Najczęściej cholesterol kojarzy nam się z miażdżycą, otyłością i chorobami serca. Jest to nieprawda, ponieważ cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, a ponadto istnieją przynajmniej dwa rodzaje cholesterolu – LDL i HDL.
Objawy wysokiego cholesterolu
Istnieją dwa rodzaje cholesterolu: LDL oraz HDL. Cholesterol LDL to tzw. lipoproteiny o niskiej gęstości, natomiast HDL – lipoproteiny wysokiej gęstości. Cholesterol LDL nazywany jest „złym cholesterolem”, ponieważ transportuje cholesterol z wątroby do komórek. Nadmiar lipoprotein LDL powoduje odkładanie nadwyżkowych ilości cholesterolu w ścianach naczyń, co usposabia do miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych. Cholesterol HDL z kolei, nazywany „dobrym cholesterolem”, działa odwrotnie – transportuje cholesterol z komórek do wątroby, przez co nazywany jest „wymiataczem” cholesterolu. Mówiąc o wysokim poziomie cholesterolu, mamy najczęściej na myśli podwyższony poziom cholesterolu LDL.
Zbyt wysokie stężenie LDL we krwi wiąże się nieuchronnie z rozwojem takich chorób jak otyłość, miażdżyca i choroba wieńcowa. Wspólnym ich objawem jest szybkie męczenie się przy niewielkim wysiłku fizycznym, odczuwanie duszności, kołatania serca, uczucie pieczenia w klatce piersiowej. Mogą także wystąpić tzw. żółtaki (kępki żółte), czyli niewielkie zmiany skórne o żółtym zabarwieniu, pojawiające się najczęściej na powiekach, także na dłoniach, pośladkach, fałdach dłoni czy fałdach skórnych ciała.
Normy cholesterolu
Prawidłowe poziomy cholesterolu LDL i HDL są odmienne dla kobiet i mężczyzn:
- cholesterol całkowity: <190 mg/dl,
- cholesterol LDL: < 115 mg/dl,
- cholesterol HDL: > 49 mg/dl (kobiety), > 40 mg/dl (mężczyźni),
- triglicerydy: < 150 mg/dl.
Są to wytyczne Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Należy jednak pamiętać, że ostateczną decyzję o tym, czy uzyskany w badaniu laboratoryjnym wynik cholesterolu należy uznać za dobry czy zły, podejmuje lekarz, który bierze pod uwagę współistniejące choroby oraz profil genetyczny pacjenta. Ponadto warto zwrócić uwagę na to, że najlepszym parametrem, który powinno brać się pod uwagę przy ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych spowodowanych nieprawidłowym poziomem cholesterolu, jest stosunek HDL/LDL. Im jest on wyższy, tym lepiej.
Czy wiesz że: ponad 50% dorosłych Polaków ma problemy związane z wysokim cholesterolem?
Jak obniżyć cholesterol?
Najlepszym sposobem na obniżenie złego cholesterolu jest aktywność fizyczna. Ruch nie tylko obniża poziom cholesterolu LDL, ale również podwyższa HDL. Polecany jest około 30-minutowy wysiłek fizyczny o umiarkowanym nasileniu przez co najmniej 5 dni w tygodniu (np. szybki marsz czy spokojna jazda na rowerze). Niezbędna jest także odpowiednia dieta – z ograniczeniem spożywania tłustych pokarmów i gotowych słodyczy, a wzbogacona o produkty wysokobłonnikowe, chude ryby (które są bogatym źródłem kwasów omega-3 i omega-6) oraz warzywa i owoce. Polecane jest także zwiększone spożycie produktów bogatych w fitosterole (sitosterol, kampesterol, stigmasterol) – przyczyniają się one do zmniejszenia stężenia triglicerydów i cholesterolu LDL. Szczególnie bogate w fitosterole są oleje (sezamowy, słonecznikowy, rzepakowy, sojowy), także oliwa z oliwek, nasiona sezamu, orzechy włoskie oraz ziemne.
Redukcja masy ciała znacznie poprawia insulinowrażliwość oraz obniża stężenie trójglicerydów. Należy bezwzględnie unikać tłuszczów trans, gdyż podnoszą one ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Zalecane jest także ograniczenie spożycia soli (< 5 g/dobę). Ogólnie, wartość energetyczna spożywanych pokarmów dziennie powinna zostać obniżona o 300–400 kcal (zalecenie to dotyczy pacjentów, u których nieprawidłowy poziom cholesterolu wynika z niewłaściwej diety; u osób o prawidłowej masie ciała, a mimo to podwyższonym poziomie cholesterolu, należy wdrożyć szczegółową diagnostykę, gdyż nieprawidłowy poziom cholesterolu może wynikać z innych chorób, np. niedoczynności tarczycy). Ponadto należy ograniczyć palenie tytoniu oraz spożywanie alkoholu (u osób z hipertriglicerydemią już niewielka ilość alkoholu powoduje wzrost stężenia triglicerydów – u pacjentów tych przeciwwskazane jest picie alkoholu; u pozostałych osób umiarkowane spożycie alkoholu podnosi poziom HDL). Zaprzestanie palenia tytoniu podnosi poziom HDL.
Należy pamiętać, aby dostosować intensywność wysiłku fizycznego do swoich możliwości oraz obecnego stanu zdrowia. Najlepiej jest skonsultować planowany rodzaj aktywności fizycznej ze swoim lekarzem, zwłaszcza, jeśli cierpisz na choroby przewlekłe lub nadciśnienie.
Zapamiętaj: Długo utrzymujący się podwyższony cholesterol prowadzi do miażdżycy oraz wielu innych chorób!
Jeśli metody niefarmakologiczne obniżania cholesterolu nie przyniosły spodziewanych efektów po 3–6 miesiącach stosowania, należy wdrożyć farmakoterapię (poziom LDL przekraczający 3,35 mmol/l, czyli 130 mg/dl jest wskazaniem do leczenia). Nieprawidłowy poziom cholesterolu w organizmie może być również uwarunkowany genetycznie. Wymaga to specjalistycznego leczenia, o którym może zadecydować tylko lekarz.
Podsumowując – cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu, jednak jego zbyt duża ilość usposabia do wystąpienia otyłości oraz poważnych chorób sercowo-naczyniowych. Pamiętaj, aby przynajmniej raz w roku profilaktycznie zbadać poziom cholesterolu i skonsultować uzyskany wynik ze swoim lekarzem.