Nasiona czarnuszki siewnej to nie tylko przyprawa nadająca potrawom niepowtarzalny aromat, ale także bogactwo właściwości leczniczych. W kuchni i ziołolecznictwie poza nasionami wykorzystuje się, także pozyskiwany z nich olej tłusty. Kolejnym choć mniej znanym specyfikiem jest otrzymywany z czarnuszki olejek lotny.
Czarnuszka – właściwości
Czarnuszka siewna (Nigella sativa), zwana także czarnym kminkiem, jest rośliną stosowaną od stuleci na Bliskim Wschodzie, Indiach oraz regionach Afryki Północnej. Jako przyprawa stosowana jest najczęściej w formie dodatku do chleba, potraw mięsnych, sałatek, marynat a także jako substytut pieprzu (ze względu na swój wyrazisty, korzenny aromat i lekko ostry smak). Choć wyglądem przypomina nieco czarny sezam, to są to dwa różne rodzaje nasion, wbrew pojawiającym się w Internecie informacjom jakoby inną nazwą określającą nasiona czarnuszki, był czarny sezam. Rośliny te zresztą (sezam indyjski i czarnuszka siewna) należą do zupełnie innych rodzin.
Nasiona czarnuszki siewnej obfitują w olej tłusty (stanowiący do 40% masy nasion) bogaty w kwasy tłuszczowe, wśród których największy procent stanowią kwasy: linolowy, oleinowy oraz palmitynowy. Pozostałymi składnikami nasion czarnuszki są: węglowodany (33,9%), białko (16–19,9%), błonnik (5,5%), olejek lotny (1,5%) oraz minerały (wapń, fosfor, potas, sód, żelazo).
Czy wiesz że: czarnuszka nie jest wskazana dla kobiet w ciąży? Może sprowokować przedwczesny poród.
Związki zawarte w nasionach czarnuszki siewnej wykazują działanie antyoksydacyjne (neutralizują wolne rodniki). Odkryte przez naukowców działanie antyoksydacyjne w pewnym stopniu tłumaczy zastosowanie czarnuszki w medycynie ludowej, jako lekarstwa na choroby wątroby (zwłóknienie, marskość, uszkodzenia wątroby spowodowane przez schistosomatoze – chorobę wywołaną przez pasożyty z rodzaju Schistosoma). Działanie hepatoprotekcyjne (czyli ochraniające komórki wątroby) wykazuje przede wszystkim główny związek aktywny nasion czarnuszki jakim jest tymochinon. Naukowcy porównują działanie hepatoprotekcyjne tymochinonu do działania dobrze znanej sylibiny (flawonoidu pochodzącego z nasion ostropestu plamistego wchodzącego w skład kompleksu flawonolignanów o nazwie sylimaryna). Nasiona czarnuszki siewnej wykazują również działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz przeciwbakteryjne. Białka zawarte w nasionach czarnuszki posiadają właściwości immunostymulujące, co oznacza że wzmacniają układ odpornościowy. Ponadto nasiona czarnuszki działają ochronnie na przewód pokarmowy, a także wywierają efekt moczopędny.
Olej z czarnuszki – zastosowanie
W medycynie tradycyjnej olej z czarnuszki wykorzystywany był w leczeniu chorób układu oddechowego (m.in. astma i zapalenie oskrzeli), problemach żołądkowych i jelitowych, schorzeniach nerek, wątroby, układu krążenia oraz wspomagająco na wzmocnienie odporności i poprawę samopoczucia.
Olej z czarnuszki stosuje się w celu uzupełnienia diety w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Jest również skuteczny w poprawie profilu lipidowego. Redukuje poziom całkowitego cholesterolu oraz triglicerydów. Naukowcy wyizolowali również pewne związki z oleju czarnuszki, które posiadają właściwości wpływające na zmniejszenie krzepliwości krwi oraz redukujące proces koagulacji (zlepiania) płytek krwi.
Olejek z czarnuszki
Olejek z czarnuszki to określenie właściwe dla olejku eterycznego (olejek lotny). Jednak nawet jeśli produkt oznaczony jest jako olejek zawsze trzeba zwracać uwagę na jego skład, ponieważ często zdarza się, że produkt nazwany olejkiem tak naprawdę jest olejem tłustym. Różnica jest znaczna, ponieważ olejek eteryczny ma nieco inne właściwości i skład, niż olej tłusty.
Głównymi składnikami olejku eterycznego są: tymochinon, trans-anetol, p-cymen, limonen oraz karwon. Olejek posiada właściwości antyoksydacyjne (przeciwutleniające), przeciwzapalne, hipoglikemizujące (obniżające poziom glukozy we krwi), redukujące poziom cholesterolu oraz triglicerydów. Badania wykazują również efekt spazmolityczny (rozszerzający oskrzela) oraz przeciwhistaminowy, co tłumaczy zastosowanie olejku lotnego przez medycynę ludową wspomagająco w astmie. Olejek lotny z czarnuszki w badaniach wpływał również na układ sercowo-naczyniowy, poprzez obniżenie ciśnienia krwi oraz wpływ na zwolnienie tętna. Olejek lotny z czarnuszki (nawet w rozcieńczeniu 1:100) działa antybakteryjnie a także wykazuje efekt grzybobójczy.
Zapamiętaj: Olej z nasion czarnuszki zapobiega przeziębieniom i działa zbawiennie na astmatyków.
Jak widać zarówno nasiona czarnuszki siewnej, jak i otrzymywany z niej olej i olejek eteryczny mają wiele właściwości leczniczych. Czarnuszka jest bardzo ciekawą rośliną, ciągle badaną przez naukowców pod kątem właściwości farmakologicznych, które być może będzie można w przyszłości wykorzystać stosując czarnuszkę jako surowiec do produkcji leków na pewne schorzenia. Co więcej dotychczasowe badania potwierdzają właściwości czarnuszki, jakie przypisuje jej tradycyjna medycyna ludowa. Bez wątpienia czarnuszka siewna w postaci nasion, oleju lub olejku włączona do codziennej diety przyczyni się do prawidłowego funkcjonowania organizmu.