystokomórkowy skóry. Ten guz może tworzyć krwawiące guzki, ale i owrzodzenia. W przeciwieństwie do raka podstawnokomórkowego skóry, guz kolczystokomórkowy ma nie tylko tendencję do szybkiego wzrostu, ale i niestety ma on zdolność do dawania przerzutów – zwykle pojawiają się one w obrębie węzłów chłonnych. Inna jest również typowa lokalizacja tego raka – zwykle pojawia się on na pograniczu błon śluzowych i skóry (np. w okolicy ust), a także w sąsiedztwie oczodołów czy narządów płciowych.
Czerniak jest kolejnym nowotworem złośliwym skóry, który wzbudza największe zaniepokojenie u pacjentów. Związane jest to z tym, że nowotwór ten jest wyjątkowo agresywny i szybko może dawać odległe przerzuty. Czerniak nie jest typowy dla osób starszych – pojawić się on może również u młodych pacjentów. Ten rodzaj raka skóry rozwijać się może na podłożu istniejących wcześniej u pacjenta zmian barwnikowych, a także może powstawać jako całkowicie nowa zmiana skórna.
Objawy raka skóry
Podstawowym problemem, który powinien skłonić pacjenta do pomyślenia o tym, że może on mieć raka skóry, jest pojawienie się na jego skórze nowej, dotychczas nieobecnej tam zmiany. Wzbudzić uwagę powinny wszelkie twory, które wystąpiły i które – mimo upływu czasu – nie zanikają. Podobnie zaniepokoić powinny zmiany, które stale zwiększają swoje wymiary.
Na skórze wystąpić mogą zarówno łagodne, jak i złośliwe nowotwory. W przypadku tych drugich wyróżnia się objawy raka skóry, które mogą wskazywać na złośliwość danej zmiany skórnej. Wśród takowych wymieniane są:
- nieregularność brzegów zmiany,
- nierównomierne zabarwienie zmiany,
- szybkie powiększanie się zmiany skórnej,
- występowanie dolegliwości związanych ze zmianą skórną, takich jak ból, świąd czy krwawienie ze zmiany skórnej,
- asymetria zmiany skórnej,
- uwypuklenie tworu skórnego powyżej poziomu zdrowej skóry.
Ogólnie nowotwory złośliwe skóry doprowadzają do występowania objawów miejscowych. Występowanie przerzutów i związanych z nimi dolegliwości uzależnione jest ściśle od typu raka skóry. Jak już wspomniano, rak podstawnokomórkowy skóry ogólnie nie daje przerzutów, a jedynie stopniowo nacieka okoliczne tkanki. Rak kolczystokomórkowy skóry ma już zdecydowanie większą tendencję do dawania przerzutów, jednakże zazwyczaj pojawiają się one w znajdujących się niedaleko od ogniska nowotworowego strukturach układu limfatycznego. Najgorzej bywa w przypadku czerniaka – ten rak skóry nie dość, że może szybko dawać przerzuty, to jeszcze mogą one umiejscawiać się w rozmaitych narządach – przerzuty czerniaka obserwować można bowiem np. w wątrobie, płucach czy mózgu.
Czy wiesz że: intensywne i długotrwałe opalanie zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry?
Jak wygląda rak skóry?
Rak skóry może mieć tak naprawdę rozmaitą morfologię. Zmiany tego typu mogą być bowiem zarówno tworami guzkowatymi, wyraźnie uwypuklonymi ponad powierzchnię skóry, jak i mogą one przybierać postać różnobarwnych plam. Nowotwory skóry mogą być także związane z pojawianiem się na skórze różnorakich owrzodzeń – czasami mogą one nawet mieć stosunkowo duże zagłębienie.
Opisany powyżej wygląd raka skóry dotyczył przede wszystkim raka podstawnokomórkowego oraz kolczystokomórkowego skóry, podobna bywa jednak morfologia najbardziej złośliwego nowotworu skóry – czerniaka. Zmiana ta może być związana zarówno z owrzodzeniami, jak i może przybierać postać plamy. Co ciekawe, czerniak – wbrew swojej nazwie – nie zawsze jest zabarwiony na czarno, wyróżnia się też zmiany tego rodzaju mające brązową, jak i nawet białawą barwę.
Leczenie raka skóry
Podstawową metodą leczenia raka skóry są zabiegi chirurgiczne. W przypadku nowotworów skóry bardzo ważne jest dokładne usunięcie całej zmiany nowotworowej wraz z tzw. marginesem. Jako margines traktuje się w tym przypadku zdrową tkankę, która jest usuwana wraz z tkanką nowotworową po to, aby zmniejszyć ryzyko, że u pacjenta pozostaną jakieś komórki nowotworu skóry i że dojdzie przez to do nawrotu choroby. Margines ustala się np. poprzez przeprowadzenie badań mikroskopowych kolejnych usuwanych pacjentowi tkanek – histopatolog jest w stanie ocenić, czy w dostarczanych mu materiałach są wciąż obecne patologiczne komórki. Jeżeli lekarz takowych nie zaobserwuje, wówczas zastosowany margines zdrowych tkanek można uznać za wystarczający.
Chirurgiczna resekcja raka skóry stanowi podstawową metodę jego leczenia, jednakże zdecydowanie nie jedyną. W leczeniu nowotworów skóry wykorzystuje się również i inne terapie, takie jak:
- krioterapia,
- zabiegi laserowe,
- terapia fotodynamiczna,
- leczenie farmakologiczne (np. z wykorzystaniem preparatów interferonu alfa-2 i interferonu beta czy imikwimodu),
- radioterapia.
Nierzadko bardziej zaawansowanego postępowania terapeutycznego wymagają pacjenci, którzy zachorowali na czerniaka. U takich chorych – jeżeli jest taka możliwość – również przeprowadzane są zabiegi chirurgiczne, jednakże czasami, ze względu na zaawansowanie zmiany nowotworowej, operacyjna resekcja może być przeciwwskazana. W takich sytuacjach nieocenione mogą okazać się inne, dotychczas niewymienione metody leczenia onkologicznego, takie jak chemioterapia czy terapia celowana (bazująca na tym, że pacjentom podawane są leki, które neutralizują mutacje genowe, które to doprowadziły do wystąpienia nowotworu).
Zapamiętaj: Odpowiednio wcześnie wykryty rak skóry daje szansę 100% wyleczenia!
Do całkowitego wyleczenia najczęstszego raka skóry – raka podstawnokomórkowego – rzeczywiście może wystarczać przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, jednakże można podjąć pewne kroki, które znacząco zmniejszają ryzyko pojawienia się jej na naszej skórze. Podstawowe znaczenie w profilaktyce raka skóry ma unikanie głównego czynnika, który do niego doprowadza, czyli promieniowania ultrafioletowego. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, powinno się ostrożnie dawkować ekspozycję skóry na światło słoneczne, a jeżeli chodzi o inne źródła promieniowania UV – takie jak chociażby solaria – to najkorzystniej byłoby w ogóle zrezygnować z ich korzystania. Jeżeli jednak nie potrafimy sobie odmówić opalania się letnią porą, to pamiętajmy o stosowaniu kremu z odpowiednim filtrem UV – nałożenie takowego na skórę sprawi, że zmniejszy się negatywny efekt dla skóry, wywierany przez promieniowanie.